Google

This 15 a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work 15 expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.

- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

* Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book 15 in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

athttp://books.google.com/

BOUGHT WITH THE INCOME FROM THE GIFT OF BTEPHEN SALISBURY, OF WORCESTER, MAS8S&. (Class of 1817). "s fat

* ^ -—

PATROLOGLE

| CURSUS COMPLETUS,

SEU BIRLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

' QNNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM. SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM,

SIVE LATINORUM, SIVE GR /ECORUM,

QUI AB KY O APOSTOLICO AD ETATEM INNOCENTI! ΙΙΙ (ANN. 1916) PRO LATINIS, ET AD CONCILIL FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1139) PRO GRAECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QUAE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICAE TIRADITIONIS PER QUINDECIM PIIORA ECCLESIE SAECULA, ,

IUXTA KDITIONKA ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUBCRIFTIR COLLATAS, PERQUAM BIf.IGENo ΤΕΝ CAS TICA TA ; DISSERTATIONIRUS, COMMENTARIIS VARIISQUE LECTIONIRUB CONTINENTER H.LUSTRATA ; OMNIBUS UrkMigtis POST AMPLISSIMAR EDITIONES QUA TRIBUS NOVISSIMIB SARCULIS UERENTUR ARSOLUTAS, DETECTIS AUCTA ; 1NDICHIUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIYE TOMOS, SIVE. vUCTORES ALICIJUS

MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TrTULEIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIORKM DISTINGUENTIBUS SUBJECTASXIQUE MA TRKRIAM. SIGNIFI- CANTIBUS, APORNATA ; OPKRIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA. VERO AUCTORITATE IN ORPINK AD. TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIRUS, AMPLIFICATA ;

BicpNTIN ET QUADRAGINTA INDICIBUS ΚΙ OMNI RESPECTU, SCILICET, ALPIABETICO, CURONOLOGICO, ANALYTICO, ANALOGICO, STATISTICO, SYNTUETICO, ETC., OPERA, Ες &vr AUCTORES ExmeoENTIBUS, ITA UT. NON SOLUM $TUUIOSO, 8ED NEGOTIIS IMPLICATO, ET $1 FONTE SINT, PIGRIS ETIAM ET IMPEIRITIS PATEANT OMNES SS. l'ATRES, LOCUPLETATA ; SED PIUESEDTIM DUOBUS IMMENSIS KT GENERALIBUS INDICIRUS, ALTERO sciiceT HERUM, Quo coNSULTO, QUIDQUIP NON 801.UM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIKKET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; aL. TERO SCIIPTUILAS SACRE , kx QuO LECTORI COM-

FEBIRK SIT ORVIUM QUINAM τικ ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIRRORUM SCRIPTURA VEUSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT : £bi i6 ACCURATISSIMA, CETERISQUE OXNIBUS FACILE ANTEPFONENDAa, S]. PERPENDANTUR CHARACTERUM. NITIDITAS, CHART.£ QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM REÉCUSOKUM TUM VARIETAS TUS NUMEKRUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIE DECIISU CONSTANTER 8111118, PRETI! EXIGUITAS, PRUESERTIMQUK ISTA COLLECTIO UNA, WKTHODICA ET CU 0N01.061CA ,

ΑΕ XCENTORUM FRAGMENTORUM OLUSCULORUMQUE HACTENUS Πιο ILLIC SPARSORUM, VEL ETIAM INEBITUNCM, PRIMUM AUTEM IN NOSTHA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET M89, AQ OMNKR £TATES, LOCOS, LINCUAS FORMARQUK PERTINENTIBUS, COADUNATORUM,

ΕΤ EX INNUMERIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM CONFLANTIBUS, OPUS UNICUM MIRABILITER. EFFICIENTIUM.

SERIES GRJECA POSTERIOR

IN QUA PRODRINT PATRES, DOCTORES. SCRIPTORESQUK Ecct ΜΙΑ GIUEZR. AR. KVO PIHOTIANO AD CONCILII. USQUE FLORENTINI TEMPORA, ET AMPLIUS, NEMPE MORTEM CARDINALIS BISSARIONIS.

AGCURANTE 1.-0Ρ. MIGNE, Bibiiothces cleri universs, sS1VK CURSUUM COMPLRETORUM IN SINGULOS SCIENTLE RCCLESIASTICAR RAMOS KDITORR.

PATROLOGIA, AD INNTAR IPNIUS ECCLESIA, IN PUAS PARTKS DIVIDITUR, A1.1IAM NEMPE LATINAM, ALIAM GRECO-LATINAM. ANE PARTES JAM INTECIE EXARATJE SUNT. LATINA, 222 VOLUMINIRUS MOLE 5t STANS, 1l IÜFRANCIS VENIT : GRECA DUPLICI! EDITIONE ΤΤΡΙΦ MANDATA EST. PRIOR GRAECUM. TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALI COMPLE- CriTUR, ET 104 vorcuiva ix. 100 TOMIS, PRO PRIMA SERIE, NON EXCEDIT. POSTERIOR VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET, IbEoQUE INTRA 52 YOLUMINA RETINKTUR, SECUNDA SERIES GILECO-LA TINA AD 58 vOLUMINA TANTUM ATTIN-

GIT; DUM HUJUS VERSIO MEInE LATINA 39 voLUMINIBUS EST ABSOLUTA. UNUMQUODQUE VOLUMEN Giu A&CO-LA TINUM 8, UNUMQUODQUE MERE LATINUM 5$. FRANCIS SOLUMMODO ΕΜΙΤΟΝ : UTNROBIQUE VERO, UT PRETI HUJUS BENEFICIO FRüUATÜUR EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIVE LATINAM, SIVE GRAECAM COMPARKT NECESSE EHIT; SECUS. ENTM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUPINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA EKQUABUNT. IDEO, S1 QUIS TANTUM EMAT LiCET INTEGRE, 51D SEORSIM, COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR.ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUR VOLUMEN PRO Ü viL PRO FRANCIS SOLUM OUTINKUIT. IST4 CONDITIONES FOSTERIORI PATROLOGIE LATINAE SEMEL, PATRES AD INNOCENTIO 111 AD CONCILIUB TRIDENTINUM EXIBHBENTI, AUPLICABUNTUR. PATROLOGIA QU.F. HANUSCRIPTIS IN BIBI.IOTHECIS ORBIS UNIVERSI QUIESCENTIBUS CONSTADIT, NECNON PATROL^GIA ORIENTALIS, CONDITIONIRUS δν; CIALIDUS SUBJICIENTUR, ET IN TEMPORE SUC ANNUNTIADUNTUR, δι TEMPUS EAS TYPIS MANDAND! NODIS NON DEFUERIT.

PATBROLOGIE GRAEC.E TOMUS CXLI.

—— - —— -

JCANNES VECCUS CP. PATIARCHA. CONSTANTINUS MELITENIOTA. GEORCIUS ΜΕΤΟΟΠΤΑ.

EXCUDEBATUR KT VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM, 2n IN VIA. DICTA THIBAUD, OLIM IFAM BOISE, PROPE PONTAM LUTETLE PAIUISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO &NTRA MOENIA PARISINA.

1865

ο ςςοι

TRADITIO CATHOLICA. SAECULUM XIH. ANNUS 1275.

IIATPIAPXOY KONZTANTINOYIIOAEQEZ

ΤΟΥ BEKKOY

ΤΑ EYPIZKOMENA ΠΑΝΤΑ.

JOANNIS VECCI

CP. PATRIARCHJE

OPERA OMNIA

QUIBUS NUNG PRIMUM ACCENSETUR REFUTATIO LIBRI PHOTII DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI ΕΡΙΤΟΡΕ ET INTEAPRETE Όκε J. HERGENROETHER, WIRCEBURGENSI , ACCEDUNT

CONSTANTINI ΝΕΙΙΤΕΝΙΟΤΑ, GEORIlI METOCHITJE, VECCL SYMMYSTARUM, LIBRI PRO TUENDA ORTUODOIIA EDITI ;

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE, BIBLIOTHECAE CLERI UNIVERSE, SIVE CURSUUM COMPLETORUM JN SINGULOS SCIENTIA ECCLESIASTICA RAMOS EDITORE.

— Ud "»00000« mm

TOMUS UNICUS.

————— — —poQoQ0QcE E EE

VENIT 12 FRANCIS GALLICIS. EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE KEDITOREM,

VIA. DICTA. THIBAUD, O11M. D'AMBOISE. PROPE PORTAM TL.UTETLE ΡΑΙΗΡΙΟΝΗΝ VULGO IN D'ENFER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA. MOENIA PAIUSINA.

(A865

TRADITIO CATHOLICA. SAECULUM XIII. ANNUS 1975.

ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN. HOC TOMO CXLI CONTINENTUR.

JOANNES VECCUS CP. PATRIARCHA.

Notitia ex Bibliotheca Fabricii. col.

De unione Ecclesiarum veteris el nova Rom:, ex Leonis Allatii Grecia orthodoxa, ut et sequentia, iis exceptis que nunc primum prodeunt.

De processione Spiritus sancti.

Epistola ad Agallianum Magne Ecc!esie diaconum.

Sententia synodalis.

Ad Theodorum Sugdese episcopum libri tres

Ad Constantinum libri quatuor.

Adversus Andronieum Caiaterum.

Epigraphe sive preescriptiónes in dicla ac sententias sanctorum Patrum de proce:- sione Spiritus sancti.

Refutatio libri Photii de processione Spirilus sancti, ex ms. bibliothece Laurentiane, editore et interprete D. J. ΗΠΕΠΟΕΚΛΦΤΗΕΕ, theologie in Universitate Wircebur- geusi professore. |

Refutatio libri Georgii Cyprii, de qua oinnino videndus Jos. Ant. de Rubeis in Georgii Cyprii Vita, tom. CXLII initio.

D» pace ecclesiastica.

Epistola ad Joannem Papam cum professione fidei et recognitione primatus.

De depositione sua oratiores.

Apologia. .

De libris suis.

Testamentum.

CONSTANTINUS MELITENIOTA , MAGN/& ECCLESIE CHARTOPHYLAX.

De ecclesiastica unione Latinorum et Grecorum et de processione Spiritus saneti per Filium orationes duc.

GEORGIUS METOCHITA MAGNJE ECCLESIE DIACONUS.

Contra Maximum Planudem.

Contra Manuelem Cretensem.

Fragmentum ex libris de processione Spiritus saneli. De unione Ecclesiarum.

De dissidio Ecclesiarum fragmenta duo historica.

ame o e) GERNE RED PADRE ERREUR EE rir Peas —ediuuliio-

l'aiisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE

ΝΟΤΙΤΙΑ IN JOANNEM VECCUM.

(Fabric. Biblioth. Graec., ed, Harles., tom.?XI, p. 544.)

Joannes Beccus sive Veccus, Grecis Béxxo;, Βέχος vel Βέκων (1) ex Magna ecclesiz chartophylace patriarcha CPol. ab a. 3214, in locum exauctorati Josephi, Galesii abbatis, usque ad obitum Mich. Pa- Ιαοἱορί imp., post quem a. 1282 defunctum, Josephus sub Andronico iterum restitutus est, Joannes vero post id tempus iterum iterumque relegatus (2) in. carcere a. 1298 obiit. Photiauus primum, deinde lectis Nicephori Blemmyd:e scriptis (3) Λατινόφρων, plurima scripsit, quibus Lanz Ecclesim dogmata sive tuerisive cum Graeca conciliare adnisus est omni studio, ilem propter ingenium, eloquentiam atque do- cirinam et imperatori Michaeli avceptissimus, οἱ aliis admirandus, Fjus scripta multa interciderunt, cerie non sunt edita : nam quz sigillatim scripsit adversus Methonensem, adversus Joannem Phurnem, ad- rersus archiepiscopum | Bulgarie, adversus Georgium Moschomparem, &ique iterum adversus eumdem coui* posite ἀντιῤῥήσεις, lucem necdum viderunt, liorum. quidem meminit ipse apud Allatium, tom. Il Gre- cie orthodoxe, p. 8 sq. Vide infra, p. 678. Eorum tamen omnium epitome vel nervus eontinetur, ut est credibile, iu scriptis, quxe typis exscripta habemus. Sunt autem μας ς

I. Περὶ τῆς ἑνώσεως χαὶ εἰρήνης τῶν τῆς παλαιᾶ; xal νέας Ῥώμης ᾿Ἐκκλησιῶν, De unione Ecclesia- rum veleris et nova [loma liber. Incipit : Τὸ ἐπὶ πᾶσιν ἀφευδὲς τοῦ Σωτῆρος. Grace cum Leonis Allauii versione in hujus Grecia orthod. Row. 1652, 4, tomo 1, pag. 16-234. Sigillatim in boc scripto Photium oppugnat Veccus p. 154 sq.

2. Ex Vecci λόγῳ sive libro Περὶ τῆς ἐκχλησιαατικῆς εἰρήνης τὸ τοῦ σχανδάλου ἀλόγιστον καὶ Ex µόνης ἱστορίας ἁ ποδεικνύντος, De pace ecclesiastica, αά ab»urditateu scandali ex solg historia! demonsiratam, ampla excerpia dat Allatius de ztatibus ordinum pag. 165-169; el de purgatorio p. 591-626 ; et Guil. Deveregius tom. 1l Magni Synodici, pag. 215- 292, ubi multa de Synodo Photiana., lucip. "Hv àv µαχάριον ἀληθὼς. (rawmic.) V. supra, vol. X, p. 674, init. et infra, vol. ΧΙ, p. 59. n. 18, ed. vet. — lu cal. miss. ΙΡ. Reg. Paris. tom. M, p. 279 1nesse dicuur in eod. 1995, n. 22. Blecci tomus dogmaticus, (HaRL.)

5. Περὶ ere ἐνπορεύτεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος, De processione Spiritus sancti, capita 12, tom. lr:eciz orthio- doxz, p. 2225-259. lucip. Καὶ ἐπεὶ πρὸ τῶν ἄλλων οὐκ ὀλίγη τις ἀνέχνψε ζήτησις. (ΕΑ8Α.) Jo. Vecci et aliorum scripla quxdam circa processionem Spiritus S. in. Arcudii Opuscul. aureis theologicis, loma 163U, 4 et 1670, 4. (In Cat. bibl. Nic. Rossii p. 82 etin bibl. Bodlei, inter libros Kob. lluutington. n. 6114 cat. mss. Anglie; etc. vol. 1, pag. 285, ab aliis ipsoque Fabric. citatur ed. a. 167 1l.) — MS. Paris, in cod. Raduiph.: in bibl. publ. Βοουι De processione Spiritus sanct, — lbid. De process. Spirit. sanc. contra Photium. V. Montfauc. Bibl. biblioth. Mss. p. 769 E, n. 15 et p. 715 A, n. 99. (Επι, )

diverso. multoque breviore titulo Graece prodiisse ex regis Fiauco Gallici bibl. cudice 2449 descrip- tum, in Anselmi Banduri Imperio orientali, vol, ΙΙ, p. 942. — Refutatio Beeci et. Acinydni, quod que datur nobis, non sit graiia divina, sed ipsa natura

(1) Vide Jo. Boivini notas ad Nicephorum Gre. goram, p. 752 et 728.

(2) Pachymeres, lib. 1X; Allatius, De consensu, liv. 1l, c. 45, $8, et de Georgiis infra pag. 673, seq. Vide etiam Lambeciuu) lib. v, pag. 186 seq.

(FasB.;S. pag. 591, ed. Kollar. Ibi Laubec. scri- bit, Jo. Beccum sub Michaele Palz»ologo imp. esse a. C. 1215 d. 29 Maii patriarcham CPolit. electum; idem provocat de Becco ad. Georgii Pachymeris ; Historiam imperii Michael, Paleologi, lib. v, c. 24, εἰ ejusd. Hisloriam imperii Andronici Sen. lib, 10, ε, 29, cum observatt. Petri Possini part. 1, lib, 1, c. 6, $ 4, et part. it, lib. ni, cap. 2, $ 8, ac. 9. — lu tomo synodico Georgii Cyprii adversus Latinorum bzresin a. C.1292, in cod. Mairit, Regio 68, n. 290. (V lriart. Cat. codd. Gr. Matrit. p. 283.) Et in cod. Mosquensi synod, 554, n. 40. (V. Maulizi Notit, codd. Gr. Mosq. p. 233.) Beccus sede pa- wiarcbali deturbatur et condemnatur cum iis, qui isli assentiunt. lriart. adnotat, illuin temum, sed

ParTnoLr. Ga. CXLI.

et hypostasis. Spiritus. S. a Georgio Cyprio edita, laudatur in Marci. monachi Dogwatica Gollect:one dictorum δὲ locerum, sdornata contra Barlaaim οἱ Aciudyuum, et edita a Montfauc,. in. Bibl. Coislin. 6 cod. Coislin. 288, p. 4035 sq. — De Joaune Becco, viro sui temporis et ingenio et. eruditione cele- berrimo, ejusque scriptis conf. supra, vol. lif, pag. 491. C. Cavei Histor. liti. SS. eccl. Vom. |i, y. 919 sq. ad a. 1276. Jo. Fabric. in. f.storia bibl. Fabric. Lim. M, p. 538; Sax. in Onom. lit. par.., Hi, p. 9348. ei Schroekh. in. Hist. eccles, Ghristiuna, Germanice sciipta, tom. XXIX, psg. 490 sq., 446 Sqq., 451 sqq., οἱ 455 sq. (HARL.)

(5) Nic. Comnenus Pranot. mystagog. pag. 2Jz.,

1

11 | NOTITIA. - 3

Epistola de professione fidci. ad JUannem XXI, papam, Latine apnd Allatium De consensu, lib. i, eap. 15, $ 5, pag. 740-752. Incipit : Principis boni optimum esse finem. [Add. infra, vol. XI, p. 645, ed. vet. Hanr.]

b. Eq1clopa sive Synodalis sententia a. 1280, de loco Gregorii Nysseni (pro Spiritus sancti processione ex Patre οἱ Filio), petita ex ejus homilia in Pater noster, que incipit : "Ote προσῆγεν ὁ μέγας Μωσῆς. Grace et Latine tom. ] Gracie orthodoxe, pag. 366-074. Hujus σημειώματος initium : Καὶ θρὶξ ἑμπε- σοῦσα τῷ ὀφθαλμῷ. (Fabr.) Paris., in bibl. publ. cod. 1258, n. 5. Becci scholia tria in. totidem Basilii M. Gregorii Nysseni et Cyrilli Alexandrini. (HanL.)

6. Διαθήκη. Testamentum ab exsule scriptum. Grece et Latine tom. 1 Grecis. orthodoxe p. 375-578,

et lib. IT De consensu, cap. 15, 8 8, p. 765. Incipit : Πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἐν ἑξορίαις καὶ φυλαχαῖς.

9Exstat etiam in. notis Petri Possini od Pachymerem tom. 1, p. 544 sq. (Fasn.) MS. Florentis in bibl. Laurent. cod. 31, n. 4, plut. 7. V. Bandin. Catal. codd. Gr. Laur. 1, p. 292. (Ηλαι..)

7. Ad Alexium Agallianum, Magna ecclesi; CPol. diaconum, De processione Spiritus S. epistola. lucipit: Ἐγὼ μὲν οὐχ ἄν ποτε àxoUsat Qi0nv τοιαῦτα. Tom. I Gracie orthod. p. 560, 565.

8. Ἐπισημείωσις τῶν αὐτοῦ ἁπασῶν βίθλων xal Υραφῶν συμφωνίας, De omnibus suis libris et scriptio- num suarum consensione, animadversio ad Tneodorum Sugdas episcopum. Hunc enim malo intelligere quam Theodorum Xiphiliuum, magnum ecclesia càconomum, cui promiserat, se de dogmatibus non scti- pturum neque contiradicturum, quidquid alii dicerent, ὡς οὐ Υράφοι, ὡς οὐκ ἀντείποι περὶ δογµάτων, χᾶν 5 τι λέγοιεν ἄλλοι, quad deinde servare non potuit, ut refert Pachymeres, lib, vi. Incipit : Καὶ τὴν παρ: οὖσαν δέξαι τὴν βίθλον, Φφίλον pov φυχῆς ἑνδιαίτημα, χύριε θεόδωρε. Tom. 11 Gracie orthodoxe, pag. 4-10, Rom. 1659. 4. -

9. Περὶ ἁδιχίας 4$; ὑπέστη, τοῦ οἰχείου θρόνου ἀπελαθείς. De injustitia, qua affectus est, a proprio throno ejectus. Id. pag. 11-56. lucip. Ἐσιώπησα, μὴ xai εἰσέτι σιωπήσωμµαι.

.. 40. Λόγος ἀπολογητικὸς καὶ ἀντιῤῥητικός, Oratio partim apologetica de injustitia, qua affectus est, par- tim antirrhelica ad pravas egpositiones nonnullarum scripto traditarum. auctorilatüm. 1d. pag. 96-85. lu- cipit; Τὰ μὲν οὖν ἐφ᾽ οἷς ἀδίκως τοῦ οἰχείου ἡμεῖς ἀπηλάθημεν θρόνον, ,

44. Απολογία. Apologia, nulle modo nostras conswetudines destrui, si. Ecclesiarum unionem accepta- mus, sed ad conciliandam in Christo pacem multum conducere, quod inter se in asserendo dogmate conveniunt. ld. pag. 81-94. Incipit : Πρόσεχε, οὐρανὲ, xai λαλήσω. [In bibl. Boulei. codd. Borocc. 71 et 111. Ηλκι.. |

' 49. Τῶν πρὸς τὸν Σουγδαίας Θεόδωρον a', β, Υ. Ad Theodorum, quem ipse Sugde episcopum ordi- naverat, libri 111, De processione Spiritus sancti ex Patre et Filio, Primi initium : Ἐπειδὴ τὸν εὐαγγ.- λικὸν ζυγόν, id. p. 95. Secundi : Σὺ μὲν, ἀγαπητὲ ἀδελφέ, pag. 117. Tertii, quo Photius speciatim oppu- gnatur ; Πάλιν σου τὰ γράµµατα πρὸς ἡμᾶς, pag. 155-148. Hos libros ex Allatii versione Bartlioldus Nibusius subjunxit Latine epistole ejusdem Allatii ad Boineburgium de consensione utriusque E«cclesiz, Mogunt. 1655,8. Tertium Grace et Latine dederat Allatius ipse ad calcem libri De purgatorio p. 827. . 855. Rom. 1653, 8. )

t5. Τῶν «pho Κωνσταντῖνον a', β’, Υ, 0. Ad Constantinum. (Meliteniotam, de quo dixi volum. IX, p. 198. — Vol. X, p. 490. not. n. vov. edit.) libri 1V de eodem argumento. Primi initium : Φθάνω μὲν τά- (ac καὶ olov διορισάµενος, p. 149. Secundi : Οὐδὲ τὴν δευτέραν σὴν ἀποπέμπυμεν αἴτησιν, pag. 169. Terui: Noa val, τὰ ἐπηγγελμένα σοι, p. 287. Quarü : ᾽Απορεῖ xai πάλιν, χαὶ oüx ἀποροῦμεν ἡμεῖς, p. 209-214. "

44. Eig τὸν τόµον τοῦ Κυπρίω κατὰ τῶν νεοφανῶν αἱρέσεων αὑτοσχεδιασθεὶς, λόγος α’, B9. Iu tomum Georgii Cyprii Patriarchae CPol. Spiritum sanct. e Patre per Filium procedere negantis, ei novas ejusdem huereses, libri duo exiemporales ad Tbeodorum Sugdzez episcopum, quem alloquitur p. 252: Σὺ δὲ, γνήσιε vl, φίλτατέ µοι θεόδωρε. Primi initium ; "EpsAAev ἄρα πολλὰς κατὰ xatpóv, pag. 215. Secundi : Αεύτερο; ἡμῖν οὗτος ὁ κατὰ τοῦ Κνπρίου ἁγών, pag. 452-286. Aóyov tertium contra Cypriuim citat Nico- Jaus Comnpenue, p. 556 Prenot. mysiagogic. ek rlium suum τῶν τοῦ Κυπρίου αἱρέσεων ἔλεγχον memo- rat Veccug ipse in Animadversione de libris suis, tom. Η Grecie orthod. pag. 7.

45. ᾽Αντιῤῥητικά, Refutationes adversus D. Andronici Camateri sub Manuele Comneno pridem Drun- garli Viglee sive przfecti vigilum (de quo supra in cap. anteced. $ 7) super [scripto traditis testimoniis de Spiritu sanclo animadversiones. lncipit : Βονλόμενος ἡμᾶς τὴν ἐχκλησιαστιχὴν εἰρήνην ἀεὶ mpoiyew ἐπὶ εὐ βεδαιότερον, p. 287.524.

46. Ἐπιγραφαί. Epigraphe sive prescriptiones XIII, in dicta ac sententias sanctorum. Patrum a se collectas de processione Spiritus sancti. Incip. 'Pfjst; διάφοροι Υραφικαὶ αυλλεγεῖσαι εἰς ἀπόδειξιν τοῦ εἶναι τὸ Πνεῦμα xal ἐκ τοῦ Υἱοῦ, pag. 522-641. [ας epigraphas Gr:ece et. Latine ediderat Petrus. Areu- dius, Coccyrzus, in Opusculis aureis, Kom. 1650, 4; 1671, 4 [al. 1670], una. cum scriptis quibusdam Gregor.i Palama et adversus Palamam Bessarionis, nec 10. Denetrii Cydonii, et Maximi Planudz. Ha- bentur €t i88. in bibl. Cxsarea. Vide Lanibecium V, pag. 186. (FasR.) Sive p. 317 squ. ed. Kollar, in

1 ΝΟΤΙΤΙΑ, | 14

eod. 150, n. 14. — lt. ibid. p. 590sqq. in eod. 269. — Venetiis in cod. Nauiano 303, n. 15 Κεφάλαια * οὗ fj Extypagt, etc. Atque (Mingarellius) in Cat. codd. Gr. Nanian. pag. 508, contendit, "id opus, quod ab Allaiio dividitur in epigraphas, dividendui esse in capita, et inscribendum : Capitula de processione Spiritus sancti. Idem docet, illain Colleclionem esse apud Allatiuim in flne mutilam, et quz? apud ipsum postrema sint verba, ea in boc codice legi pag. 557, opus vero totum absolvi, p. $59, tum post illa verba sequi {η codice testimonia desumpta ex Clemente Alexandríno, et aliud sancti Maximi Epistola ad Marinum. — In eod. cod. n. 14, Auctoritates Patrum, quibus Purgatorium esse contirmatur. Tum. alia plura ad confirmandam processionem Spiritus sancti ex Filio. Ac demum aliud caput additur, qua-i sup- pementum operis Becei, et inscribitur, p. 367, ᾿Αποδείξεις καὶ ix τῶν οἰχουμενιχῶν ἁγίων συ- νόδων; plura dedit ex eo Mingarell. Afferuntur postea auctoritates aliarum syuodorum generalium 1, it, v, v, vi et vit, — Ibid. inbibl. Marc. codd. 160 et 161, Auctoritates. Patrum de processione Spiritus san- cti; capita numerantur in margine xix, sine nomine quidem auctoris, qui tamen in posteriore col. per uotam Bessarionis indicatur Veccus. V. Cat. codd. Gr. Mare. pag. 90. — Florent. in hibl. Medic. Lau. rent. cod. 14, 4, plut. 10, sunt xit capp. J. Becci. ἐπιγραφῶν, cum totidem Gregorii Palamse, confutatio- nibus, οἳ card. Bessarionis Apologiis, — In cod. 12, n. 30, plut. 4. Collectio mirabilis, s. Jo. Vecci Epigraphe, etc. in hoc etiam cod. in (ine operisalia ?fferuntur excerpta, qua desunt in Allatii Grecia orthodoxa, tom. Il, post pag. 641. Vid. Bandin. Cat. codd. Gr. Laurent. f, p. 48361555. — lJem ibid. p. 046, conjicit, ea qu.e exstaut in cod. 22, n. 4, plut. 4, Περὶ Τριαδιχῆς καὶ ἀδυγχύτου τάξεως, De ordine Trinitatis personarum distincio, ex Vecco esse desuimpla, qui simile quoddam opus confecit, edituma Petro Arcudio, Romz 1630. —— Eadem &rtypaqov collectio, Paris. in bibl. publ. cod. |1370, n. 4. — Ma- iriti, i» cod. regio 77 insunt Gregorii Palau:e de processione Spiritus sancti Sermones; Joan. Becci- Epigraphe, εἰ Palamaz Antiepigrapha ; Barlaami monachi de eodem argumento, etc, V. lriart. Cat. codd, Gr. Matrit. p. 279. sqq. singula copiosius per-ecutum. — 1n cod. Coislin. C. Gregorii, archiep. Thessal. contra Beccum et alia de eodein argumento, V. Montfauc.. Bibl. Coisl. p. 171 sq. adi. ibid. p. 405 sq. — Conf. Oudin. in Gommen:. de scriptorr. eccles. Ill, pag. 510 sq., a4 a. 1270, qui preteres adnotat, illas sententias a Veeco collectas, reperiri apud Bzovium in Aunalibus, tom. XIV, ada. 1559, item Epi- slolam Joan. Vecci ad Romanum pontificem an. 1377 missam esse Gr. et Lat. in coneiliis, ed. Labbeauz tom. Xl, col. 1033. Ilem a pag. 506, historiam fataque Vecci et. controversias inde enatas fusius enar- rat, provocatque ad Henr. Spoudanum in continuatione Aral, Baronii ad a. 1274, u. 15 ; ad a. 1285, n. 9 et 10; atque ad Anton. Arnoldum, doctorein Sorbonic. De perpetua. Ecclesie catholice fide circa Eu ha- ristie sacramentum, lib. 11, capp. 3 et 4, pag. 299 sqq. Ilari,

Memorat etiam Allatius, p. 767, De consensu, Κεφάλκαιά τινα περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, éaptta quedam de Spiritu sancto. Incip. Elsa xal πάλιν οἱ αὐτοὶ καθ) ἑξῆς. Necnon Titulos de recens natis haeresibus, lucipit : "Έμελλεν ἄρ' ἀντ' ἐπισχόπου κατὰ λύκου καὶ αἱρεσιάρχου.

Nic. Comnenus, pag. 14 Prenot. mystagog. citat Jo. Vecci Orationem 1 de inauguratione sua, qus in. cipit : ᾽Απούσατε ἱερὸν συνέδριον, φίλοι συµπράκτορες, ἀρχιερεῖς ἀδελφοί.

Üratiomem quartam de unione ecclesiarum, pag. 104, 207.

Synodicon de clerieorum ordinatione, spud Canonarcbam, Christophorum Campánam pig. 292. Syno- dicon de officio parochi, pag. 510. Sgnodicum 11, pag. 145. Synodicon an. 1275 promulgatum de capite c cor- pori S. M'amantis abscisso, pag. 242.

Epistolam encyclicam pag. 205 pareneticam ad unionem, p. 546. (F'ana.)

[Mosquz, in cod. synod. 324, de synodo ccumenica, "H τις ἀποκατέστησε Φώτιον,.. cl; τὸν θρόνον Κωνσταντινὀυπόλεως * ἀπὸ τοῦ λόγου τοῦ Βέκχου. Ine. "Hv ἂν µακάριον. V. Matthei Notit, cold. Gr, Mosq. Ρας. 243. Pertiuet ad n. 2. Idem forsan opus, in Cat. mss. Anyliz, ete. vol. 1, p. 55, n. 691, in cod. Guil. Laudi 59 sic citatur : Acta synodi ecumenict, quas Pbotiuin, patriarcham, in thronum CPoli. restituit, et scandala novze et antique. Rome sustulit, ex relatione. Becci scribi. HanL.]

[ln cat. mss. Gr. bibl. Escorial, in ed. Clarke Briefe von dem gegenwárt. Zustande des Koenigr. Spa- nien, ex versione Germ, Jo. Tob. Kohler, Lemgo 1765, 8, pag. 406 citatur Jo. Bechii (vel potius, arbitcor, Beceii) patr. CPol. dé unione ecclesiarum. (V. supra, n. 1.) In Plueri autem Cat. mss. Escor. pag. 175 mentio illius op. nulla fit ; sed male tribuuntur J. Bechio (sic) patr. CPolit. Paraphrasis in Aristot. libros ethicorum ad Nicomachum, iteni adversus legem Saracenorum apologize IV, et adversus Mabumetem, libri 1V, quz a Clarkio l. c. ascribuntur Joann. Cantacuzeno, imper. Byzant. (Ηλαι..)

15 — JOAN. VECCI CP. PATRIARCHAR | 16

IOQANNOY

TAIIEINOY ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΟΣ

THZ ΕΝΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΩΝ ΤΗΣ ΠΛΛΛΙΑΣ ΚΛΙ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ.

JOANNIS

HUMILIS EPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI DE UNIONE ECCLESIARUM VETERIS ET NOV ROMJE.

(Apud Leonem Allatium, Υγεία orthodoxe tom. 1, p. 6t.

1. Rebus in omnibus verum, et mentiri nescium A

Servatoris permittit et nune mihi io ipso orationis exordio dieere : Reete n Evangeliis Dominus pro- nuntiavit, Serilamini Scripturas *. Namque a Deo hoc effatum oraeulum a plerisque aliis, certis suisque temporibus peráccommodum usurpatum, nunquam vero atque nunc visum est aptius, Et «um presenti argumento, de quo nunc verba fa- clurus sum, decentissime prz aliis cohzerere, quam ego ex evangelico textu pracentionem mutuatus sum, res ipsa declarabil, cuià de eo sermones prisens oratio aggressa fuerit, quodcunque sibi nomen vindicat, pro quo jam orationem institui- mus, Ecclesiarum unio. Ecclesiarum, quarum ? Rom: veteris, et junioris hujusce nostreeque, qua- rum in. separatione antea facta indolens atque ingemiscens, in unione hoc temporis acta subsulto gauuioque exsilio, Sed hujus separationis mentione inducta hasitans elamo ; Unde mihí dabuntur lacry-

marum fontes, uL lugeam, eisi non pro dignitate, -

et calamitatum magnitudini modo compare, lugeam nihilominus, αυ inde orbem terrarum 4 nobis babitatun oppressit, caliginem, noxamque, qua eb eam in late patentes Romanorum campos nostrae sortis ,ifrupit, non corporei tantum principatus refectione, multas urbes et oppida, necnon insulas longe lateque hiuc atque inde diffusas, et integras nationes abripiens : sed ipsam etiain pietatem vuluerans, si modo Mohametus et, Muchumetus pietatis noxa dicenda est, qui cum suis inter sacra fana orgia sua celebrando debacchantur, ibique, heu rem abominandam ! indicunt thiasos, ubi an- tea admirandum Christianorum mysteriorum absol- vebaiur mysterium. Et plane hujus dissidii impro-

! Joan. v, 39.

α’. Τὸ ἐπὶ πᾶσιν ἀφευδὲς τοῦ Σωτῆρος δίδωσι xàpuot νῦν τῳοοιμιαζομένῳ εἰπεῖν. Καλῶς ἐν Εὐαγγελίοις ὁ Κύριος ἔφη Ἐρευνᾶτε τὰς Γραφάς. Τὸ γὰρ θἐόλεχτον λόγιον τοῦτο παρὰ πολλῶν μὲν χαὶ ἄλλων ἴσως ἑῤῥέθη, καιροῖς ἰδίοις ἐφαρμοτςόμενον, οὐδὲν δὲ οἷον καὶ νῦν. Καὶ ὅτι τοῦτο χαὶ οὐκ ἄλλο τῷ παρ- όντι πράγματι ἐφαρμόζει, περὶ οὗ νῦν ὠὡρμημένος λέγειν ἐγὼ τῆς Εὐαγγελικῆς πυξίδος ἐδανεισάμην τὸ πρόᾳσμα, αὑτὺ τὸ πρᾶγμα φανεῖ, ὁπηνίχα πρὸς τοὺς περὶ αὐτοῦ λόγους ὁ παρὼν οὗτος λόγος ἑπαπο- δύσεται, B Oh xai λέγεται τὸ πρᾶγμα ποῦτο, περὶ οὗ καὶ λέγειν fq ὠρμήμεθα, ἡ τῶν Ἐχχλησιῶν ἐστιν ἕνωσις. Ἐκκλησιῶν, τίνων; Τῆς παλαιτέρας Ῥώμης, xal τῆς νέας τς καὶ ἡμετέρας ' ὧν ἐπὶ τῷ πρὶν χω- ρισμῷ απαραττόµενος, ἐπὶ τῇ νῦν ἑνώσει γέγηθα καὶ ἀγάλλομαι. Αλλὰ τοῦ χωρισμὀῦ τούτου μνησθεὶς, διαπορούµενος xpáQu* "D πόθεν μοι δοθήσονται δακρύων πηγαὶ, ὡς ἂν ἀποχλαύσωμαι, εἰ xal μὴ ἀξδίως, καὶ τῷ τοῦ πάθους µεγέθει ἀνάλογον, ἆπο- κλαύσωμαι δ᾽ οὖν ὅμως τὴν ἐντεῦθεν χαταλαθοῦσαν τὴν xa0' ἡμᾶς οἰκουμένην σχοτόµαιναν, τὴν ἐντεῦθεν ἐπελθοῦσαν τῷ πλάτει τῶν Ῥωμαϊκῶν αχοινισµά- των ζημίαν τοῦ ἡμετέρου λάχους, οὐ µόνον ἐπὶ τῷ τῆς σωματιχῆς ἀρχῆς ἀχρωτη θιασμῷ, πολλῶν πόλεων xal χωρῶν, νήσων τε µακροδιαστάτων, xal ἐθνῶν ὁλοχλήρων ἀφαιρέσει χολοθωθέντος, ἀλλά τε 65 xal εἰς αὐτὴν τὴν εὐσέθειαν ζημιωθέντος, εἴ γε τῆς εὐ- σεθείας ἐστὶ ζημία Μωάμεθ xaX Μουχούμετ, ἔνδον τῶν ἱερῶν σηχῶν ὀργιάζοντες, κἀχεῖσε, βαδαὶ τοῦ.

C µύσους | ἐνθιασεύοντες, ómou πρὶν τὸ μέγα τῶν

Ἀριστιανικῶν μυστηρίων ἀπετελεῖτο µυστήριον. "Οτι γὰρ χαὶ µέχρι τοσούτου 1) τοῦ σχίσματος τούτου xaxía, τὰ καθ) ἡμᾶς ἐλυμήνατο ὁ πολὺς τῆς χαχώς σεως Χρόνος, οὗ µόνοις ἡμῖν τοῖς παθοῦσιν, ἀλλὰ

n DE UNIONE ECCLESIARUM. ᾿ Ib xai dst τοῖς ἆ πανταχοῦ γῆς ἔθνεσι δήλον χατέστησεν. À bitatem nostra hunc in modum devastasse, prolizum

ELS τις τὴν ἰσχὺν τοῦ ἀμάχου τούτου χαχοῦ καὶ ἄλλως ἐθέλει σχοπεῖν, ἔχει διχνοήπασθαι ταύτην, χαὶ ἐξ ὧν αὐτὸς ἐγὼ ἐκ µόνης µνήµης πάσχω τὰ νῦν. λλλον γὰρ τοῦ προχειµένου λόγου ἔχων σχοπὸν, περ τῆς ἐχκλησιαστικῆς εἰρήνης εἰπεῖν δηλαδη, 11 ἀπολογήσασθαι τοῖς τε νῦν τῶν ἀνθρώπων, τοῖς τε ἐσύστερον, ὡς καλῶς παρ) ἡμῶν f τοῦ ὁὀλεθρίου τών Ἐκχλησιῶν σχίσματος ἠθετήθη διάατασις, xal ἀντη)λάγη αὐτῆς ἡ θεοφιλῆς εἰρήνη xai Ένωσις, ἐγὼ δὲ τούτων ἀφέμενος, ἐπεὶ τῶν ἐκ τῆς διαστάσεως χαταλαθύντων ἡμᾶς ἐμνήῄσθην χαχῶν, συμφορὰς xal θρήνου; πλόχειν ἠρξάμην. Καὶ εἰ μὴ τὸ τῆς προθέ- 0:9, χατεπεῖγον ἡμᾶς ἀνβθεῖλχεν ἑτέρωθεν, «áy' ἂν ἅπασαν ἀρτίως τὴν χτίσιν πρὸς πένθος συνεχινἠσα- μεν, τὰ ἐπισυμδάντα τῷ Χριστιανισμῷ xax& δι- Ἠγούμενοι, Ex τῆς τῶν Ἐκκλησιῶν διαστάσεως. Ἁλλ' ὅτι μὲν xal ἐντεῦθεν d ἅμαχος τοῦ καχοῦ τούτου ἰσχὺς ἀναφαίνεται, δῆλον ἐξ ὧν οὕπω καὶ συγχω: ῥούμεθα πρὸς τὰ χατὰ σχοπὸν εἰσδαλεῖν.

πχ magnitudc satis aperta remanet, quod ad ea, concedatur.

PB. Ἐπεὶ δὲ πᾶσα ἀνάγχη ἄφασθαι ὧν ἅπαξ xol πριεθέμεθα, χαὶ δή qausv ὡς τὰ τοῦ λόγου ἡμῖν σχυπιμώτατον πρὸς ἀπόδειξιν ἀφορᾷ τοῦ καχῶς παρεισφθαρΏῆναι ταῖς Ἐκχλησίτις τὸ σχίσμα, xal pi χατὰ )όγυνς ἐχκλησιαστιχοὺς, μηδ ἐπ' αἰτίαις εὐλόγως, δι.στώσαις λαοὺς καὶ χλήρους, ποιμένας xal ἱερεῖς, ἀλλὰ διά τινα σμιχρολογίαν Ίχου, οὐδὲν µέν- νκ λυμαίνοντος τὴν εὐσέθειαν, εἰς διαφορὰν δὲ πί- στεως ὅμως ἑχατέροις τοῖς µέρεσι δόξαντος. Πρὸς T99v τὸν τοιοῦτην τοῦ λόχου σχοπὺν εἰς δύο ταῦτα σγχεφαλαιῶσαι thv ὅλην πραγµατείαν τοῦ λόγου βούλομαι νῦν : ἓν μὲν ἐγχατασχεύως ἐχθεῖναι τῷ λόγῳ τὰ γραφικὰ πάντα ῥητὰ, bU ὧν οἱ κατὰ καιροὺς περι τῆς Τριάξος θεολογήσαντες φαίνονται διαῤῥ/δην διατρανοῦντες τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐχ τὴ; οὐσίας ὑπάρχειν τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ, ὅπερ ἡ τῶν Ῥω- µαίων Ἐκκλησία πρεσδεύει, ἐξ ἀμφοῖν αὑτὸ λέγουσα ἐχπορεύεσθαι' ἕτερον δὲ δι’ ἐπιχειρήσεων, ὧν ἂν xal δοίη θεὸς ἁποδεῖξαι ὡς ἡ τῶν ἀρχηγών τοῦ σχί- σµατος ἕνστασις, xal ἔτι dj τῶν χατακολουθησάγτων ἐχεένοις ῥοπὴ πρὸς τὰ ὅμοια, οὗ δ.χχίας εἶχον τὰς ἀφορμὰς πρὸς τὴν ἐπὶ τοσοῦτον ἕχτασιν τοῦ ὀλεθρίου τῶν Ἐχχλησιῶν σχίσματος. El γὰρ καὶ fjv ἡμᾶς, ἀποδείξαντας ἀἁπὺ ῥήσεων γραφικῶν μηδέν τι σφαλ- λομένην ἐπὶ τῇ εὐσξδείᾳ τὴν Ἐκχλησίαν τῆς Ρώ- une, αυστῆσαι ὡς οὐ χαλῶς εἶπον οἱ ἀντειπόντες * χαὶ τὸ ἀνάπαλιν, εἰ xal ἀπὸ µόνου τοῦ ἀπιδεῖξαι τοὺς τοῦ σχέσµατος σπουξαστὰς οὐχ ὀρθῶς χρησαµέ- νους ταῖς ἐπὶ τῷ σχίσµατι ἀντιῤῥήσεσι, γνωρίσαι Tv τὸ μηδέν τι σφἀάλλεσθαι ἐπὶ τῇ εὐσεθείᾳ τὴν "Ex- χληδίαν τῆς ᾿Ρώμης. 'AXÀ ἐπεὶ κατὰ πολλὲν τὴν περιουσίαν τῆς ἁληθείας ἡμεῖς τὸν τοῦ ψεύδους ἔεγχον ποιίσασθαι προθυμούμεθα, πρὸς τὸ δι- πλουν τοῦ ἀγῶνος ἀποδυσόμεθα ' χαὶ τὸ ἓν εἶδος τοῦ λόγου ὅδ,ελθόντες πρότερον, ὅπως ἂν καὶ δοίη θὰὲς, την ἀπὸ τῶν Γραφῶν δηλονότι µεταγειρι- σάμενοι µαρτυρίαν ἐπὶ συστάσει τοῦ πρὸς τὴν εὐ-

infortunii tempus, non nobis tantummodo, qui ea perpessi sumus, sed et omnibus quaquaversum dispersis nationibus manifestavit. Quod si quis immensz calamitatis pondus et alia ratione conji- cere voluerit, ex bis, quz ipse nunc vel sola illius memoria patior, animo concipiet. Etenim cum przsentis orationis alius sit scopus propositus, de ecelesiastiea seilicet pace verba facere, et homini - bus (um hae :etate viventibus, tum postnodum futuris respondere, probe a nobis nexii Ecelesiaramy schismatis dissidium sublatum, locoque illius Deo amicain pacem et. unionem introduclam esse, ege οὗ illis absistens, maloram, qus nos ob dissidivin afflixerunt, mentione inducta, infortonia et lessus ecpi concinnare. Et nisi propositum argumentum alio nos compelleret traheretque, fortasse univer- sam rerum naturam mala, qus Christianis ex Ecelesiarum dissidio evenere, prenarrantes, ad is- eium concitassemug, Sed et hine quoque immensa

quae proposuimus manum immiuere nondum nobis

3. Cum vero prorsus necessarium sit, tandem aliquando ad propositum argumentum sermonem convertere, dicimus, orationis nostrae scopum pri- marium esse, demonstrare, prave dissidium hoc in Ecclesiis irrepsisse, et non ecclesiasticis ratio- nibus, neque causis, jure popnlos et cleros. pa- stores et sacerdotes separantihus, sed soni cujusdam inopportuna varietate, qui nihil pietatem laeret, sed qui nihilominus (dei, ut utrisque partibus videbatur, differentiam | induceret, Ut itaque pro- positum exsequamur, duobus commentationem hane nostram concludemus : altero dicta omnia scripto tradita, in quibus, qui pro tempore de Tri- nitate aliquid commenti sunt, videntur palam con- fiteri, Spiritum sanetum ex essentia esso Patris et Filii, quod Romana Ecclesia, ex utroque eum procedere asseverans, affirmat, digeremus : altero rgumentis, Deo illa nobis suppeditante, anctorum diasidii conatus, necnon eorum, qui eos subsecuti sunt, ad similia propensionem, nmullas rationales ' habuisse causas, a3 exitíiosum Ecclesiarum dissi- dium tantumdem promovendum, ostendemus. Licet

p enim satis esset, si dictis scripto traditis demon-

siraverimus] Romanam Ecclesiam bene senüre in omuibus, nec in ullo falli, comprobari, non recte adversarios opposuisse : et contra, vel sola illius demonstratione, probatores schismatis illis, quas ad fovendum schíama contradietiones usurparuut, non recte usos fuisse, manifestum remanere, Ecclesiam Romanam nullo modo falli in pietate. Verumtamen nos veritatis ipsius lumine maximopere suffulti, cum mendacium deprehendere exoptemus, duplex hoc certamen aggredieiur, et una orationis parte prius absoluta, ut Deus coricesserit, ex scriptis te- simonia assumentes, ad corroborandum sanam Romanae Ecclesie doctrinam, in altera reliquum exponemus; redarguemus scilicet, qu» dixere et -

19 JOAN. VECCI CP. PATRIARCHJR 20 quie conscripsere, qui pro tempore adversus Ro- A σέδειαν ὑγιοῦς τῆς Ῥωμαϊκῆς Ἐκκλησίας, iv

manam Ecclesiam dissertationis certamen inie- runt.

$. Sed enim cum non ad presentes tantum ho- mines, sed ad eos etiam, qui post nos nascentur et venient, verba facimus, nescio quid agendum nobis sit. Etenim si cum presentibus sermo ha- beretur, tum si quispiam nobis contradiceret, nostris auribus illing oppositionibus auditis, forsan respondendi ansam Deus concederet, ex quo omne donum perfeetum, animum suum ad illum appli- cantibus : et licet illos persuadere non valeremus, gratum tamen nobis accideret, intuentibus eos temeraria quadam pervicacja ductos contradicere, ot lioe ipsum victoriam existimaremus, contradi- etionibus mente ac ratione vacuis viuci. Sed cum ad posteros erit, et ad eos, quos tempus futurum ad Commentariorum horum nostrorum lectionem

δευτέρῳ ἐχθήσομεν τὸ λοιπὸν, τὸν ἔλεγχον δηλαδη, ὧν τε εἶπον, καὶ ὧν συνεγράφαντο οἱ κατὰ χαιροὺς πρὸς thv Ῥωμαϊχὴν Ἐκχλησίαν τὸν τῆς διαλέξεως ἀγῶνα ἀναδεξάμενοι.

Υ. Ἐπεὶ δὲ οὐ πρὸς μόνους τοὺς παρόντας τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς ὀψιγόνους καὶ μέλ- Άοντας τοὺς λόγους ποιούµεθα, οὐχ οἵδ ὅ τι ἂν καὶ διαπραξαίµεθα. El γὰρ πρὸς µόνους τοὺς παρόντας ἦν ὁ λόγος fjuiv, εἰ xat τινες τῶν ἡ μῖν ἑντυγχανόντων ἀντέλεγον, ἀλλά γε τέως τὸ ἐπὶ ταῖς ἀντιθέσεσιν, αὐτήχοον ἡμῶν παρεῖχεν ἂν ἀπολογίας ἡμῖν εὕρεσιν πρὸς θεὸν, ἐς οὗ πᾶν δώρημα τέλειον, τὸν νοῦν ἡμῶν &vaetvoust* xal εἰ µή γε πεῖσαι αὐτοὺς εἴχομεν, ἀλλ’ ἀγαπητὸν ἂν ἡμῖν συνορῶσιν αὐτοὺς, ἐξ ἁλόγου πεισμονῆς ἐρχομένους πρὺς τὴν ἀντίῤῥησιν, νίχην αὑτὸ τοῦτο ἡγείσθαι, τὸ μὴ ἐξ ἑλλόγων νικᾶσθαι τῶν ἀντιῤῥήσεων. Ἐπεὶ δὲ καὶ πρὸς τοὺς ὀφιγόνους ἐσεῖται, χαὶ οὓς 6 µέλλων χρόνος εἰς ἐντυχίαν τῶν παρόντων ἡμετέρων λόγων καλέσοι, ἐπεὶ μὴ οἴδα-

eompellet, quando non novimus quam illi senten-^ μεν, ὁποίας ἂν γνώμης xai προαιρέσεως ἔσοιντο,

tiam et consilium sequentur, sive rectum et discer- nendi vi pollens, atque, ut verbo expediain, paca- tim, quales. multos probosque stas hxc. nostra Iulit, sive pertinax, quales etiam nunc iique non pauci reperti sunt, nihil disceptationibus et ratio- nalibus judiciis tribuentes, sed utcunque temere Ínsulseque, qui eos praiverunt, sequentes, hoc uRUMn sursum deorsumque, ut [proverbio fertur,

asserentes dissidium non esse deponendum, quod C

nostri majores, sive probe, sive maie, suscitarunt, " Hi itaque, si secundis conditionis fuerint, nostris hisce sermonibus, pro corroboranda ecclesiastica pace confectis, nullo modo consuadebuntur. Sed non propterea nobis silendum est, sed ad unum sojum omnia intuentem oculum, et ad judicium illud, quod nemo fallit, et apud quod nobis insulse sese opponentium criminatio damnum nullum in- feret, neque enim ibi criminantium opus ; quemad- modum neque prseter rationem indulgentium com- mendatio, emolumentum, neque enim ibi advoca- torum opus, animus dirigendus.

4. Ad illud itaque judicium falli nescium respi- cientes, actutum rem ipsam aggrediamur, exoran-

εἴτε τῆς εὐσυνειδήτου xal διακριτικῆς, καὶ τὸ ὅλον εἰπεῖν εἱΙρηνιχῆς, ὁποίους πολλούς τε χαὶ ᾽ἀγαθαὺς ó viv ἀνέδειξς χρόνος, εἴτε τῆς πεισμἁτικῆς τα, ὁποῖοι xal αὐτοὶ οὐκ ὀλίγοι νῦν ἀνεφάνησαν, οὗ λόγοις xa λογιχαῖς διαγνώσεσι προσνέµοντες ἑαυ- τοὺς, ἀλλ' ἁπλῶς οὕτω τὴν ἀλόγιστον τοῖς πρθηΥη- σαµένοις χατακολούθησιν προαιρούμενο., ἓν τοῦτο χαὶ µόνον ἄνω χαὶ χάτω τοῦ λόγου προφέροντες, τὸ ph δεῖν ἀθετῆσαι σχἰσμα, ὅπερ ol «pb ἡμῶν, εἴτε χαλῶς εἶτε χαχῶς ἀπειργάσαντο. Πρὺς γοῦν τούτους, εἰ τῆς δευτέρας εἶεν προαιρέσεως, οὐδὲν μὲν τὸ πεῖθον ἔξουσιν ἴσως τὰ παρ) ἡμῶν ἐχτεθειμένα ἐπὶ συστάσει τῆς ἐχκλησιαστιχῆς εἰρήνης. O0 διὰ τοῦτο δὲ καὶ σιωπητέον ἡμᾶς, ἀλλὰ πρὸς ἓν µόνον ὁρῶντας τὸν παντεπίσχοπον ὀφθαλμὸὲν, xai πρὸς τὸ ἀλάθητον ἑνατενίνοντας ἐχεῖνο διχαιωτήριον, πρὸς ὃ οὐδὲν ἡμᾶς ἡ τῶν ἁλόγως ἀνθισταμένων βλάφει κατηγορία 00 χρεία γὰρ χατηγόρων ἐχεῖ ' ὥσπερ οὖν οὐδὲ ἡ τῶν παραλόγως χαριζοµένων ὀνήσειε σύστασις * οὐ χρεία γὰρ συνηγόρων ἐχεζ. * . i v. Πρὺς γοῦν τὸ ἀλάθητον ἐχεῖνο δικαιωτήριον d ἀφορῶντας, εὐθὺ τοῦ σκοποῦ Υίνεσθαι χρὴ, ἕκαστοφ

tes singulos, qui nostra hzc scripta in posterum D ἀξιούντας τῶν τοῖς παροῦσιν ἡμετέροις γράμμασιν ᾿

legent,. recta conscientia, et neutram in partem propenss, in illis contenta examinsre, et si lectori placuerit, a nobis error eorum, qui ante nos fuere, correctus, gratia Deo bonorum omnium dolori et largitori : quod si de hac pace male gos consultos judicat, quicunque ille fuerit, tantum hoc de nobis sciat, quidquid a nobis aut excogitatum, aut di- etum, aunt factum, vel scripto consignatum fuit, ad etabiliendam Ecclesie pacem, non ad refellendum aliquod vel ex nostris ritibus, vel dogmatibus, a nobis pertentatum fuisse. Quicunque enim a4 ecclesiasticam hanc pacem accessit, nostras con- puerudines et dogmata contemnens, dijudicansque

Remnenam Ecclesiam noptra magis pie sentire aut

ἑντευξομένων ἑσύστερον, εὐθεῖ συνειδότι xal ἀῤῥε- πεῖ βασανίκειν τὰ ἐμπεριειλημμένα χαὶ εἰ μὲν ἀρέσχει τῷ ἑντυγχάνοντι τὸ διορθωθὲν παρ) ἡμῶν σφάλμα τῶν πρὸ ἡμῶν, χάρις θεῷ, τῷ παντὸς χαλοῦ δοτῆρι xaX χορηγῷ' εἰδέ γε περὶ τῆς εἰρήνης ταύτης οὗ χαλῶς βουλευσαμένους διανοεῖται ἡμᾶς, ὅστις ὃν καὶ εἴη οὗτος, ἂν τοῦτο µόνον ἐθέλω αὐτὸν εἰδέναε τερὶ ἡμῶν, ὡς xdv εἴ τι map! ἡμῶν xat διενοήθη,

"καὶ ἑλαλήθη, ἐπράχθη τε xal ἐγράφη ἐπὶ σνατάσει

τῆς ἐχχλησιαστιχῆς εἰρήνης, οὐκ im' ἀθετήσει οὐδε- νὸς τῶν ἡμετέρων ἐθῶν xat δογμάτων τοῦτο γέγονα παρ᾽ ἡμῶν. Dd; γάρ τις, ὃς ἐπὶ τὴν ἐχχλησιαστιχὴν ταύτην ἤλθεν εἰρήνην, ὡς τῶν ἡμετέρων ἐθῶν xat δογμάτων «κατεγνωχὼ;, καὶ ὡς τὴν Ῥωμαϊνην

M

3

2! πε UNIONE ECCLESIARUM.

95

Ἐχχλησίαν πρεαδεύειν διεγνωχὼς εὐσεδέστερόν τς A credere, cadat e Christi regno "una com Juda pro-

εἲς ἡμετέρας, ἔχπτωτος εἴη τῆς τοῦ Χριστοῦ Ba- αὐείας, xaX τῷ προδότῃ Ἰούδφ, xat τοῖς χοινωνοῖς αὐτοῦ, xal σταυρωταῖς τοῦ Σωτῆρος συντεταγµένος. Τοῦτο δὴ «b φοδερὸν ὄρχιον ὥσπερ τι τοῦ λόγου θεμέλιον προχαταδαλλόµενοι, τοῦ λέχειν ἐρχόμεθα. v'. Ὅπερ δὲ καὶ ἔτι µοι τοῦ λόγου πρραναταχθῆναι ῥοχεῖ, οὐδὲ τοῦτο παραδραμοῦμαι, τῷ προσήγοντι τόπῳ μὴ ἐφαρμόσαι" οἱ πολλοῖς πολλάχις, ὡς εἴρηται, τῶν ες Ῥωμαϊχῆς Ἐκχλησίας ἀνδρῶν γραφῇῦ xoi μέλανι µαχεσάμενοι, δι’ οὓς xal πρὸς τὸν ἑσύστερον ἀγῶνα ὁ παρὼν ἡμέτερος ἑπαποδύσεται λόγος, ὑπὸ τῆς δίχης ὥσπερ συνελαυνόμενοι, εἰς τὸ θριαμθεύειν τοὺς γνώμης ἠττωμένους ἰδιορῤύθμου, xal τοῦτο μόνον νίχην ἡγουμένης, τὸ πεισμονῇ χαίρειν ἁπλῶς, xii πρὸς πᾶν τὸ πρὸς εἰρήνην αὐτοὺς ἐχχαλούμενον ἀντιδαίνειν εὐχαίρως, ἀχαίρως, τὸν ὅλον τῆς αὐτῶν ἑ-αλέξεως λόγον, ὥσπερ τινὶ ἑγχαλλωπίζουσι xóspup, ταῖς χατὰ τῶν προλδιαλεγοµένων αὐτοῖς ὕδρεσι. Καὶ εἴθε χἂν ὕδρεσιν * ἴσως γὰρ ἂν ἔλαττον ἦν b καχὸν, tl; μόνους τοὺς ὑθρισμένους προϊσταμένης τῆς ἀλόγου τούτων φορᾶς. Νῦν δὲ οὐ τοῦτο µόνον, ἀλλὰ xal παντόλµους τὰς xaz' αὑτῶν, xai τῆς αὐτῶν "Ex- χλπαίας ἀπερεύγονται βλασφηµίας, ὧν fj ἁτοπία εἰς αὐτὴν τὴν τῶν Χριστιανῶν διαδαίνει εὐσέθειαν. Καὶ οὐδὲ τοῦτο συνιδεῖν ἔσχον, ὡς αὐτὸ τοῦτο µόνον, τὸ μεθ' ὑδρεών τε xaX βλασφημιῶν διαλέγεσθαι πρὺς αὐτοὺς, παρὰ τοῖς εὐγνώμοσι τῶν διαγνωµόνων δόξαν ἅττης ἑδίδου αὐτοῖς. Τίς γὰρ ἂν καὶ νιχᾷν ἔχων εἰ- ρηνιχῶς, xal μάλισθ᾽ ὅπου περὶ θεοῦ καὶ τῶν θείων

d λόγοι, ῦδρεσι τῷ προσδιαλεγομένῳ ἀντεπιφύεται, C

ὥσπερ οὐκ ἁδελφοὺς ζητῶν χτέσασθαι, à) ἁδελ. φοὺς ἀποδάλλεσθαι φιλονειχῶν. Ἔγωχε τέως τοῖς τοιούτοις ἂντυγχάνων λόγοις αὐτῶν, xal τοὺς piv Ῥωμαίους εἰρηνικῶς αὐτοῖς κατανοῶν ἐντυγχάνον- τας, οἷς καὶ μᾶλλον τὸ π,ὸς θυμοὺς ἐπιῤῥεπέστερον ὡμολόγηται, τοὺς δ' ἡμετέρους οὗ λογιχῶς µαχομέ- vote ἐοιχότας, ἀλλ᾽ ὥσπερ µαχαίρᾳ, xal σπάθῃ, καὶ ἑόρατι τὴν xaz' αὐτῶν ὁρμὴν ποιουµένους, ἐρυθριῶ, xa! ὥσπερ εἰς ἑαυτὸν λογιζόμενος τὴν αἰσχύντν, µι- xpoo xal Σχχαλύπτεσθαι θέλω.

€. Διά τοι τοῦτο xal ἀντιλέγειν τοῖς ἀντιλογιχοῖς τούτοις ἑσύστερον βουλόμενος ἔγωχγε, πρὸς μηξὲν τοιοῦτον παρασυρῆναι χαθικετεύω θεὺν, xal τοὺς

ditore, ἱίως sociis, δὲ Servatoris crucifixoribus connumerstus. Hoc terribili jurejurando tanquam sermonis fundamento antea locato, orationem «χο. diamur.

5. Alterum dictis quoque nostris preeponendum minime prasteriero , loco pevopportuno adaplare, qui multos et smpius, ut diximus, Romans Kcclesiz viros scripto et atramento oppugnarunt, ct in quos secundo certamine noster bic Commentarius convertetur, a justitia veluti compulgos, ad semet- ipsos diffamandos, a sententia propria devíctos, ct hoc solummodo victoriam existimantes, prorsus pertinaci indulgere, et ad pacem adhortaatibus ,

B contra sese tempestive inopportuneque opponerc ,

et universse suz dissertationis congeriem veluti ali- quo ornatu erornare adversus eos , qui simul cum eis colloquuntur , injuriis, et utinam injuriis, tuin enim malum minus foret, iu solis injuria affectis, eorum insulso impetu persistente: at nunc non id solum, sed et audacissimaa in eos et corum Ecclesiam contunielias et convicia evomunt, quo- rum absurda temeritas ipsissimam Christianorum vulnerat pietatem. Neque comprehendere potue- runt , eo vel solo, quod injuriis et contumeliis dis- ' putationes et colloquia contulerunt, a benevolis cognitoribus victorias excidisse judicatos fuisse. Quis enim, eum victorizm consequi possit paci- fice, el potissimum in iis, in quibus de Deo divi- nisque rebus pertractatur, injuriis disserenitem opprimere conatur , eque ac si. fratres conquirere non studeat, sed eos subigere perdereque conten- dat? Ego plane similes eorum sermones percur- rens, et Romanos deprehendens, quos ad iram propensiores esse fatentur, pacifica cum illis collo- quia serere, nostros vero nulla eum ratione deprie- lianibus similes, ense, ut ita dicam, gladio et hastis eos impetentes, rubore equidem suffundor, et intra memetipsum infamiam repetens, tantum non faciem tegere delibero.

6. Quapropter his contradictoribus ipse postmo- dum contradicturus, ne ad similia trahar , supplex Deum exoro, eamdemque prorsus ab illis , qui

ἐντευξομένους δὲ τοῖς ἡμετέροις γράµµασι τούτοις, p hzc nostra commentaria lecturl sunt, graliam

την αὑτὴν αἰτῶ χάριν, μηδέν τι τῶν ἡμετέρων πρὸς ἔριν ἀφορῶντας διαδαλεῖν. Ἡμεῖς μὲν γὰρ οὐ πρὸς ἀνθρώπους, ἀλλὰ πρὸς θεὸν ὀρῶντες, τὴν εἰρήνην ταύτην δεῖν ᾠίθημεν ἑνστερνίσασθαι: εἰ δέ τισι μὴ δοχεῖ, οὐδὲν πρὸς ἡμᾶς. ΕΙ δὲ καὶ πρὸ: τὰ χοσμικὰ τς ᾿Ῥωμαῖϊκῆς ἀρχῆς ἴδοιμεν, ἀλλ᾽ ἐνταῦθα οὐκ ἔστιν εἰπεῖν ὡς οὐδὲν πρὸς ἡμᾶς. El μὲν γὰρ δι- χαίως καὶ ἐπί τινι πρὸς τὴν ἡμῶν εὐσέδειαν auvte- λοῦντι d τῆς ᾿Ῥωμαϊχῆς, Ἐκχλησίας µάχη, ἐξ ὃς ὁκοῖα χα] ὅσα χαθ᾽ ἡμῶν ἐπεισέφρησε τὰ δεινὰ, οὗ τοῦ παρόντος λέγειν ἐστὶν, ἴσως γὰρ ἄλλοις ταῦτα xdi ἱστορήθη - μεν ἂν καὶ αὐτοὶ συνδιατιθέµενοι vol, ἐπιῤῥεπῶς ἔχουσι πρὸς τὸ σχάνδαλον * ἐπεὶ δὲ πάντη ἀδίχως, καὶ ἐχ µόνης ἑπηρείας Σατανιχῆς τὸ

Led

exposco, nibil ex his nostris contentioni addietos reprebendere. Nos etenim non homines, sed Deum inspicientes, pacem hanc apertis ulnis excipiendam esse arbitrati sumus, [d si aliter nonnullis visum fuerit, nil nostra refert. Quod si ad Romani prin- cipatus res sieculares animum advertamus, id vero dicere non possumus, nil nostra referre. Eteuim si juste, et. propter aliquid nostra pietati conducens cum Romana Ecclesia pugna suscepta est, cujus causa tot tantaque mala in nos ingruerunt, qu.e non est presentis negotii dicere , et forte ab aliis eorum historia scripto deniandata est, nos quoque una cum propensis ad scandalum conveniroemus ; sed cua nuila justa de eausa , sed ex sola Satanie

23 JOAN. VECCI CP. PATRIARCILE 21

linprobitate Ecclesiarum. seandalum inter nos in- A τῶν ᾿Εκχληαιῶν σχάνδαλον µέσην ἡμῶν συνορῶμεν

jectum conspiciamus , tantym abest ut cum s&can- dali curatoribus conveniamus, ut marore etiam ingenti afficiamur, et, quo possumus animi fervore, nosiros exoremus, ut propriam insaniam deponant, et non ita temere in proprias urbes et oppida n0- vum bellum secundo exsuscitent, tantarum calami- tatum ac. infortuniorum causam. Sin minus , qui rursus scandali auctor fuerit, judicio erit obnoxius. Nos vero taudem orationem aggrediamur.

1. Quid inquitis, viri [ratres ? Quid in causa est, ut tantumdem Ecclesiarum dissidio plaudatis , el pro eo promovendo etiam bella suscipere non vereamini? Quod, tradunt, longum jam tempus intercessit, ex quo dissidium hoc originem habuit ; propterea pro eo etiam depugnandum putamus, quod et diuturnum. An igitur quod scissi sumus, considerandum ; an quomodo, quxrendum Ἱ. Quod scissi sumus, inquiunt. Verumtamen mihi, quod el bene sentientibus singulis, non hoe videtur : sed qua ratione scissi sumus ; et si invenerimus, qui ante nos schisma conflarunt, Romanam Eccle- siam incusantes, tanquam ingentibus sceleribus ob dogmata obstrictam , considerare et examinare, qui illi Romanos. eriminantes opposuere, quz hi semetipsos liberantes a crimine, responderunt, et cum recto judicii examine, aut eos recte sentientes sequi, ct laudare, et beatos praedicare , aut decer- nere eos in loc scandalo deliquisse, humano errore deceptos. Oportet autem. nos, vel quod ab illis actum est, loco ignominie habere, et quod apud nos est laudabile , introducere, vel nullo de ilo sermone habito respectu primigeniorum, quod saltem ad nos pertinebat , probe disponere, duplici emolumento, et quod aberrantes secuti non sumus, et quod posteris, et-iis qui post nos na- scentur, recti formam tradidimus. Mihi itaque , existimo autem et cuicunque pertinacia insanien- tis osori, quod approbatum est, perplacet, οἱ quz- stio, qua 1alione scissi sumus. Quod si quidam, quod sceissi sumus, absque alio examine dissidium continuandum judicant, ego insulsum erga eos, qui ante nos fuere, obsequium modis omnibus de- testor.

8. Sed jam aliunde comparet, qui non vesanum temporis sequitur, sed tanquam partis magis ratio- nalis sectator, ratiocinatione magis seria conuradi- cere studet ; quid inquitis ? nobis dicit. An vobis amplectenda videtur ecclesiastica pax Italorum, qui dnas causas et duo principia unius Spiritus in beata Triade constituunt? Non, per Triadem, opti- mi. Sic enim ante omnia munior, ne de gliquo s'mili in suspicionem tibi veniam. Non hac ratione dicimus Romans Ecclesi€& pacem attendendam. Cosum etenim a beata Triade adversus omnes precamur , qui similium hominum pacem , in con- sibstantiali Triade duo principia ponentium am- plecti volunt. Namque l:c sunt eorum, qui semel ad veritatis lumen nictantes, orouriz impro-

παρεισφθαρὲν, οὐ µόνον τοῖς σπουδασταῖς τοῦ axav- δάλου οὐκ ἐσμὲν συνδιατιθέµενοι, ἀλλὰ xal λύπην ὅσην ἠγούμεθα τοῦτο, καὶ θερµότερον τοὺς χαθ᾽ ἡμᾶς ἐχετεύομεν τῆς καθ᾽ ἑαυτῶν ἁποσχέσθαι µανίας, xl Uh οὕτω κατὰ τῶν οἰχείων πόλξων xal γωρῶν ἀργὴν ἄλλην Ex δευτέρου ποιήσασθαι πο)έμων καὶ όυµφο- piv, El δ) οὖν, ἀλλ᾽ αὐτὸς βαστάσει τὸ χρῖμα, ὅστις xai πάλιν ἀρχηγὸς σκανδάλου θελήσει γενέσθαι, Ἡ μῖν 65 καὶ δῇ τοῦ λόγου ἀρχτέον, |

V. Τί φατε, ἄνδρες ἀδελροί; Τί ὅτι περιµάγήτον ἡμῖν χρῆμα τὸ τῶν Ἐκχλησιῶν σχίσμα boxet ; "Oct, φασὶ, μακρὸς fn χρόνος, ἐξ ὅτου τὸ σγίσµα τοῦτο προέδη’ διὰ τοῦτο περιμάχητον τὸ σχίσμα fiato, ὅτι καὶ χρόνιον. "Ap" οὖν ὅτι ἐσχίσθημεν σχοπητἔον, f|

B ὅπως ἑσχίσθημεν ζητητέον;, Ὅτι ἑσχίσθημεν, φασ[ν.

Ἁλλ' ἐμοὶ, οἶμαι δ᾽ ὅτι καὶ τῶν εὖ φρονούντων Ezá- σ-ῳ, οὗ τοῦτο, ἀλλ' ὅπως ἑἐσχίσθημεν * xàv εὑρήσω- psv τοὺς πρὸ ἡμῶν συστησαµένους τὸ σχίσμα, τὴν τῆς Ῥώμης Ἐκκλησίαν καταιτιωµένους, ὡς μεγάλα δηθεν ἡμαρτηχνῖαν ἐπὶ τοῖς δήγµασι διασκοπῆσαι,

"καὶ διαθασανἰσαι, ἅτε τοῖς 'Ῥωμαίοις ἐχεῖνοι ἔγχα-

λοῦντες προέτεινον, xal ἅπερ οὗτοι ἀπολύοντες ἑαυ- τοὺς ἐγχλημάτων ἀπελογοῦντο, καὶ μετὰ τῆς ἐπὶ τῇ ὃδ.αχρίσει εὐθύτητος f| ἀχολουθῆσαι λέγουσιν ἐχείνοις καλῶς, xai ἑπαινέσαι, xai µαχαρίσαι, fj διαγνῶναι ὡς ἐκεῖνοι μὲν ἐπὶ τῷ σχανδάλῳ τούτῳ π.πλημμµελήχασιν, ἀνθρώπινόν τι παθόντες πλημ. μέλημα * ἡμᾶς δὲ δεῖ ἡ τὸ παρ) ἐκείνων γεγονὸς εἰς μοῖραν Φψόγου παραπέµφαι, xal τὸ παρ ἑαυτῶν ἐπαινετὸν ἀντεισενεγχεῖν, 7) τέως μηδέν τι περὶ ἐχείνων εἰρηχότας, φειδοῖ τῶν πρεσθυγενείων, τὸ γοῦν εἰς ἡμᾶς αὐτοὺς χαλῶς διαθεῖναι, καὶ διπλῆ x:pódvat, ὅτι τε τοῖς πεπλημμεληχόσιν οὐχ txoXou- θήσαμεν, χαὶ ὅτι τοῖς ὀψιγόνοις χαὶ μεθ) ἡμᾶς τὸν τοῦ χαλοῦ παρεδώκαμεν τύπον, Ἐμοὶ μὲν οὖν, οἵ- μαι δ' ὅτι xal παντὶ τῷ ἅλλῳ πεισμονὴν μισοῦν΄ τἣν ἄλογον, τὸ δεδοχιµασµένον ἀρέσχει, xai ἡ το" - ὅπως ἐσχίσθημεν ζἠτήσις. El δὲ τινες, ὅτι ἐσχίσθν- μεν, ἁδοχιμάστως ἐξέχεσθαι τοῦ σχίσματος κρίνουσι. ἐγὼ δ᾽ ἁλλὰ τὴν ἄλογον τοῖς προηγησαµένοις σατ- αχολούθησιν ὁλοσχερῶς ἀποστρέφομαι.

D *». Ἁλλ ἤδη ἑτέρωθέν ποθεν ἀναφαίνεται ὁ μὴ

τῷ ἁλόγῳ τοῦ χρήνου καταχολουθῶν, ἀλλ᾽ ἅτε δὴ τῆς λογιωτέρας Gv μοίρας xa λογιχωτέρας ἁἀντι- θαΐνειν ὁρμῶν * xai xl φάτε; πρὸς ἡμᾶς λέγει. "Apá γε ὑμῖν δοχεῖ τὴν τῶν Ἰταλῶν ἐκχλησιαστι- xtv εἰρήνην ἁσπάσασθαι, δύο αἴτια, xal ἀρχὰς δύο τοῦ ἑνὸς Πνεύματος ἐπὶ τῆς µακαρίας πρεσθενόν- των Τριάδος; O0, vj τὴν Τριάδα, à βέλτιστε. Οὕτω γὰρ προεξασφαλίζομαι, ὡς ἂν μηδέν τι καὶ περὶ ἡμῶν ὑποπτευθείη σοι τοιοῦτον. Οὑχ οὕτω «αμὲν τὴν τῆς "Poguatxng Ἐκκλησίας εἰρήνην προσίκα- σ-α.. ΈἜχπτωσιν γὰρ τῆς µαχαρίας Τριάδος κατὰ παντὺὸς ἑπαρώμεθα τοῦ θελήσοντος ποιούτων ἀνδρῶν εἰρήνην προσήκασθαι, δύο ἀργὰς ἐπὶ τῆς ὁμοονσίου λεγόντων Τριάδος. Ἐκείνων γὰρ ταῦτα, ol ποὺ” τὸ

*

25 ΡΕ UNIONE ECCLES[ARUM.' 95 e; ἁληθείας ἅπαξ μύσαντες φῶς, τῷ τῆς ἑαυτῶν A bitatis tenebras consectantur. Sed nos a sanctis

χαχία- ἑπορεύθησαν σχότει. 'AXX' ἡμεῖς μὲν τὸ παρὰ τῶν ἁγίων Πατέρων παραδοθὲν ἡμῖν ἀναγινώσχοντες Σύμθρλον, οὕτω ὃ-αῤῥήδην βοῶμεν' εΚαὶ εἰς τὸ Πνεύμα τὸ ἅγιον, τὸ Κὐριον, τὸ ζωοποιὸν, τὸ Ex τοῦ Πατρὸς ἑκπηρευόμενην, » Καὶ οὕτω τοῦτο ἀναγινώ- σχυμεν, χαὶ οὕτω τοῦτο ἀναγνωσόμεθα µέχοι τελενυ- vag ἀναπνοῆς, χαὶ οὕτω φρονοῦντες τῇ Τριάδι π1ραστησύμεθα, Ἰταλοὶ δὲ προατιθέντες τῇ ἀνα- Υωύσει τὸ Ex τοῦ Υἱοῦ ἐχπορεύεσθαι, οὐχὶ δύο g13: τοῦ ἑνὸς Πνεύματος afia, δ.ὰ τὸ κατ) οὐδένα τρόπον τῆς δυαρχίας Ex Πατρὸς χαὶ Υἱοῦ λέγειν τὸ Deua τὸ ἅγιον. Οἱ μὲν γὰρ τῶν ἀργαίων αἱρετι- χῶν, τοὺς περὶ Μανιιαῖόν oru καὶ Μαρχίωνα, δυ- αρχίαν πρεσθεύσαντες ἀρχὴν ἀγαθοῦ, καὶ ἀρχὴν ἑτέ- 92Y χαχοῦ ἑἐδόξασαν οἱ 6b περὶ Εὐνόμιον μετ) χείνους ἅπαντες, ὥσπερ τὸν Υἱὸν ix τοῦ Πατρὸς 45.09, οὕτω xaY τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ix τοῦ Υἱοῦ ἑδουμάτισαν. Ἡ δὲ τῶν Ῥωμαίων Ἀκκλησία, πἀν- των τούτων χαθάπαξ ὁλιγωρίσασα ὡς γέλωτος xol χλενης git, ἓν τοῖς ὅροις τῆς εὐσεθείας ἁσαλεύ- to; καὶ ἁπερ.τρέπτως µεμένηχεν, οὔτε ἀρχὴν ἀγα- θοῦ χαὶ ἀρ;ἣν ἑτέραν κακοῦ δογµατίσασα πώποτε, οὖτε τοῖς περὶ τὸν Εὐνόμιον προστεθεῖσά ποτε, ὡς εἰπεῖν τολμῆσαι τὸν μὲν Πατέρα ἀρχὴν τοῦ Υἱοῦ το», χἀντεῦθεν ἀναφανῆναι δύο δοξάζειν ἀρχάς.

V. ᾽λλλά τοῖς τῶν μεγάλων ᾿Αγίων Σόγµασιν ἐπ- ερειδοµένη, xat ταῖς ἐχείνων ἀκολουθοῦσα ἑννοίαις, v» μὲν Υἱὸν kx τοῦ Πατρὸς µόνου ἀναχηρύττει, τὸ δὲ Πυεῦμα τὸ ἅ ον xal Ex τοῦ Υἱοῦ εἶναι λέγει. Καὶ píav ὄμως àpytv ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος χαθαρῶς τρεσθεύει τε xal ὄμολογεῖ, διὰ τὸ εἰδέιαι ὑπ» τῆς τῶν Πατέρων διδασκαλίας πάντα τὰ τοῦ Υἱοῦ πρὺς ὢν Πατέρα τὴν πρώτην αἰτίαν ἀνάγεσθαι. Τὸ γὰρ ἐχ τοῦ Πατρὸς καὶ &x τοῦ Υἱοῦ λέγειν τὸ Πνεῦμα, καὶ μὴ δύο αἴτια δοξάζειν τοῦ Πνεύματος, οὐκ ἄλλο- ἐν ἐστι πᾶντυς ἀλλ᾽ ἢ ἐξ αὐτοῦ τούτου, τοῦ πάντα, ὡς εἴρηταε, τὰ τοῦ Yiou πρὸς τὸν Πατέρα τὴν πρὠ-

την αἰτίαν ἀνάγεσθαι. El δὲ xal μαρτυρίας δεῖ col.

τινος τῶν θεολόγων ἀνδρῶν, ἵν᾽ ἐντεῦθεν ἔχης τὸ τῶν ἐτθέντων λόγων ἐχέγγυον, εἰς τὸ εἰδέναι μὴ δύο al- τια τοῦ [1νεύματος j| elvat ἡ λέγεσθαι, τὸν Πατέρα χ1) τὸν YUy ἐν τῷ Ex τοῦ Πατρὸς καὶ tx τοῦ Υἱοῦ εἶναι τὸ Πνεύμα, διὰ τὸ πάντα τὰ τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν

Patribus nobis traditum Symbolum recitantes , sic palam enuntiamus : « Et in Spiritum sanctum, Dominum, vivificantem , qui ex Patre procedit. » Et hoc modo illud legimus, legemusque ad extremum usque spiritum, et ita sentientes Triadi assistemus. Verum ltali lectioni addentes, et ex Filio proce- dere, non]duas unius Spiritus causas astruunt , qnod nullo modo ex duplici principio ex Patre et Filio Spirilum asserunt. Namque antiqui hzretici, Manetem scilicet et Marcionem secuti, duo prinei-- pia statuentes , principium unum boni, et princi-

pium mali alterum tenuerunt : qui vero ab. Euno-

mo steterunt, et post eos omnes, quemadmodum Filium ex Patre solo, ita et Spiritui sanctum ex

B &olo Filio decreverunt, Verum Romana Ecclesia

neglectis bisce omnibus, tanquam risu et ludibrio excipiendis, intra pietalis terminos inconcussa at- que immutabilis permansit, neque boni principium, neque alterum mali unquam asseverans, neque Eunomii asseclis sese associans , ut auderet dicere, Patrem quidem solum Filii principium, Filium vero solum principium aliud Spiritus : indeque convinceretur, duo principia asserere.

póvou, τὸν δὲ Υἱὸν µόνον ἀρχὴν ἑτέραν τοῦ Πνεύμα;

9. Sed magnorum Sanctorum decretis Innixa, eorumque sententias sectata , Filium ex Patre solo deprzdicat , Spiritum sanctum et ex Filio esse di- cit, et unum nihilominus principium in sancta Triade pure aperteque (enet et confitetur : quod sciat Patrum doctrinis instructa , omnia Filii ad - Patrem primam causam referri. Namque ex Patre et ex Filio dicere Spiritum, et duas causas Spiritus non fateri, non aliunde prorsus est, quam ez hoc ipso, quod omnia, ut jam dictum est, Filii ad Patrem primam causam referantur. Quod si et theologorum virorum testimonio indiges, ut inde jam dictorum veluti pignus habens, ad agnoscen- dum , non duas causas Spiritus vel esse, vel dici Patrem et Filium, cum dicitur ex Patre οί ex Filio esse Spiritus, quod omnia Filii ad Patrem, primam causam referautur, magnus Basilius testia fide dignus adueatur. llie eniin , qui ad res divi-

Πατέρα τὴν πρώτην αἰτίαν ἀνάγεσθαι, 9 μέγας Βα- D nas. pertractandas multum valuit, cujus et oratia

αίλειος εἰς μαρτνρίαν ἡμῖν ἁξ.όπιστον πσραχθίσε- ται. θὗτος xal γὰρ ὁ τὰ θεῖα πολὺς, οὗ xal ὁ λόγος ἀέττητος, xal ὁ τρόπος ἀμίμητος, ἐπεὶ τὸν Εὐνόμιν περὶ τῆς αἰτίας τοῦ Πνεύματος δογµατίκοντα ἐν τοῖς αὐτοῦ συγγράµµασιν εὕρισχε ΛἈέγοντα, ἐκ μόνου τω Ylou εἶναι αὐτὸ, Ev τῷ δευτέρῳ τῶν νατ) αὐτοῦ Ἰόχων πρὺς τῷ τέλει οὕτω φησίν' « Ἐχεῖνο ὃξ «ivt τῶν πάντων ἆδηλον, ὅτι οὐδεμία ἑνέργεια τοῦ Υἱοῦ ἀποτετμημένη ἐστὶ τοῦ Πατρὸ:, οὐδὲ ἔστι τι ἐν τοῖς ὧσι τῷ Y: ὑτάρχον, ὃ τοῦ Πατρὶς Ἱλλητρίωται: Πάντα γὰρ, φησὶ, τὰ ἐμὰ σά ἐστι, xal τὰ oz ἐμά. Πως ον ^5» τοῦ Πνεύματος αἰτίαν τῷ Ἀ]ονογενεῖ

Riv προστ.θη σε, xal χατηγόρηµα τῆς φύσεως αὖ-

$99 την τούτου λαμθάνει δηµιουργίαν; El μὲν 02v

inexsuperabilis, et mores inimitabiles, cuin Euno- mium de causa Spiritus decernentem iu. propriis Conimentariis reperiret dicentem, « ex solo Filio illum esse, » secunda adversum eumdem oratione prope flnem bzc liabet: « lllud veio cui non ine notescit, nullam Filii actionem disjunctam esse a Patre, neque esse quidpiam in rebus, quod insit Filio, et alienum sit a Patre? Omnia enim , iu- quit, meg tua sunt, el tua mea. Quanam itaque ratione Spiritus causam Unigenito soli attribuit, et pra«dicari de illius natura illius opiflcium vult ? Si itaque duo priucipia contraria sibi astruens , haec dicit, cum Manichzo stque Marcione contcretur, Si vero ad unau ea, qui suut, reducit, quod a

/ we EUN -7 2 ,234

21 | JOAN.

VECCI CP. PATRIARCH.E 25

Filio factum asseritur, ad primam causam refertur. Α δύο ἀρχὰς ἀντιπαρεξάγων ἀλλήλαις ταῦτά Quot

Adeo ut , etsi omnia per Deum Verbura producta esse credimus, verum omnium causam esse Deum omnium a nobis non denegetur. » Pr:eter hunc alti- loquum veritatis prz:conem et lestem , adducatur quoque Gregorius, cui e theologicis cognomen est, qui in sua in Pentecosten oratione, cujus est illud principium, « De die festo breviter philosopheuur, » liec ait, « Neque enim addeccbat deficere unquam,

aut Filium Patri, aut Spiritum Filio: » el paueis .

interjectis : « Erat enim semper sese communui- cans, non particeps, invisibilis, sine tempore, onm- nipotens, et si ad primam causam, quemadmodum Unigeniti omnia, sic et ea, qna Spiritus sunt remit- tantur. » Hac ratione itaque sub testibus fie di- gnis, magnis hisce Patribus, aperte patente, omnia Filii ad Patrem primam causam referri, non ab- sone nos diximus, [talos cum lectioni Symboli addunt, « et ex Filio Spiritum sauctum procedere, » non duas unius Spiritus causas asserere. «ἣν ἀναφορὰν ἔχειν, καλῶς ἡμεῖς ἔφημεν ὡς Ἰταλοὶ ἐχ τοῦ Υἱοῦ τὸ Πνευμα τὸ ἅχιον ἐκπορεύεσθαι, » 40. Et quando hoc adducta testimouia veluti stabile, et prorsus certum statuant, contentiosi animi, et vesanz pertinaciz abortus illis relinqua- nius, quibus contraria erga fidem opinatio senten- tix efficit squilibritatem. Cum vero una fides ex Patribus ad nos corrivata sit, sors a Deo electa, quam generales et locales synodi confirmarunt, et quam ex co tempore ad hanc statem tempus con- slabilivit, conservetur a nobis immutabilis, neque res ulla sit nobis impedimento, ne cum fratribus nosirig, placide compósita pace, quiescamus, do- nec eamder pietatis sententiam jinnuant dictiones ab illis proposite. Et consilium fnerit, non ex meo Capite, sed magni Athanasii zelo, quem si quis pietatis fundamentum nuncupaverit, a decoro non aberrabit. Cum enim primze «cumenicee synodi hic dux ac promotor apparuit, manifestum est illam ipsam, et post illam universas super fundamento ejus sermonum, pietatem exstruxisse. Quid porro est, in quo magnum lioc Ecclesie lumen. et ab im- mortalitate nomen sibi demeritum, emulari vos fratres moneo? Ille ipse adsit, et sua lingua dicta- ts vocibus denuntiet ; quinimo et theologus Grego- rius, Dasilius Magnus, et decernendis dogmatibus acutissimus Maximus cum eo conspirent, in qui- l'us quam optime suggeruut, qu ex vocibus nascun- tur differentias negligendas, dummodo secundum sententiam uno consensu fratres concordant. Praeat vero alios in rebus divinis exponendis Athanasius.

, Hie enim tomo ad Antiochenos, cujus principium ' est: « Persuasum habemus vos, cum sitis ministri

Dei ac honui dispensatores, » ita scribit : « Illis enim, qui nonnullos incusabant, ut trium hypo- siaseon affirmiatorcs, cum bujusmodi voces in Scri- pluris nou reperireniur, ac proinde suspecete videri possent, auctores fuiinus, ne amplius in Niczenam confessionem inquirerent. Sed t2men de istis ob

μετὰ Μανιχαίου xaV Μαρχίωνος συντριδῄήσεται * εἰ δὲ μ.ᾶς ἐξάπτει τὰ ὄντα τὸ παρὰ τοῦ Υἱοῦ qevevi]- σθαι λεγόµενον, πρὸς thv πρώτην αἰτίαν τὴν ἆνα- φορὰν ἔχει. "axe x3v πάντα εἰς τὸ εἶναι παρῆχθαι διὰ τοῦ Θεοῦ Λόγου πιστεύωµεν, ἀλλὰ τὸ πάντων αἴτιον εἶναι τὸν θεὸν τῶν ὅλων οὐχ ἀφαιρούμεθα. » Ἐπὶ τῷ ὑφηγόρῳ τούτῳ τῆς ἀληθείας χἠρυχί τε xai μάρτυρι παρεισαχθἠσεται xal Σρηγόριος ὁ τῆς θεολογίας ἐπώνυμος, ὃς bv τῷ εἰς την Πεντηχοστὴν λόγῳ αὐτοῦ, οὗ fj ἀρχὴ, « Περὶ τῆς ἑορτῆς βραχέα Ῥιοδοφήσωμεν, ») οὕτω φησίν’ « Οὐδὲ γὰρ ἔπρεπεν ἑλλείπειν ποτὲ Ἰ Υἱὸν Πατρὶ, 9$ Πνεῦμα Yl. » Καὶ μετ) ὀλίγα * « "Hy μὲν ἐχεῖ μεταληπτὸν, οὐ µετα- ληττιχὸν, ἀόρατον, ἄχρονον, παντοδύναμον, εἰ καὶ πρὸς τὴν πρώτην al:(av ὥσπερ τὰ τοῦ Μονοχενοῦς ἅπαντα, οὕτω 6b χαὶ τὰ τοῦ Πνεύματος ἀναπέμπε- ται. Σ Οὕτω γοῦν ὑπὸ μάρτυσιν ἀξιολόγοις τοῖς µε- γἆλοις τούτοις Ποτράσιν ἁναφαινομένου τοῦ πάντα τὰ τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα ttv πρώτην αἰτίαν

προστιθέντες τῇ ἀναγνώσει, τοῦ Συµδόλου τὸ « xot οὐχὶ δύο τοῦ ἑνός quat Πνεύματος αἴτια.

. Καὶ ἐπεὶ τοῦτο αἱ ῥηθεῖσαι γραφικαὶ µαρτν- plar κατὰ τὸ πάντη Bé6aov συνιστῶσι, τὰ μὲν τῆς φιλοναίχου γνώμης χαὶ πεισμονῆς ἁλόγου ἑκτόκχια ἐχείνοις παρῶμεν, οἷς τὸ πρὸς «hv πίστιν ἀντίδοξον καὶ τὸ πρὸς τὴν γνώμµην ποιεῖται ἀντίῤῥοπον * ἡμῖν ὃ ἐπεὶ µία πίστις ἡ Ex Πατέρων εἰς ἡμᾶς διαδιθα- οθεῖσα, χλῦρος θεόλεχτος, ἣν οἰχουμενιχαί τε xal

ϐ τοπιχαὶ σύνοδοι ἐπεκράτνναν, xal ἣν ó- ἓξ ἐχείνου

xai εἰς τὸν νῦν ἐδεθαίωσε χρόνος, χρατείτω μὲν παρ᾽ ἡμῖν ἀμεταποίητος αὕτη, καὶ ἐμποδὼν δὲ μηδὲν ἡμῖν ἔστω πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς ἡμῶν εἰρηνεύειν, ἕως ἂν πρὸς τὴν αὐτὴν τῆς εὐσεθείας φέρωσιν ἔννοιαν, al παρ᾽ ἐχείνων προστ.θέµεναι λέξεις. Καὶ ἡ συμδουλὴ οὗ χατὰ γνώµην ἐμὴν, ἀλλὰ χατὰ ζήλον ᾽Αθανασίου τοῦ πάνν, ὃν κρηπῖδα τῆς εὐσεθείας καλέσας, οὐχ ἂν ἁμάρτῃ τοῦ δξεόντος. "Enc γὰρ τῆς πρώτης ol- χουμεν.κῆς συνόδου οὗτος ἀρχηγὸς ἀνεφάνη, εὔδη- λον ὅτι αὐτὴ ἑχείνη, xat αἱ pez! ἐχείνην ἅπασαι ἐπὶ θεµελίῳ τῶν ἐκείνου λόγων τὴν εὐσέδειαν ᾠχοδό- µησαν. Τί δέ ἐστιν, ἐφ᾽ ᾧ τὸν µέγαν τοῦτον τῆς Ἐχκλησίας φωστῆρα, τὸν τῆς ἀθανασίας ἐπώνυ- pov, παραζηλοῦν ἡμᾶς, ἁδελφοὶ, συµθουλεύω: Αὐ- τὸς ἐχεῖνος παρίτω, xol ταῖς τῇ αὐτοῦ γλώσσῃ Ex- φωνηθείσαις λέξεσιν ἀπαγγελλέτῳ ἡμῖν * οὗ μὴν δὲ ἀλλὰ xal ὁ τῆς θεολογίας ἑπώνυμος» Βααίλειός τε ὁ Μέγας χαὶ ὁ boy patio tato; Μάξιμο; συγχροτησά- τωσαν τούτῳ, ἐφ) οἷς ἄριστα ὑποτίθεται τὰς kv λέξεσι παρορᾶσθαι διαφορὰς, ὀπηνίχα εἴη κατὰ τὴν ἐπὶ τῇ ἐννοίᾳ ὁμοφροσύνην συµθαίνειν τοὺς ἆξδελ- φούς. Προηγείσθω δὲ ἐπὶ τούτοις τῶν ἄλλων αὐτὸς ὁ τὰ θεῖα πολὺς ᾿ Αθανάσιος. Οὗτος γὰρ ἐν τῷ πρὺς ντιοχεῖ 1(4 πόμῳ, o0 ἡ àpyh, « Πεπείσμεθα δὲ ὅτι λειτουργοὶ χαλοὶ, xal οἰχονόμοι θεοῦ τυγχάνοντες, » οὕτω φησίν’ « O0; γὰρ ἐμέμφοντό τινες, 00; τρεῖς λέγοντας ὑποστάτεις διὰ τὸ ἀγράφους xat ὑπόπτους ἑντ:ῦθεν εἶναι τὰς λέδεις, Ἀξιοὺμεν μηδὲν πλέον ἐπ,ζητεῖν 55; κατὰ Νίχαιαν ὁμολογίας, ἀνακχρίνειν

29 DE UNIONE ECCLESIARUM. 30 δὲ ὅμως τούτους διὰ τὴν φιλονειχίαν, ph. ἄρα ὡς οἱ Α pervicaciam rixandi quastio est babita, interroga-

ρειομανῖται λέγουσιν ἁπηλλοτριωμένας, xal ἀπ. εξενωμένας, ἀλλοτριουσίους τε ἀλλήλων, xal ἑχάστην x:10' ἑαυτὴν ὑκόστααιν διῃρημένην. ὥς ἔστι τά τε &Ja χτίσµατα, χαὶ ol ἐξ ἀνθρώπων γεννώμενοι, f ὥσπερ διαφόρους οὐσίας, ὥσπερ ἑἐστὶ χρυσὸς, 1| ἄρ- Tuc, 3) χαλχὺς, οὕτω καὶ αὗτοὶ λέγουσιν, f$ ὣς ἄλλοι αἱρετιχο' τρεῖ; ἀρχὰς xal τρεῖς θεοὺ: λέγου- σιν, οὕτω xa οὗτοι «ρ)νοῦντες τρεῖς ὑποστάσεις λέ- Ίουσιν» Καὶ διεθεθαιώσαντο, μήτε λέγειν, µήτε πε- φροηχέναι ποτὲ οὕτως. Ἑρωτώντων δὲ ἡμῶν ao τοὺς, Πῶς οὖν ταῦτα λέγετε, Ἰ bx τί δὲ ὅλως τοιαύταις χρῆσθε λέξεσιν; ἀπεχρίναντο, Διὰ τὸ elo ἁγίαν Τριάδα πιστεύειν, οὐχ ὀνόματι µόνον Τριάδα, à ἀληθῶς οὖσαν, xal ὑφεστῶσαν, Πατέρα τε ἀληθὼς ὄντα xai ὑφεστῶτα, xai Υἱὸν ἀληθῶς ἑνού- διον ὄντα xa ὑφεστῶτα, xai Πνεῦμα ἅγιον ὑφεστη- χὺς xal ὑπάρχον * µήτε δὲ εἰρηχέναι τρεῖς θεοὺς, 3 épyá;* µήτε ὅλως ἀνέχεσθαι τῶν τοῦτο λεγόντων 1j φρονούντων, ἁλλ᾽ εἰδέναι ἁγίαν uiv Τρ.όδα, μίαν δὲ θίότητα, xal µίαν ἀρχήν * xai YUv μὲν ὁμολύσιον τῷ Πατρὶ, ὣς εἶπον οἱ Πατέρες * τὸ δὲ ἅγιον Πνεὺμα οὐ ατίσµα, οὐδὲ Ξένον, ἀλλ᾽ ἴδιον καὶ ἁδιαίρετον τῆς οὐσίας τοῦ Ὑἱοῦ xai τοῦ Πατρός. ᾿Αποδεξάμενοι δὲ τούτων τὴν ἑρμηνείαν τῶν λέξεων, xai τὴν ἆπολο- γίαν, ἀνεχρίναμεν τοὺς αἰτιαθέντας παρὰ τούτων, ὡς λέγοντας pav ὑπόστασιν, μὴ ἄρα ὡς Σαδθέλλιος Φφρονεῖ, οὕτω xol οὗτοι λέγουσιν ἐπὶ ἀναιρέσει τοῦ Υιοῦ, xa! τοῦ ἁγίου Π. εὔματος, f) ὡς ἀνουσίου ὄν-

B et subsisteret :

tique sunt, num ex Arianorum sententia alicnas peregrinasque, ac divergz a se invicem substantia personas esse velint, et unamquamque hypostasiimn per se ac seorsim divisam esse pro ratione cztera- rum creaturarum, eorumque, qui ex hominibus nascuntur, existiment: an hic intelligant diversas res, quale est aurum, argentum, 2s ; an, ut alii heretici, sub istis vocibus tria principia et tres deos constituant. Ceterum illi afürmabant se ita nec dixisse, mec sensisse. Percontantibus au- tem nobis, qua ratione tandem ista dicerent, aut eur οιηρίπο istiusmodi vocabulis utereutur, re»pon- sum dederunt sese in Trinitatem credere, non quae nomine tenus Trinitas, sed quae vere Trinitas esset et Patrem, ut qui vere esset et subsisteret : et Filium ut inexsisteutem οἱ subsi- stentem, et Spiritam sanctum ut subsistentem et exsistentem agnoscere : non tamen se dixisse tres deos aut. tria principia, imo nec toleraturos qui- dem, si quis tale quidpiam aut dicat, aut sentiat : sed scire, esse sanctam Tiinitatem, ut tamen una st Deitas et unum priucipium, et Filium se agno- scere esse coessentialem suo Patri, ut dixerunt Patres : et Spiritum sanctum non ereaturam, neque alienum, sed proprium et indisgregatum ab essen- tia Patris et Filii. Approbata igitur istiusmodi et interpretatione et excusatione, vicissim quoque et eos examinavimus, qui ab istis in (culpam devo-

τος τοῦ Yloo, 7) ἀνυποστάτου τοῦ ἁγίου Πνεύματος. ϱ cabantur, quasi qui dicerent, esse unam hyposta-

Οἱ δὲ χαὶ αὑτοὶ διεθεδαιώσαντο,µήτε τοῦτο λέγειν, μήτε οὕτω πεφρονηχέναι πώποτε. ᾽Αλλ' ὑπύστασιν μίαν λέχομεν, ἠγούμενοι ταὺτὸν εἶναι εἰπεῖν ὑπό- etaoty xai οὐσίαν ' μίαν δὲ φρονοῦμεν, διὰ τὸ ix τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς εἶναι τὸν Yibv, χαὶ διὰ την ταυτότητα τῆς φύσεως. Μίαν γὰρ θεότητα, xaX play εἶναι την ταύτης φύσιν πιστεύοµεν, χα) οὐχ ἄλλην μὲν τὴν τοῦ Πατρὸς, ξένην δὲ τούτου thv τοῦ Yiou xai την τοῦ ἁγίου Πνεύματος. ᾽Αμέλει xàxel οἱ αἱ - πιαθέντες. ὡς elpnxótec τρεῖς ὑποστάσεις συνετίθεντο φούτοις. Καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ εἰρηχότες µίαν ὑπόστασιεν, τὰ ἐχείνων ὥσπερ Ἡρμίένευσαν xal ὠμολόγουν.» Καὶ) προθαίνων μεθ) ἕτερα ' « Τούτων τοίνυν οὕτως ὁμολογτθέγτωγ, “παρακᾳλοῦμεν Ὅμᾶς, Ἔοῦς μὲν ob - τως ὁὀμολογοῦντας, xat διερμηνεύοντας οὕτω τὰς λέξεις, ἃς λέχουσι, μὴ κατακρίνετε, μηδὲ προπετῶς ἀποθάλλετε, ἀλλὰ μᾶλλον εἰρηνεύοντας xal ἆπολο- Τουµένους προσλαμθάνεσθε, τοὺς δὲ μὴ βουλομένους ὕτως ὁμολογεῖν, xal δ.ερμηνεύξιν τὰς λέξεις, τού- τους χωλύετε xal ἑντρέπετε, ὡς ὑπόπτους τῷ φρο- γήματι. Τούτων δὲ μὴ ἀνεχόμενοι, συμδουλεύετε xai ἐχείνοις τοῖς ὀρθῶς ἑρμηνεύουσέ τε xai φρο- νοῦσι, μηδὲν πλέον ἀλλήλους ἀναχρίνειν, μηδὲ λογο- μαχεῖν ἔπ᾽ οὐδὲν χρήσιµον, µήτε ταῖς τοιαύταις λέξεσι διαµάχεσθαι, ἀλλὰ τῷ φρονήµατι τῆς εὖσε- δείας συμφωνεῖν. Οἱ γὰρ ph οὕτως διανοούμενοι, ἀλλὰ µόνον ἐπὶ τοῖς τοιούτοις λεξειδίοις φιλονεικοῦν- τες, χαὶ παρὰ τὰ ἓν Νικαίᾳ Ὑραφέντα ζητοῦντες, οὐδὲν ἕτερον ποιοῦντές εἶσιν, f| ποτίζουσιν &vatpo-

sim, sciscitantes ab illis, num pro Sabellisno do- gmate ea mente loquerentur, utsublatos vellent ex Trinitate Filium et Spiritum sanctum, quasi Filius essentia careat, aut Spiritus sanetus non subsiste- ret? Quin et ipsi quoque affirmarunt, neque se ita sensisse unquam, sed hypostasim eos intelligere, jdem esse cum essentia : unam autem [deo sese liypostasim intelligere, partiw quia Filius ex essen- tia Patris sit, partim quia tn tribus sit identitas natu- r:* ; unam enim sese Deitatlem et unam naturam cre- dere, neque aliam Patris, aliain Filij, sut Spiritus sancti esse naturam. Quinhao et iili, qui ο cri- mine postulati erant, quod tres hypostases indu- cerent, cum istis in camdem sententiam convene-

D euni, vicissimque illi, qui unam hypostasim asse-

verarant, istorum interpretationi acquieverunt, » Et paulo infra: « Cum igitur istiusmodi lllorum fuerit confessio, adliortamur vos, ne eos, qui ita confitentur, talemque interpretationem suz con- fessioni accommodant, vos. temere condemnare, aut rejicere velitis, sed potius, adinissa iorum excusa- tione, recipiendos putetis: eos contra, qui talem confessionem non edunt, neque tali interpretatione in istis verbis utuntur, arcere «cs vellemus et adversari, ut suspectze mentis homines. Ceterum cum illos tolerandos non censebitis, consuletie illis, qui recte interpretantur, et recte sentiunt, ne ulterior ulla inter vos adhibeatur disquisitio, neque verboruui pugnis studeatis ad nullam prorsus, ui-

—— ——À €

cf

φ. / ,4

|

y

31

JOAN. VECCI CP. PATRIARCH.E

32

latem, sed sensus cogitationesque pietatis exhi- A4 xtv θολερὰν τοῦ πλησίον, ὡς φθονοῦντες τῇ εἰρήνῃ,

bere. Nam quiita affecti non sunt, sed tantum-

modo super istiusmodi voculis contentiose rixan-.

tur, et aliud quidpiam praeterquam quod Nico scriptum es!, requiszunt, hi profecto mihil aliud agunt, quam quod proximis suis turbidam subver- sionem propinant pt inimici, et discordiarum schi- smatlumque aemulatores. » ltem: « Impietas quidem modis omnibus abrogatur, licet eam variis verbis, et probabilibus argutiolis circumvestire quis ten- tel. Pietatem autem colere justum omnes contiten- tur, etsi peregrinis quibusdam vocibus utantur, dummoio dicens piam sententiam teneat, illisque, quod in animo habet, pie enuntiet, » Rursumque post alia : « Itaque, si verba isti hzec veluti peregrina abjudicant, teneant sententiam, secundum quam

χαὶ ἀγαπῶντες τὰ σχίσµατα. » Καὶ ἔτι: ς Τὸ μὲν ἀσεθεῖν παντελῶς χεχώλυτα:. x3v ποιχἰλοις ῥήμασι xai πιθανοῖς συφίσμασι περιθάλλειν αὑτό τις ἔπι- χειρῇ ' τὸ δὲ εὐσεθεῖν ὅσιον παρὰ πᾶσιν ὠμολόγη- ται, Χλν ξενιζούσαις λέξεσί τισι χρήσεται, ἕω: µόνον ὁ λέγων εὐσεθὲς ἔχει τὸ φρόνημα καὶ δι αὐτῶν, ὃ νενόηχεν, εὐσεθῶς βούλεται σηµαίνειν,. » Καὶ abt; μεθ) ἕτερα” « θὐχουν εἰ τὰ ῥήματα ταῦτα ὡς ξένα προφασίζονται οὗτοι, φρονείτωσαν τὴν διάνοιαν, χα) ἓν dj τύνοδος οὕτως ἔγραψεν ' "Ort, el καὶ pi «ὕτως ἐν ταῖς Γραφαῖς εἰσιν αἱ λέξεις, ἀλλά, καθάπερ εἴρη- ται πρότερον, τὴν ix τῶν Γραφῶν “διάνοιαν ἔχουσι, xoi ταύτην ἐκρωνούμεναι « σηµαίνουσι τοῖς ἔχουσιν εἰς εὐσέθειαν τὴν ἁχοὴν ὁλόχληρηων. »

synodus ita scripsit, quod licet voces non ita in

scriptione reperiantur, sed, ut antea dictum est, ex scriptione sententiam sortianlur, eamque pro- nuntiatze significant apud eos, qui pietati aures integras conservarunt. » Quis igitur hisce fide digniorem aliam, aut cla- B — Tí τοίνυν τῶν τοιούτων ἀξιοπιστοτέραν ἄλλην xal

riorem doctrinam quaret, non esse vocibus atten- dendum, dummodo eamdem sententiam expri- mant, licet sermonis articulatione multum varient? Dijjudicata amborum professione, perspectoque "wnanimi consensu, dictiones recepit, nihil hzxsi- 1ans, neque reformidans, et tamen pronuntiatiouis sono sibi-adversari videbantur, nisi ipse cate sa- pienterque examinatas admisisset. Non est, ait, certandum verbis in re non profioua, neque vo- culis eontendendnm, ne quis turbida eversione po- lare proximum videatur, et paci invidere, et. con- sulto schismata aucupari. Et ad hoc quidem per- &uadendum laudabiliter non nemini satis super- que fuisset viri tanti vel sola reverentia, neque testimonium aliud bene dicenti superadderet. £go vero tibi εἰ magnum iuter theologos Gregorium

T opus hoc economie summis laudibus extollentem

in medium proferam. Cum enim sibi argumcnta laudationis instituisset supra alios, vitse genus, et in sermonibus hominis vires, hoc inter illius lau- des potissimum commemorat ; quod, ut illius ver- bis utar, « ambabus partibus oecitis leniter et be- tigne, verborumque sententia diligenter et accu- rale perpensa, posteaquam concordes reperit, fec, quantüim ad doctrinam, ullo modo inter. se 4issidentes, ita negotium transegit, ut nominum "sum concedens, rebus eos constringeret. Nam cu essentia una, inquit, et tres hypostases a no- ο bis pie docerentur (quod alterum Divinitatis natu-

, yam, alteruin triom personarum proprietates decla-

ret), atque eadem quidem modo apud Romanos in-

' telligerentur, c:eterum ob liugus illius angustiam,

et verborum inopiam hypostasim ab essentia di- siiínguere non possent, eoque faetum est, ut pro ea, ne tres substantias admittere viderentur, persona- rum vocabulum inducerent, quid tandem contigit? Res profecto ridicula, vel potius miserenda. ,Di- vers fidei speciem prebuit levis illa et jejuna de vocum sono altercatio. Ilic deinde et Sabellismus ch tres personas excogitatus es!, et Arianismus ob l

oa

σαφεστἑραν Orbay tv ἐχξητήσει, ὡς οὐ δεῖ τισι προσ έχειν φωναῖς, ἔστ ἂν εἰς τὸν αὑτὸν συµθαίνωσι νοῦν, εἰ xaY τῇ τοῦ λόγου διαρθρώσει παραπολὺ διαλ- )áztotv ; ᾿Ανακρίνας ἁμφοτέρων τὴν ὁμολογίαν, καὶ συνιεὶς τὸ ὁμάφρον, κατεδέξατο τὰς λέξεις, µη- δὲν ἑνδοιάσας, μηδὲ ὑποστειλάμενος γαΐτοι Ye ὅσον κατὰ «bv τῆς προφορᾶς Ἴχον καὶ ἑναντίως ἔχειν ἑδόχουν ἀλλήλοις, ci μῆ σοφρῶς αὐτὸς διεξετάνων προσίετο. O9 δεῖ yàp, φηαὶ, λογομαχεῖν ἐπ᾽ οὐδὲν χρήσιµον, οὐδὲ φιλονειχεῖν τοῖς λεξειδίοις, ἴνα μὴ καὶ θολερὰν δοχῇ τις ἀνατροπὴν ποτίζειν τὸν πλη- σίον, καὶ διαρθονεῖν τῇ εἰρήνῃ, χαὶ ἀνθαιρεῖσθαι τὰ σχίσµατα. Ὅτι δὲ καὶ λίαν ἐπαινετῶς ἑτέρῳ μὲν ἂν Ίρχεσεν εἰς πειθὼ τὸ τοῦ ἀνδρ)ς χαὶ µόνον αἰδέσι- μον, xal οὐχ ἂν προσΏγε µαρτυρίαν ἑτέραν εὖ λέ- γοντι.! Ἐγὼ δὲ σσι xa τὸν µέγαν ἐν θεολόγοις T'pn-

:Ὑόριον xal µάλα ἐχθειάζοντα τὸ ἔργον tfi; οἰχονομίας ᾿παρίστηµι. Ἐνστησάμενος γὰρ εἰς ὑπόθεσιν τῶν

ἐγχωμίων αὐτῷ τότε ὑπερχείμενον τοῦ βίου xal τὴν ἐν λόγοις τοῦ ἀνδρὸς δύναμιν, τοῦτο δὴ τὸ κράτιστον ποιεῖται τῶν ἐπαίνων αὐτοῦ, ὅτι, χατ᾽ αὑτὸν ἐχεῖνον εἰπεῖν, « Προσγαλεσάμενος ἁμφότερα τὰ µέρη οὑτωσὶ πράως xaX φιλανθρώπως, xaY τὸν νοῦν τῶν λεγοµέ- vtov ἀχριθῶς ἑξετάσας, ἐπειδὴ συμφρονοῦντας εὗρε, χαὶ οὐδὲν διεστῶτας χατὰ τὸν λόγον, τὰ ὀνόματα δυγχωρήσας, συνδεῖ τοῖς πρἀγµασι. Tn; γὰρ pit, φησὶν, οὐσίας xai τῶν τοιῶν ὑποστάσεων, λεγομένων μὲν Og" ἡμῶν εὐσεδῶς (τὸ μὲν γὰρ τὴν φύσιν δηλοῖ τῆς θεότητος, τὸ δὲ τὰς τῶν τριῶν ἰδιότητας), νοου- µένων δὲ xai παρὰ τοῖς Ἰταλοῖς ὁμοίως, ἀλλ᾽ οὐ δυναµένων διὰ στενότητα τῆς παρ) αὐτοῖς γλώττης καὶ ὀνομάτων πενίαν διελεῖν ἀπὸ τῆς οὐσίας τὴν ὑπόστασιν, xal διὰ τοῦτο ἀντεισαγόντων τὰ πρὀσ- ona, ἵνα pij τρεῖς οὐσίας παραδεχθῶσι, v/ γίνε- ται; Ὡς λίαν Ὑελοῖον, f| ἐλεεινόν. Wis: έως ἔδοξα διαφορὰ ἡ περὶ τὸν Ίχον σµικρολογ΄α, εἴτα Σα6ελ- λισμὸς ἐνταῦθα ἐπενοήθη τοῖς τρισὶ προσώποις, xal Ὀλρειανιτμὸς ταῖς τριαὶν ὑποστάσεσι, τὰ τῆς φιλο- νειχίας ἀναπλάσματλ. Εἶτα τί; Προστιθεμένου µι- x po3 τινος ἀεὶ τοῦ λυποῦντος, ὃ λυπηρὸν 1 Φφιλονειχία

3 DE UNIONE ECCLESIARUM. 24

ἐποίει, χινδυνεύει συνἀαποῤῥαγῆναι ταῖς συλλαθαῖς Α tres hypostases, quorum utrumque pertinax con-

xdi τὰ πέρατα. Ταῦτα γοῦν ὁρῶν xal ἀκούων ὁ µαχάριος ἐχεῖνος, xal ὡς ἀληθῶς ἄνθρωπος τοῦ θεοῦ, xal μέγας τῶν Φνγῶν οἰκονόμος, οὐχ (für δεῖν παριδεῖν τὴν ἄτοπον οὕτω καὶ ἄλογον τοῦ λόγου κατατομὴν τὸ δὲ παρ ἑαυτοῦ φάρμαχον ἐπάγει τῷ ἀῤῥωστήματι, » Ένθεν τοι καὶ ταῦτα διαπερά- vae ἐπευφημίζει τοῖς ἐγχωμίοις, « Τοῦτο 55, λέγων, εῶν μακρῶν πόνων χαὶ λόγων λυσιτελέστερον * τοῦτο τῶν ἀοιδίμων ἐξοριῶν χαὶ φυγῶν τοῦ ἀνδρὸς ἐπάξιον" τοῦτο τῶν πηλλῶν ἀγρυπνιῶν xal χαµευ» νιῶν προτιµότερον * ὧν µέχρι τῶν κατορθούντων τὸ χέρδος.ν Τὸ δὲ ὅτι οὐχ οὕτω μικρὺν, αὑτέός Υε αὖθις ἀνωτέρω φησί’ εΓένοιτο γὰρ ἀντιπαίδευμα καὶ τοῖς voy ἡ πρᾶςις, εἴχε xa πρὸς ἐχεῖνον βλέποιμεν. »

tendendi studium effinxerat. Quid postea? Cum exigua res aliqua quotidie accederet, qux mole- stiam afferret, moleste autem ut videretur, conten- tio faciebat, eo tandem res adducta cst, ut peri- culum esset, ne orbis terrarum fines una cum syl- Jabis abrumperentur. Qux» cum beatus ille vir, et vere homo Dei, magnusque animarum dispensator, oculis auribusque usurparet, ta:n absurdam οἱ a ralione alienam verbi sectionem dissimuls adum ac negligendum sibi non putavit : verum medicinàm morbo quam primum — adhibet, » Quapropter his absolutis encomiorum plaustra congerit : « Hoc, in- quiens, diuturnis illis laboribus et sermonibus longe utilius est, Ilo€ pervulgatis, atque omni fama

celebratis ipsius exsiliis et fugis nihilo inferius existimandum est. lloc multis vigiliis et chameuniis prestantias, quarum utilitas in bis, qui hzc prestant. deligitur, nec latius manat: » qua non adeo pusilla est, ut idem paulo ante dixerat, « Nam his quoque, qui nunc vivunt, hzc actio doctrina esse

queat, si ipsum nobis imitandum proponenmus. »

Αλλά ταῦτα μὲν ἐφ᾽ olg ὁ τῆς θεολογίας ἐπώνυ- D. Et his quidem, cui a theologia cognomen est,

pos τῷ µεγάλῳ ᾿Αθανασίῳ τὴν £x τῆς ἐννοίας ὁμο- φροσύνην τῆς ix τῶν λέξεων διαφορᾶς προτίθεσθαι σνυμθουλεύοντι συγχροτεῖ. Ἐγὼ δὲ καὶ ἔτι τὸν τῆς Ὀεολοτίας ἐπώνυμον τοῦτον kv ἑτέροις πολλῷ µεί- ῥοσι συγχωροῦντα παραστῄσω σοι τὸ τῶν ὀνομάτων διάφορον. Ἐπειδὴ γάρ: τινας ἑώρα ὑπ ἁμαθίας ὃ.ευιαδουµένους τὴν θεὸς φωνὴν ἐπὶ τῷ ζωοτοιῷ xat ἁγίφ Πνεύματι, πᾶν δὲ διδόντας ἕτερον ὄνομα, οὐδὲν ἧττον «hv αὐτὴν διασημαΐνον xai δυνάµενον ἔννοιαν, « Αἰσχρὸν μὲν, φησὶν, αἱσχρὸν, xat ἰχανῶς ἄλογον κατὰ τὴν φυχὴν ἑῤῥωμένους, μικρο)ογεῖσθαι περὶ τὸν Έχον, xal χρύπτειν τὸν θησαυρὺν, ὥσπερ ἄλλοις ῥασχαίνοντας, αἴσχιον δὲ ἡμῖν, ὃ ἐγχαλοῦμεν παθεῖν, χαὶ µιχρολογίαν χαταγινώσχοντας, αὐτοὺς μιχρολογεἶσθαι περὶ τὰ γράμματα. » Τοιγαροῦν, ε Αλλά ταῖς συλλαδαὶς δυσχεραίνετε, xA mpos- πταἰετε τῇ φωνῇ, xai λίθος προσχόμµατος ἡμῖν τούτο ylvetat xal πέτρα σχανδάλου, ἐπεὶ xal Xpi- στός τισιν ἀνθρώπινον τὸ πάθος. Συμθδῶμεν ἀλ- Mi^ πνευματικῶς. Γενώμεθα φιλάδελφοι μᾶλλον 3 «ἶλαυτοι. Δότε τὴν δύναμιν τῆς θεότητος, xat δώ- σοµεν ἡμεῖς τῆς φωνῖς τὴν συγχώρησι». 'Ὁμολογή- σατε «Ἠ, φύσιν iv ἄλλαις φωναῖς, af; αἰδεῖσθαι μᾶλλον, χαὶ ὡς ἀσθενεῖς ὑμᾶς ἱατρεύσομεν, Ἔστιν b xat τῶν πρὺς ἡδονὴν παρακλέφαντες.ν

τί δέ; Οὐχὶ καὶ τῷ µεγίστῳ Βασιλείῳ διαχενΏς ἑπεγχαλοῦσί τισι διαµέμφετα-, χαὶ προσεπαινεῖ τὸ τῆς οἰκονομίας ἀποῤῥητον, καὶ πᾶσαν τοῖς χαχοὺρ- Ἶοις περιἀιρῶν πρόφασιν, οὐδὲ τοὺς ἀφελεστέρους συγχωρεῖ βλάπτεσθαι, τὴν χείρω περὶ αὑτοῦ δόξαν ἔχοντας. « Ἐκεῖνος yàp, φησὶν ὁ θεῖος δηλαδη καὶ pira; Βασίλειος, Ένεχα μὲν τοῦ ὀρθοῦ, xal τῆς κατὰ την ἁγίαν Τριάδα συναφείας χαὶ συνθείας, f| οὑχ olà' à τι χυριώτερον εἰπεῖν χρὴ καὶ σαφέστερον, μὴ ὕτι θρόνων ἐχπεσεῖν, οἷς οὐδὲ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἑπεπίδη- σεν, ἀλλὰ xai φυγἣν xaX θάνατον, xal τὰς πρὸ τοῦ θανάτου χολάσεις προθύμως ἰδέξατο ἂν ὡς χέρδο;,

C

magno Alhanasio, ex sententia consensum, dilffe- renti2, qua ex vocibus oritur, anteponendum esse suadenti assensum praebet. Ego vero praterea liui.cce tlieulogum in rebus etiam aliis wajoris momenti nominum diversitatem concedentem tihi ob oculos exhibebo. Cuin nounullos intueretur, ob inscitiam Dei vocem de vivifico sanctoque Spiritu refugientes, alia vero aliqua tribuentes, non minus esmdem sententiam exprimens, Turpe est, inquit, turpe est, et perabsurduin, dum animo valemus, longos ser- mones texere circa vocis sonum, et occulere tli: sau- rum, quasi aliis eum invidentes, Turpius autem. est eodem vitio teneri, quod vobis ohjicimus, stque cum anxiam vestram de minutis rebus contentio- nem damnemus, litterarum tamen miuutias anxie urgere. » Quapropter, « At syllabas moleste fertis, atque ad vocem iimpiugitis, lapisque offensiunis ct petra &candali hoc vobis efficitur. Nec mirum, cuin Christus quoque nonnullis scaudalo fuerit. Huwa- nus is quidem affectus. Verum spiritualiter inter nos hanc controversiam transigamus :. fraternae potius cbazitatis studium, quam nostri amorem prae nobis leramus. Vim diviuitatis ac potentiam noe bis date, et nos wicissim divinitatis vocem vobis concedamus. Naturam aliis vocibus, quibus plus tribuitis counfiteamini : ac. vos ut. iulirmos curabi- mus, nounulla vobis grata et jucuuda suffurantes. »

Quid praterea? Annon οἱ magnum Basilium frustra criminantes incusat, laulibusque extollit dispensationem illius, quie vix exprini potest, οἳ omnem maleficis accusandi ansam piarripicis, sim- pliciores, qui de co non recte sentiebant, J«di haud permittit? « llle enim, » ait divinus nempe maguusque Basilius, « pro recta doctrina sancta- que Trinitatis conjunctione, et condeitate, aut. si quo magis proprio eL perspicuo verbo res ea no- tari potest, non modo de throno, ad quem nec ab iwitio quidein cupide prosilit, exturbari ac dejici, «cd etiam exsilio et morte. atque ante varii$ cru-

, A .

' eominitterent,

«ο

' ciatibus affici,

35

90 ,lucro potius quam periculo deputasset. Hoc vero ita esse, declarant ea qua el fecit el passus est, ut qui etiam ob veritatis defensioneu exs:lio inuitatus, nihil aliud negotii susceperit, quam uni

ex asseclis, ut se acceptis pugillaribus sequeretur,

imperaret. Caeterum sermones cum judicio dispo- nere de Davidis consilio et sententia necessarium esse judicabat, ac belli tempus, et hareticorum principatum aliquautisper tolerare, quoad liberta- tis tempus auccessisset , linguieque libertatem ac licentiain. attulisset. llli enim nudam et apertam vocem de Spiritu sancto, quod Deus essel, arripere studebant, quod quidem, tametsi verum erat, im- pum tamen illis, atque impio impietatis antistiti videbatur, ut eum quidem cum theologica lingua civitate pellerent, ipsi autein Ecclesiam occupa- rent; eamque sceleris sui propugnaculum efficerent, atque hinc deinde, velut ex arce quadam, id omne quod reliquum erat, popularentur. At ille in aliis quidem vocibus e Scriptura petitis, test;moniisque minime dubiis eamdem vim habentibus, necessa- riisque argumentis, adversarios ita comprimebat, ut nullo modo repugnare ac contra niti possent : sed, quae maxima sermonis virtus ef prudentia est, propriis vocibus constringerentur * quemadmodum is liber, quem hoc argumento edidit, perspicue osteudet, in quo calamum quasi ex Spiritus pyxide movet. Sed tamen propriam vocem interini usur- pare differebat, sinceris ipsius propuguatoribus in gratixe loco hoc petens, ne hoe suo consilio offenderentur, nec ul dum unam voculam mordicus retinere conarentur, propter inexplebilem cupidita- tem omnia perderent, convulsa nimiruni tnrbulento tempore ac destructa pietate, Jpsos enim nihil ex eo incommodi ac detrimenti accepturos, si vocabula paulum immuiarentur, modo aliis verbis eadem docereniur : neque enim salutem nostram in verbis

JOAN. VECCI CP. PATRIARACH.E prompto alacrique animo tulisset, A οὗ χίνδυνον, Δηλοϊ δὲ οἷς

tum ab ipsomet Spiritu, tum a (c )

36 ἤδη πεποίηχε xaX οἷς πέ- πονθεν, ὃς γε xal ἐξορίαν ὑπὲρ τῆς ἁληθείας χατα- χριθεὶ», τοσοῦτον ἑπραγματεύσατο µόνον, ὅσον EA τῶν ἀχολούθων εἰπεῖν, ἁραμένῳ τὸ πυκτίον ἀχολον- θεῖν. Οἰκονομεῖν δὲ τοὺς λόγους ἓν χρίσει τῶν δικαίων ἑνόμιζε, τῷ θείῳ Δαθὶδ περὶ τούτου συµ- θούλῳ χρώµενος, xal μικρὸν ὅσον τὸν τοῦ πολέμου χαιρὸν διαφέρων, καὶ τὴν τῶν αἱρετιχῶν δυναστείαν, ἕως ὁ τῆς ἑἐλευθερίας xal τῆς αἱθρίας ἐπιλάδῃ χαι- poe, xaX δῷ τῇ Υλώσσῃ τὴν παῤῥησίαν. Οἱ μὲν Υὰρ ἐζήτουν λαδέσθαι γυμνῖῆς τῆς περὶ τοῦ Πνεύματος φωνῆς, ὡς el 8:6; ὅπερ, ὃν ἀληθὲς, εὐσεθὲς ἐχεί- νοις ὑπελαμθάνετο, χαὶ τῷ xax προστάτῃ τῆς εὐσεθείας, ἵνα τὸν μὲν τῆς πόλεως μετὰ τῆς θεολό» You γλώττης ὑπερορίσωσιό, αὑτοὶ δὲ χατασχόντες τὴν Ἑκχλησίαν, xai τῆς ἑαυτῶν χαχίας ὁρμητέριον ποιησάµενοι, ἐντεῦθεν τὸ λειπόµενον ἅπαν, ὡς; Ex τινος ἀκροπόλεως χαταδράµωαιν. Ὁ δὲ ἐν ἄλλαις μὲν φωναῖς Υραφικαῖς xal µἀρτυρίαις ἀναμφιλέ- χτοις ταὐτὸν δυναµέναις, xal ταῖς τῶν συλλογισμῶν ἀνάγχαις οὕτως Ίγχε τοὺς ἀντιλέγοντας, ὡς μηδ ἀντιθαίνειν ἔχειν, ἀλλ οἰχείαις σννδεῖσθαι φωναῖς ’ ἧπερ δὴ καὶ μεγίστη λόγου δύναμις καὶ σύνεσις. Αηλώσει δὲ xal ὁ λόγος, ὃν περὶ τούτου συνέγραψε, χινῶν τὴν γραφίδα ὡς ἐκ πυξίδος τοῦ Πνεύματος, τὴν δὲ χυρίαν φωνὴν τέως ὑπερετίθετο, παρά τα τοῦ Πνεύματος αὑτοῦ xal τῶν γνησίων τούτου συναγωνιστῶν χάριν αἰτῶν τῇ οἰχονομίᾳ μὴ ὅὄνσε- ῥαΐνειν, μηδεμιᾶς ἀντεχομένους φωνῆς τὸ πᾶν ἀπο- λέσαι δι) ἁπληστίαν, τῷ χαιρῷ παρασυρείσης τῆς εὐσεθείας. ΑΛὐτοῖς μὲν γὰρ οὐδεμίαν εἶναι ζημίαν ὑπαλλαττομένων μικρὺν τῶν λέξεων, καὶ φωναῖς ἅλλαις τὸ ἴσον διδασχοµένοις. Οὐδὲ γὰρ ἐν ῥήμασιν ἡμῖν εἶναι τὴν σωτηρίαν μᾶλλον d) πράγµασι. Μηδὲ γὰρ τὸ Ἰουδαίων ἔθνος ἀποθαλεῖν ἂν, εἰ, τὴν τοῦ Ἠλειμμένου φωνὴν ἀντὶ τῆς Χριστοῦ πρὺς ὀλίγον ἐπιζητοῦντες, Ἠξίουν μεθ) ἡμῶν τάττεσθαι. Τῷ δὲ χοινῷ µεγίστην ἂν βλάδην γενέσθαι τῆς Ἐκχλησαίας χατσασχεθείσης: »

potius quain in rebus consistere ; quippe cum nec Judzi quidem rejiciendi sunt, si ad aliquod tempus pro Christo vocem uacti sibi concedi postulantes, in nostrum numerum atque ordinem ascribi velint. At reipublice non posse niajorem perniciem 8ο pestem afferri, quam si Ecclesia ab hareticis occupa-

retur. »

Hec de magno Basilio astipulans Grego- D — Totaísa τῷ µεγάλῳ Βασοιλείῷῳ προσμαρτυρῶν ὁ

rius cognomento Theologus, assensum a se magno Athanasio exhibitum confirinat. Maximus autem, vere maximus, ad Pyrrhum presbyterum scribens, inter alia dicit, « Neque enim voces nihil significan- tes simpliciter afferimus, sed sententias vocibus ex- primimus. Quam ob causam voces szpenumero deiloquos Patres reperi concedentes, sententias nullo modo, quod non in syllabis, sed sententiis et rebus salutis nostras mysterium exsistit: illud et- enim faciebant, pacis curam gerentes, hoc, animos virtute confirmantes. » Sed vide preterea sanctum magnumque Basilium, quanam ille ratione consona svmmystis Spiritus presbyteris scribeus pacifice suggerit. I:ec sunt : « Magna. est. inclinatio. teui- poris ad Ecclesiarum eversionem. Atque id jam diu

τῆς θεολογίας ἐπώνυμος, τὴν παρ) αὐτοῦ γενοµένην συγκρότησιν τῷ Πατρὶ ἡμῶν ᾿Αθανασίῳ συνίστηδινο Ὅ δὲ μέγιστος Μάξιμος πρὸς Πύῤῥον ἑπιστέλλων πρεσθύτερον, ἔστιν οὗ φησι τῆς ἐπιστολῆς, « Οὐχ ἁπλῶς γὰρ φωνὰς ἀσήμους προφέροµεν, ἀλλ &v- νοίας ταῖς φωναῖς διασηµαίνομεν. Δι ἣν αἰτίαν φωνὰς μὲν πολλάχις παραχωροῦντας εὗρον τοὺς θεηγόρους Πατέρας , ἐννοίας δὲ οὐδαμῶς ’ ὅτι μὴ ἐν συλλαθαῖς, ἀλλὰ νοήµασί τε xal npiypact τὸ τῆς σωτηρίας ἡμῶν ὑπάρχει µνστήριον. Τὸ μὲν γὰρ ἐποίουν εἰρήνης φροντίζοντες, τὸ δὲ φυχὰς € ἀληθείᾳ στηρίζοντες. » ᾽Αλλὰ γὰρ ὅρα χαθεξὲς καὶ πάλιν τὸν ἱερὸν καὶ μέγαν Βασίλειον, ὅπως xat ἂν ἄλλοις αὐτὸς σύμφωνα τοῖς αὐτοῖς συμμύσταις τοῦ Πνεύματος πρεσθντέροις ἐπιστέλλων εἰρινιχῶς

31 DE UNIONE ECCLESIARUM 38 ὑποτίθεται τάδε" ὡς « Ὁ χαιρὸς πολλὴν ἔχει ῥο- A quidem est eum intelleximus. — Zdificatio 3utem

mhv πρὸς xatactpoghy τῶν Ἐκκλησιῶν, xal τοῦτο πολὺν ἔχομεν ἤδη χρόνον, ἐξ οὗ χαταμανθάνοµεν. ὑἰκοδομὴ δὲ Ἐκκλησίας, xaX όφαλµάτων διόρθωσις, xoi αυμπάθεια μὲν πρὸς τοὺς ἀσθενοῦντας, ὑπερ-

' ασπισμὸς δὲ πρὸς τοὺς ὑγιαίνοντας τῶν ἀδελφῶν

ὠδὶ εἷς, ἀλλ οὔτε βοήθημα, ἢ θεραπεντιχὸν τῆς προχατασχούσης νόσου ἢ προφυλακτικὸν τῆς προσ- δχωµένης οὐδέν. Καὶ ὅλως ἔοιχε λοιπὸν ἡ τῆς Ἐχκλησίας χατάστασις, ἵνα ivapyet χρήσωμαι τῷ ὑποδείγματι, χἂν εὐτελέστερον εἶναι δοχεῖ, ἱματίῳ παλα.ῷ ὑπὸ τῆς τυχούσης προφάσεως ῥᾳδίως xa- εαῤῥηγνυμένῳ, ὃ πρὸς τὴν ἐξ ἀρχῆς ἰσχὺν ἔπανελ- θεῖν πάλιν ἀδυνατεῖ. Ὡς οὖν àv χαιρῷ τοιούτφ μεγάλης χρεία τῆς σπουδῆς, xal πολλῆς τῆς ἐπι- µελείας εὐεργετηθῆναί τι τῆς Ἐχχλησίας. Εὐεργε- cla δέ ἔστιν ἑνωθῆναι τὰ τέως διεσπαρµένα. Ἕνωσις δ᾽ ἂν γένοιτο, εἰ βουληθείηµεν, ἐν οἷς µη- δὲν βλάπτομεν τὰς φΦυχὰς αυμπεριενεχθῆναι τοῖς ἀσθενεστέροις. "Enc οὖν πολλὰ στόµατα Ίνοιχται χατὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου, χαὶ πολλαὶ γλῶσσαι tl; την κατ αὐτοῦ βλασφημίαν, ἀξιοῦμεν ἡμᾶς, ὅσον ἐστὶν Eg ἡμῖν, εἰς ὀλίγον ἀριθμὸν περιστῆναι τοὺς βλασφηµουντας, xal τοὺς μὴ λέγοντας χτίσµα τὸ Πνεῦμα *b ἅγιον δέχεσθαι εἰς χοινωνίαν, ἵνα µόνυι χαταλειφθῶσιν οἱ βλάσφημοι, » Καὶ µετά τινα ε Μηδὲν τοίνυν πλέον ἐπιζητώμεν, ἀλλὰ mpo- τενώµεθα τοῖς βουλομένοις ἡμῖν συνάπτεσθαι ἁδελ- gol; τὴν ἐν Νικαίᾳ πίστιν * xàv ixsivot σύνθωνται,

ἐπερωτῶμεν xal τὸ μὴ δεῖν λέγεσθαι κτίσμα τὸρ

ἥνευμα τὸ ἅγιον, μηδὲ χ’ινωνικοὺς αὐτῶν εἶναι τοὺς λέγωντας. Πέρα δὲ τούτων ἀξιῶ μηδὲν ἔπιζη- τεῖσθαι παρ ἡμῶν. Πέπεισμαι γὰρ ὅτι τῇ χρονιω» τέρᾳ συνδιαγωγῇ, καὶ τῇ ἀφιλονείχῳ συγγυµνασίᾳ, xai el τι δέει πλέον προστεθῄῆναι εἰς τράνωσιν, δώ- σει ὁ Κύριος ὁ πάντα συνεργῶν εἰς ἀγαθὸν τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. » Συνῳδὰ tovto καὶ 6 θεῖος αὖθις Ἱνωματεύει Γρηγόριος, Év γε τῷ πρώτῳ τῶν αὐτοῦ Ειρηνικῶν, ἔνθα ἐξ αὐτῶν προοιμίων οὕτω mug ἄρχεται ' € Λύει pot τὴν γλῶσσαν f, προθυμία, xal κεριφρονῶ τὸν ἀνθρώπινον νόµον διὰ τὸν νόµον τοῦ

"Πνεύματος οὔτε νωθέστερον εἶναι λέγων τοῦ µε»

ερίου καλὸν, οὔτε θερµότερον, ὡς ἢ δι εὐχολίαν κᾶσι σοµφέρεσθαι, B) δι ἁταξίαν πάντων ἁποστατεῖν. Ὁμοίως Y&p χαὶ τὸ νωθὲ; ἄπρακτον, καὶ τὸ εὐχί- τον ἀχοινώνητον, "AXX οὗ μὲν ἂν ᾗ πρόδηλα τὰ ες εὐσεθείας, χαὶ πυρὶ, xal σιδηρῳ, xal χαιροῖς, «αἱ δυνάσταις, xal πᾶσι πρότερον ὁμόσε χωρητέον ᾗ τῆς ζύμης µεθεχτέον τῆς πονηρᾶς, xal συγχατα- ἑετέον τοῖς χαχῶς ἔχουσιν * οὗ δὲ τὸ λυποῦν ὑπό- (ια xal φόδος ἀνεξέταστος, βέλτιον τοῦ τάχους fj μαχροῦυμία xai τῆς αὐθαδείας dj συγκατάδασις. Καὶ πολλῷ κχριῖττον xal λυσιτελέστερον, ἐν τῷ ποινῷ σώματι μένοντας, χαταρτίζειν ἀλλήλους, ὡς Ελλήλων µέλη χαταρτίζεσθαι, f) Χχαταγνόντας διὰ ti; ἀποστάσεως, xal τὸ ἀξιόπιστον τῷ χωρισμῷ ἰόσαντας, ἔπειτα ἐξ ἐπιτάγματος ὥσπερ τυράννους, ἀλλ᾽ οὐχ. ἀδελφοὺς νομοθετεῖν τὴν διόρθωσιν. » Ὅ αὐτὸς ἓν θεολογίᾳ μέγας Γρηγόριος καὶ Ev τῷ τρίτῳ

Ecclesie, erratorum correctio, erga fratres, si it- firmiores sunt, consensus quidam humanitatis plenus, si recte valeant , propugnatio ipsorum salutis, plane nulla, ac ne praesidium quidem, quod aut przsentem inorbum curare queat, aut knpendentem propulsare. Omninoque similis Jam est Ecclesize status, vt similitudine utar, quamvis vilior videri possit, evidenti tamen, veteri vesti- mento, quod vel levi de causa facile discinditur, pristinam vero soliditatem recuperare nullo pacto potest. [giturj in. tali tempore, magnum siudium magnaque diligentia opus est in quibusdam Eccle- siis juvandis : juvabuntur autem, si qua nunc divulsa sunt, eonjungantur ; conjungeniur, si qui-

B hus in rebus nullum animabus detrimentum affe-

rimus, voluerimus nos inflrmioribus accommodare et obsequi. Quoniam igitur multorum ora sese adversus Spiriium sanctum aperuerunt, multo- rumque lingue ad jaciendum iu illum blasphe- mias se acuerunt, optimuin factu esse ducimus, ut quantum in vobis est, blasphemorum nuumerum miuuatis, εἰ ad paucos redigatis : atque eus, qui Spiritum sanctum ereaturam esse negant, in com- munionem recipiatis, ut suli relinquantur blas- phemi.» Et post pauca : « Ergo nihil ultra quzera- mius, sed fratribus, qui nobiscum coire societatem volunt, (em, quz Niczse sancita est, propona- mus, ac si in ea. conveniant, illud quoque exiga- mus, Spiritum 3anctum neque creaturam dici oportere, neque eos, qui dicunt, in communionem ipsis esse recipiendos. Nihil aliud est, quod prietere ea nobis inquirendum censeam. Persuasi enim mihi, si quid etiam est, quoad ampliorem eviden- tiam addito opus sit, id frequenti collationi, mini- meque contentiose inter nos exercitationi datu- rum esse Dominum, qui ipsum diligentibus omnia cooperatur in bonum. » lluic consona et divinus plane Gregorius preescribit prima oratione de paoe, in qua ipso statim procmio exorditur, « Linguam meam solvit alacritas, legemque humanam propter Spiritus legem contemno, nec segniorem, inguiens, quemquam esse debere, quam par sit, uec ferven- tiorem : ila ut vel ob levitatem ad omnes se aggre-

D get, vel ob temeritatem et insolentiam ab omnibus

seremoveal ; aque enim, et iners segnilies est, et mobilitas atque inconstantia a societate et commu- nione aliena : veruni ubi aperte se prodit iaipietas, tum vero nobis faciendum esse, ut adversus ignem et ferrum, et tempora, et principes, ac denique prius adversus omnia cominus feramur, quam ut mali fermenti participes afficiamur, ac male affectis as- sentiamur. Àt cum suspicio sola animum nostrum mole habet, timorque nullis cerlis argumentis innixus, tum vero lenitatem potius quam celerita- tem, et indulgentem denmissionem potius quam arrogantiam et contumaciam adlibere convenit : muloque melius et conducibilius cst, αἱ in com- muni corpore manentes, mutuo nos ijsos tanquam

39

JOAN. VECCI CP. PATIUARCILE

40

alii aliorum membra, corrigamus, atque corriga- A Εἰρηνωῷ. οὗ ἡ ἀρχη, « Ἑἱρήνη 20 τὸ γλυχὺ καὶ

mur, quam ut prajudicio per secessionem facto, et auctoritate per separationem amissa, ex edicto postea, velut tyranni et non fratres correctionem imperemus. » Idem in theologia magnus Gregorius tertia oratione de Pace, cujus principium, « Pax amica, et uon re duntaxat, sed nomine quoque ipso jucunda, » lic in. progressu orationis habet : « Quid hxc committimus, fratres?et quandiu cominittemus? Quando ab bac crapula etuergemus? aut. hanc ocu- loruzm lemen detrahemus, atque ad veritatis lumen suspiciemus? Qua hzc caligo est? Quis hic noc- turnus conflicius? Quae baec. tempestas, amicos ab " hostibus non intermovens? Cur vicinis nostris . opprobrium facti sumus, subsannatio et derisio his, qui in circuitu nostro sunt ? Quodriam hoc tam obnixum mali studium? Quid tam inimnortali la- bore fatigamur? Quid autem dico fatigamur ? imo ex ipso malo, ut furiosi solent, robur comparamus, et cum absumimur, gaudemus, nec usquam est ratio, nec amicus, nec socius, nec medicus, qui morbum vel medicamentis pellat, vel amputet, nec opituletur angelus, nec Deus : verum praeter alia, Dei quoque benignitatem nobis prazeclusiuius. « Ut quid, Domine, recessisti longe *? Quomodo avertleris in. finem ? Quando nos .visitabis? Quo- nam νο progredientur, et ubi consistent ? Equi- dem vereor, ne praesens rerum status ignis illius in exspectatione positi fumus quidam sit : ne his Αη: tichristus superveniat, ac nostros lapsus et morbos

in principatus sui occasionem arripiat : nec enim, C

opinor, sanos adorietur, nec cliaritate seplos ct munitos. » Et. paucis interjectis : « Quaenam ne quarenda quidem oinino sunt, quaenam niediocri- ter, quaenam contentiosis howinibus concedenda et relinquenda, quoquo modo: tandem se habeaut, utpote nullum doctrinz: nostra detrimentum affe- rentia ? Quaenam lidei soli donanda? Quanam etiam ratiocinauonibus, pro quibus denique acri animo pugnandum sit, rationibus tamen, non ferro atque armis? Nam adversas quoque manus attollere, prorsus a causa nostra alienum est, atque ad eos, qui nobis infensi sunt, abjiciendum. Non unam hanc pietatis regulam nobis propositam esse ducemus, ut Patrem, Filium et Spiritum sanctum, unam | in tribus personis Deitatem, et potentiam adoremus, nibil supercolentes, aut subcolentes : libet eniin nonnihil eos imitari, qui in rebus sciti ac solertes $unt ; allerum enim fieri non potest, alterum nefa- rium. et impium est ; nec magnitudinem unam per uominum novitatem discindentes : nec enim quid- quam seipso majus aut minus est. Hoc quippe po- πιο et constituto, caleris etiam in rebus con--

πρᾶγμα καὶ ὄνομα, » οὕτω φησὶ προών. « Τί ταῦτα, ὦ οὗτοι, καὶ µέχρι τίνος; Πότε δὲ τῆς µέ- Orc ἐχνήφομεν, ἡ τῶν ὁφθαλμῶν τὴν λήµην περι- αιρήσοµεν, καὶ πρὸς τὸ τῆς ἀληθείας φῶς ἀναθδλέ- Ψωμεν; Ποῖα σχοτόµαινα ταῦτα, τίς νυκτομλαχία, τίς ζάλη φίλων xaX πολεµίω, ὄψιν οὐ δ.αχρίνουσα ; Διατί γεγόναµεν ὄνειδος τοῖς Ὑείτοσιν ἡμῶν, µν- κτηρισμὸς xai χλενασμὸς τοῖς χύχλῳ ἡμῶν ; Τίς ἡ φιλοτιµία τοῦ καχοῦ ; Πόθεν οὕτως ἀθάνατα χάμνο- μεν ; μᾶλλον δὲ οὐδὲ χάµνοµεν, ἀλλ ἐῤόώμεθα τῷ xaxQ ; Μαινομένων 5) πάθος, xaY ἠδόμεθα ὅαπα- νώµενοι. Καὶ οὐδαμοῦ λόγος, οὐ φίλος, οὗ σύμμα- yos, οὐκ ἱατρὸς, ἡ φαρμαχεύων Ἡ ἑκτέμνων τὸ πἆθος, οὐ παραστάτης ἄγγελος, οὐ θεός ' ἁλιὰ πρὺς τοῖς ἄλλοις xai την τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν ἡμῖν αὑτοῖς ἐπεκλείσαμεν. « "Iva «t, Κύριε, ἀφέστηκας µαχρόθεν, καὶ πῶς ἀποστρέφῃ εἰς τέλος; » xat πότε ἐπισχοπὴν ἡμῶν ποιῄσῃ ; Καὶ ποῦ προθήσεται ταῦ- τα, xal στῄσεται ; Δέδοιχα μὴ καπνὺς T] τοῦ προσ- δοχωµένου πυρὺς τὰ παρόντα" μὴ τούτοις ὁ ᾿Αντί- χριστος ἐπιστῇ, xal χαιρὸν λάδῃ τῆς αὐτοῦ ὄννα- στείας τὰ ἡμέτερα πταίσματά τε xal ἀῤῥωσιτήματαο Οὐ γὰρ ὑγιαίνουσι προσξαλεῖ τυχὸν, οὐδὲ τῇ ἀγάπῃ πεπυχνωµένοις.» Καὶ μετὰ βραχέα * « 02 διαῤῥη- σοµεν ἡμῖν αὐτοῖς τίνα μὲν οὗ ζητητέον παντάπασι, τίνα δὲ ὑπὲρ ὧν μετρίως, τίνα δὲ συγχωρητέον, xat παραιτητέον τοῖς φιλέρισιν, ὅπως ἂν ἔχη ὡς οὐδὲν τὸν λόγον ἡμῶν παραθλάπτοντα ; xal viva μὲν τῇ πίστει .δοτέον µόνῃ, τίνα δὲ καὶ τοῖς λογισμοῖς Ὑπὲρ δὲ τίνων καὶ πολεµητέον ἐκθύμως, λογικῶς, ἁλλ᾽ οὐχ ὁπλιτικῶς» Τὸ γὰρ καὶ χεῖρας ἀνταίρειν παντελῶς ἔξω τῆς ἡμετέρας αὐλῆς, καὶ τοῖς μισοῦ- σιν ἡμᾶς ἀποῤῥιπτέον, Οὐχ ἵνα μὲν ὅρον εὐσεθείας ἠγτσάμεθα προσχυνεῖν Πατέρα, xai Υϊὸν, xai τὸ llveüpa τὸ ἅγιον, τὴν µίαν ἓν τοῖς τρισὶ θεότητά τε καὶ δύναμιν μηδὲν ὑπερσέδοντες, μηδὲ ὑποσέδον- τες, ἵνα xal αὐτὸς μικρόν τι µιµήσωμαι τοὺς περὶ ταῦτα σοφούς. Τὸ μὲν γὰρ ἀδύνατον, τὸ δὲ ἀσεθὲς, μηδὲ μέγεθος ἐν ὀνομάτων χενότησι διακόπτοντᾶς, 0Οὐδὲν γὰρ ἑαυτοῦ μεῖζον ἢ ἕλαττον. Τούτου γοῦν ὡρισμένου, xai τὰ ἄλλα ὁμονοήσωμεν, Ίγουν τῆς αὐτῆς Τριάδος xai τοῦ αὐτοῦ σχεδὸν δόγµατός «e καὶ σώματος. Τὰς δὲ περιττὰς καὶ ἀχρήστους παµα- φυάδας xal παρεξόδους τῶν νῦν ζητημάτων, ὥσπερ τι νόσηµα κχοινὸν ἐκχόψφομέν τε xal ἀναιρήσομξν. » 'AXA' αἱ μὲν ὑποθῆχαι τῶν τῆς Ἐκχλησίας φωστή- pov, χαθ) ἃς ὑποτιθέμενοι φαίνονται τὸ τῶν λέξεων διάφορον παρορᾷν, ὁπότε ἡ πρὸς ἔννοιαν ὁμοφροσύνη μέσον τῶν ἆπὸ Ἄριστοῦ xoti καλουµένων ἐθνῶν xat ἀνδρῶν ἀναφαίνοιτο, τόσαι τε xal τοιαἰδε, ἢ μᾶλλον οὐ τόσαι, ἐπεὶ xal ἄλλαι ἄλλων πολλαὶ, ὧν τὴν ἐνταῦθα ἔχθεσιν παρείδοµεν διὰ τὸ πολύστιχον,

sentiemus, sallem qui camdem Trinitatem colimus, atue ejusdem pene dogmatis et corporis sumus, ac superfluos et inutiles quiestionum hujusce tempestatis stolones ac deflexus, tanquam coni-

munem quemdam morbum exscindemus, et de medio tollemus. » Sed documenta Ecclesi:

υ-

eunum, quibus, ut videntur, adimonent, vocum differentias negligendas esse, cum sententie unus

* Psa3l. 1,1; xi, f.

il | DE UNIONE ECCLESIARUM. 42

consensus, inter nationes et viros a Christo. communi nomine compellatos,

intercedit, tot 3c

talia, imo neque tot, cum et alia eliorum permulta sint, quz ob prolixitatem nimiam non exseribinus,

ια’. Ἐπεὶ δὲ ἡ τοῦ μεγάλου Αθανασίου ὑποθήχη A

τών ἄλλων προτέταχαι, δεῖ |σχοπῆσαι ἡμᾶς, ὅσην εἶχε διαφορὰν πρὸς τὴν ME, ἐξ ἧς τὸ μέσον ἡμῶν τε xai Ἰταλῶν σχάνδαλον ἀνεῤῥάγη, ἡ τῶν λέξεων ἐχείνων δύναμις, ἐφ᾽ alg ὁ ἰσάγγελος οὗτος ᾿Αθανά- σιος τἣν χαταλλαγὴν τῶν Ἐκκλησιῶν ἑἐποιῆσατο * -xdi τὸ δὴ θαυμαστὸν, ὅτι οὐχὶ ἄλλων, ἀλλὰ τούτων αὐτῶν ἐθνῶν τε xal ἐχχλησιῶν, περὶ ὧν νῦν 6 λό- Ίος ἡμῖν. Tà γὰρ ἐχείνους μὲν µίαν ὑπόστασιν λέγειν, τοὺς δ᾽ ἡμετέροὺς : τρεῖς ἐπὶ τῆς Τριάδος τὸς ὑποστάσεις χηρύττειν, τὸ διαφορώτατον τῶν δογμά- τωνἑδόχει. Σαθελλιανισμὸς yàp καὶ ᾿Αρειανισμὸς v εὐ ὑποπτευόμενον. 'AXÀ' ὁ καλὸς οὗτος τῶν φυχῶν οἰχονόμος οὐ πρὸς τὰς λέξεις, ἀλλὰ πρὸς τὴν διά- νοιαν βάψας τὸν νοῦν, τοσαῦτα καὶ εἶπε, χαὶ ἔγρα- qt», ὅσα 0h καὶ προανατέτακται. Ἐνταῦθα δὲ τοῖς ἀφιλονείκως ἑνδιαιτῶσι τῷ πράγματι πολλὴν fd λέξις ἔχει πρὸς τὴν χαταλλαγὴν τὴν ῥοπήν. Καὶ τοῦτο συνιδεῖν ἔστι τοῖς προσεχτικώτερον διασχο- πεῖν ῥουλομένοις, τί μὲν αἱ λέξεις ἐχεῖναι ἐπὶ τῇ τῆς Τριάδος θεολογίᾳ Ἠδύναντο, ὧν τὴν ἐχφώνησιν παριδὼν, τὴν ἔννοιαν εἰς χαταλλαγἣν παρέλαδε τῶν ἐχχλησιῶν ὁ τῆς ᾿Αθανασίας ἐπώνυμος * τί δὰ xol αἱ λέξεις αὗται διάφορον ἔχουσιν ἐφ᾽ αἷς νῦν αἱ αὐταὶ Ἐκκλησίαι εἰς ἄσπονδον τὸ xaz' ἀλλήλων μῖσος ἀνήφθησαν. Ἐχεῖ μὲν yàp δόγµα ἑδόχει παρασα- λεύεσθαι δεδοχιµασμένον ὑπὸ Πατέρων, xai εἰς ὁμολογουμένην διαφορὰν τῇ Ἐκχλησίᾳ παραδοθὲν (εἰς γὰρ τῶν τότε μίαν οὐσίαν χαὶ τρεῖς ὑποστά- σεις ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος ἀχούων, τὸ τῆς ὑποστά- δεως xal οὐσίας οὖχ ᾖδει διάφορο»; ) ἐνταῦθα δὲ οὐδεὶς οὐδέποτε τῶν παρ) ἡμῖν θεολόγων εἶπε, τὸ plv ἐκπορεύεσθαι, τὸ οὐσιωδῶς Ex Θεοῦ ὑπάρχειν τὸ Ηνεῦμα δηλοῦν * τὸ δὲ προϊέναι τε, xal προέρχε- eat, προχεῖσθαί τε χα] ἐχπέμπεσθαι, ἄλλο τι δηλοῦν παρὰ -ὃ οὐσιωδῶς ὑπάρχειν τὸ Πνεύμα ix τοῦ θεοῦ. ᾽Αλλ' ὅμως οὕτω τῆς ὃ.αφορᾶς οὐσίας τε χαὶ ὑποστάσεως ἀνομολογουμένης τοῖς τότε ὁ θεοείχελος . ABaváatoz «t,» τοιαύτην διαφορὰν map" ἐχείνοις εἰς "διαφορὰν ἀφῆχε λογίζεσθαι, παρ᾽ οἷς xal εἰς δια- φορὰν ἅπαξ ἑἐγνώσθη καὶ ἑλογίσθη διὰ τὸ τῆς λώσσης πλατύ. "Qv δὲ τὸ ἑτερόγλωσσον στενόὀν τε τῆς προφορᾶς παραίτια ἴἰδικῆς τῶν λέξεων χρῄσεως füe, ἁλλά τούτοις ἡμέρως προσφερόμενος xal

41. Verumtamen cum magni Athanasii monitum

reliquis prepositum sit, considerandum est a no- :

bis, quenam esset differentia inter vocem ob quam scandalum nos atque [talos turbaus suscitatum

-est, et earum vocum vim quibus angelis compar

profligato dissidio Ecclesias reconeiliavit ; et, quod von sine admiratione dicitur, non aliarum, sed barum nationum, et Ecclesiarum, de quibus nos sermonem instituimus. Namque eos unam hypostae sim, nostros tres in Triade asserere, dogmatum eamque maximam differentiam importare vide- batur. Sabellianismus etenim vel Aríanismus, quod suspicabatur, erat. Sed prudens hic onima- rum curator non ad voculas, sed ad sententiam mentem intendens, tot enuntiavit, et scripsit, quot supra designata sunt. [lic vero, qui absque con- tentione et rixa res peragunt, multum ad conci- liandam pacem dictio confert, hocque deprelen- dere possupt, attentius negotium dijudicare non recusantes, quas voces ille, dum de Triade agere- tur, vires habebant, quorum pronunciationem con- temnens, sententiam ad pacandas Ecclesias arri- puit, cui ab immortalitate nomen est, et quo discrimine disjunguntur hz, pro quibus nunc ez- dem Ecclesi», in sui odium fere inexpiabile 1n- flammantur. Namque ibi dogma videbatur compro- batum a Patribus, et indubitatz cert:eque note ín Ecclesia, dimovi. (Quis enim id temporis unam essentiam et tres hypostases in sancta Triade au- diens, bhypostaseos et essentizm discrimen non agnosceba(?) at hic nemo unquam ex nostris theo- logis affirinavit, Pro^edere, quod ex Deo essentia- liter spiratum esse innuit, progredi vero, prove- nire, effundique et emitti aliud quidpiam notare, quam essentialiter esse Spiritum ex Patre. Nihilo- minus essenti:& atque hypostasis differentia nulli

ες iis, qui tum erant, controversa, divinus Atliana-

sius differentiam apprehendi concessit, apud quos differentia :semel esse jnnotuerat, et invalucrat propter lingu:e abundantiam, quorum vero linguam propter sui inopiam peculiarem earum vucum usum induxisse cognoverat, cum illis pacate frater- neque se gerens, vocum sententiam investigàba!, et prolationis sonum minime curans, intentionis

ἁδελφιχῶς, τὸν νοῦν τῶν λέξεων ἀνηρεύνα, καὶ τὸν p fructum decerpebat, opus plane molitus viri Chri-

τῆς ἐχφωνήσεως παρορῶν fyov, τὸν τῆς διανοίας ἐτρύγα χαρλὸὺν, ἔργον τοῦτο ποιῶν ἀνδρὸς Ἀριστὸν µιµουµένου, λίθον τὸν ἀχρογωνιαῖον, τὸν τὰ διε- στῶτα συνδῄσαντα xai συνάφαντα. "AX ἐχεῖ μὲν 6 τι ἀναχρινόμενοι παρ᾽ αὐτοῦ Ἱταλοὶ ἀπελογήσαν- το: "Ὑπόστασιν μὲν λέγομεν ἢἠγούμενοι ταυτὸν εἶναι εἰπεῖν ὑπόστασιν καὶ οὐσίαν * µίαν δὲ φρονοῦ- μεν διὰ τὸ ix τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς εἶναι τὸν Υν, xa διὰ τὴν ταυτότητα τῆς φύσεως, ἁσπασίως

ὁ Ἅγιος τῆν ἀπολογίαν mpoofixato , xal την παρ)

ἡμῖν δεδογματισμένην τῆς οὐσίας xal ὑποστάσεως ξιαφορὰν παριδῶν, την ἐπὶ τῷ συμφώνῳ τῆς ἑν- PATROL, GR. CXLI.

stum zemulantis, angularem lapidem, qui disjuncta colligavit, copulavitque. Et ibi, quid interrogati ab eodem [tali responderunt? Hypostasim dicimus, idem esse lhypostasim et essentiam existimantes, unam vero tenemus, quod ex essentia Patris Filius est, et propter eamdem naturam. /£quo animo sanctus responsionem admisit, età quod apud nos erat decretum, essentie et hypostasis discrimen negligens, cuim sententie concordassent, ÉEcclesia- rum onionem pie perfecit. Hic autem cum nullum a Patribus asseratur discrimen in explicando na- turaliter et. essentialiter Spiritum esse ex Deo, in

2

43

JOAN. VECCI CP. PATRIARCHLE

44

vocibus hisce procedere, progredi, effundi, (vamque A νοίας καταλλαγὴν τῶν Ἐκκλησιῶν θεοφιλῶς ἄπειρ-

una omnes essenlialiler esse ex Deo Sp.ritum uo- tant) juniores theologi, et, ut sibi videitur, Patii- bus dogmatisue securiores, ex se ipsis differentias €onfiogunt ; et fictis hisce differentiis «um Roma- mna Ecclesia contendente, ex. Patre et Filio dici Spi- ritum, quod opinatur, nullum discrimen esse, sive dicas, ex Patre et Filio Spiritum sanctum progredi, sive ex Patre et Filio effundi, eL provenire sive ex Paire et Filio illum procedere, cum voces hie universe, essentialiter esse Spiritum ex Deo et Patre significent, reconciliationem respuunt, Et num boc potissimau dissidli causaw statuentes, duas scilicel causas esse Patrem et Filium, si quis ex Patre et Filio dicat Spiritum sanctum procedere, omnibus reliquis sententiam liane. 6ppugnantes aures substringunt. Itali si quidem non tantum illius, procedere, et progredi, provenire et effundi indifferens quantum ad sententiam, ad significan- dum, essentialiter esse Spiritum ex Deo, respon- dentes proponunt, se nempe ,uon. duas Spiritus causas asserere, quod apud nos Grazcos in confesso Sit, duas esse causas Spiritus, dum asseritur ex Patre et Filio Spiritum — progredi et. provenire. Quinimo et 1agni Basilii theologicam illam sen- ten'iam, in hujus orationis exordio appositam, om- nia insinuantem, qua Filii sunt, ad priuam causam Patrem. referri, tanquam — validuin. lirmamentum proprias responsionis collocautes, non duas proces-

sionis causas dicere contenduut, quod magno Bssi- C

ljo auctore, quidquid a Filio dicitur esse, in pri- 41nam causam Patrem reducitur, Latini itaque non absque ratione, ita responsionibus comparatis, ecclesiasticam | pacem ambiunt : sed sectatores &chísmatis, ad nullum ex illis, quie cum ratione proponuntur, animum advertuunt, Et tamen divinis- simus Atlianasius Romanz Ecclesim filios, unam l'vypostasim asseverantes l'atrem. et. Filium, quod ex essentia Patris l'ilius esset, et propter unitateni nature, οἱ uti pie scientes complexus, et. uli or- tiodoxes exoscula'us est. Quis Je:emias hoc tem- poris ploraret, et plangeret, non ut ille super tur- rium et murorum disjectu autiquie Jerusalem, sed super vastitale alque direptione filiarum nostre Jerusalem, Ecclesiarum nempe. subversione, quas in perditionem rapinamque Agaris nepos exposuit,

D vov ἀνέχονται ἐπιστρέφεσθαι.

uullam aliam ob causam quam solum ob hoc Ec- :

clesiarum dissidium, Sed heus tu, qui zelum Atlia- nasii, quod utiuam nunquam libi arrogasses, su- peras! Atbauasius Romanam Ecclesiam, unam hy- postasim, dicentem, Patrem et Filiun, quod ex cssentia Patris Filius est, et propter unam naturan in communionem recipit, et in banc eamdem Ec- clesiam rejicis, ex Patre et Filio asserentem Spi- ritum procedere , quod teneat nullum discrimen esse, sive dicas ex Patre et Filio cum progredi et provenire sive ex Patre et Filio procedere, propter voces unum idemque significantes, qux universa in his communiter innuunt, essentialiter ex Deo

γάσατο. Ἐνταῦθα δὲ xol μηδεμιᾶς ῥᾳηθείσης διαφο- ρᾶς παρά τινος τῶν Πατέρων εἰς την δήλωσιν τοῦ φυσικῶς xai οὐσιωδῶς ὑπάρχειν τὸ Πνεῦμα &x θεοῦ, ἐπὶ ταῖς λέξεσι ταύταις, ταῖς τοῦ ἑχπορεύεσθαι δηλαδη, Χαὶ προέρχεσθαι, καὶ προχεῖσθαι (χοι- νῶς γὰρ ἅπασαι) τὸ οὐσιωδῶς ὑπάρχει» δτλοῦσι τὸ Πνεῦμα ἓκ Θεοῦ, οἱ νέοι θεολόγοι, xaX χατὰ τὸ δοχοῦν αὐτοῖς ἀσφαλέστεροι τῶν Πατέρων δογµα- τισταὶ, διαφορὰς ἀφ' ἑαντῶν ἀναπλάττουσιν * χἀπὶ ταῖς πεπλασμέναις ταύταις ὃ αφοραῖς την της Ῥω- μαϊκῖς Ἐκχλησίας γαταλλαγὴην οὐ προσίενται, διισχυριζόµενοι ἐκ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ λέγειν τὸ Πνεῦ- μα, διὰ τὸ ἡγεῖσθαι μηδὲν διαφέρειν εἰπεῖν ἐχ Πατρὸς xaX Υἱοῦ τὸ ἅγιον Πνεῦμα προέρχεσθαι, tx Πατρὸς καὶ Yloo προχεῖσθαι, καὶ προϊέναι, xa ix Πατρὸς xol Υἱοῦ αὐτὸ ἐχπορεύεσθαι, ἅτε τῶν λὲ- ξεων τούτων ἁπασῶν δηλουσῶν τὸ οὐσιωδῶς ὑπάρχειν τὸ Πνεῦμα ἐκ Πατρὸς xol Υἱοῦ. ᾽Αλλ’ Ev tovto. al- τιώτατον τής διαστάσεως προθαλλόµενοι, τὸ δύο τοῦ Πνεύματος αἰτίας ἀν. φαΐνεσθαι τὸν Πατέρα xai τὸν Υἱὸν, ἐάν τις ἐχ Πατρὸς καὶ Yloo λέγῃ τὸ Πνεῦ- pa τὸ ἅχιον ἐχπορεύεσθαι, πρὸς πᾶν ἄλλο τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ διαμαχόμενοι βύουσι τὰ (ra. Ἰταλοὶ γὰρ οὐ µόνον τὸ τοῦ ἐχπορεύεσθαι πρὸς τὸ προχεῖ- σθαι, προιέναι τε, xal προέρχεσθαι ἀδιάφορον, ὅσον ἐπὶ τῇ σηµασίᾳ τοῦ οὐσιωδῶς ὑπάρχειν τὸ Πνεύμα ix Θεοῦ, εἰς ἁπάντισιν προθάλλονται τοῦ μὴ δύο τὰς αἰτίας δοξάζειν τοῦ Πνεύματος, δ.ὰ τὸ xal παρὰ τις Γραικοῖς ὁμολογεῖσθαι ἡμῖν δύο εἶναι τὰς αἰτίας τοῦ Πνεύματος ἓν τῷ éx Πατρὸς xai Yioo v) Πνεῦμα προϊέναι τε xai προέρχεσθαι" ἀλλὰ xal την τοῦ μεγάλου Βασιλείου θεολογιχὴν ἐχείντν ἔννοιαν, icc; ἐν ἀρχαῖς τοῦ παρόντος λόγου ξιείληπται, τὴν πάντα δηλοῦσαν τὰ τοῦ Υἱοῦ πρὺς

^hv πρώτην αἰτίαν ἀναφέρεσθαι τὸν Πατέρα, ἓν

Ἰσχυρῷ τῆς αὐτῶν ἀπολογίας τιθέασιν, μὴ 020 τῆς ἑχπορεύσεως αἶτια λέγειν διενιστάµενοι, διὰ τὸ γατὰ τ.ν µέγαν Βασίλειο», πᾶν εἴ τι παρὰ x50 Yiou λέγεται εἶναι, εἰς τὴν πρώτην αἰτίαν ἀναφέρεσθαι τὸν Πατέρα. Λατῖνοι μὲν οὖν εὐλόγως οὕτω τὰς ἑαυτῶν ἀπολογίας τιθέµενοι, την Ἐκχλησιαστιχὴν Εἰρήνην µεταδιώχουσιν * οἱ δὲ τοῦ σχἰσµατ΄ς σπου- δασταὶ πρὸς οὐδὲν τῶν οὕτως εὑλόγως προτεινοµέ- 0 ὃδξ θεότατος Αθανάσιος οὗτος τῆς Ῥωμαϊχῆς Ἐκχλτσίας υἱοὺς μίαν ὑπόστασιν λέγοντας τὸν Πατέρα xa τὸν Υἱὸν, διὰ τὸ £x τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὺς εἶναι τὸν Υἱὸν, καὶ διὰ τὴν ταυτότητα τῆς φύσεως, xal ὡς εὐσεθεῖς Ἡγκαλίσατο, xal ὡς ὀρθοδόξους περιεπτύξατο. Ὢ τίς Ἱερεμίας ἔσται xol vov, καὶ θρηνῄσει καὶ χό- Ψεται, οὐχ ὡς ἐχεῖνος ἐπὶ τῇ χαταδολῇ τῶν πυργω- µάτων, καὶ τῶν βάρεων τῆς παλαιᾶς Ἱερονσαλὴμ, ἀλλ ἐπὶ προνομῇ τε xal ἁρπαγῃ τῶν τῆς χαθ) ἡμᾶς Ἱερουσαλὴμ θυγατέρων, τῇ ααταστροφῇ, φημὶ, τῶν Ἐκκλησιῶν, ἃς εἰς φθορὰν καὶ διάρπα- γμα ὁ ἀσεθῆς τῆς "Αγαρ ἀπόγονος ἔθετο ἐπ οὐδενὶ ἄλλῳ αἰτίῳ, ἀλλ᾽ ἡ ἐπὶ µόνῳ τούτῳ τῷ σχίσµατι τῶν Ἐκχλησιῶνς Αλλ', ὦ σὺ, ὁ τὸν ᾿Αθανασίον

i5 DE UNIONE ECCLESIARUM. 46 (ov, ὡς ph ὤφελες, ὑπεραναθὰς, ᾿Αθανάσιος À Spiritum esse : pretereaque quod magno Bas:-

τὴν Ῥωμαϊκὴν Ἐχκλησίαν εἰς κοινωνίαν προσίεται, μίαν ὑπόστασιν λέγουσαν τὸν Πατέρα xa τὸν Yl5v, διά τὸ ix τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς εἶναι τὸν Υἱὸν, χαὶ διὰ τὴν ταντότητα τῆς φύσεως, xal aU τὴν τοιαύτην ἁπωθῇ Ἐκκλησίαν, ix Πατρὸς καὶ Yloo τὺ Πνεῦμα λέγουσαν ἐχπορεύεσθαι, διὰ τὸ ἡγεῖσθαι μηδὲν διαφέρειν εἰπεῖν ἐκ Πατρὸὺς χαὶ Yloo αὐτὸ προϊέναι τε xai προέρχεσθαι, καὶ ix Πατρὺὸς xai Ylou ἑχπορεύεσθαι διὰ τὸ τῶν λέξεων ἰσοδύναμον, ἐφ) of; ἅπασαι αὗται δηλοῦσι χοινῶς τὸ οὐσιωδῶς ix θεοῦ τὸ Πνεῦυμα ὑπάρχειν. "Exc δὲ Gui τὸ τῷ μεγάλῳ πείθεσθαι Βασιλείῳ, « πᾶν τὸ παρὰ τοῦ Ylou λεγόμενον εἶναι εἰς τὴν πρώτην αἰτίαν τὸν Πατέρα λέγοντι ἀναφέρεσθαι ’ » ὅπερ εἰς àvatpo- τὴν μὲν τῆς δυαρχίας, κατασχευὴν δὲ τῆς µοναρ- χίας ὁ "Άγιος οὗτος χατὰ τὸ πάντη πρόδηλον εἴρη« χεν. ZU 6' ἀλλ εἰ μὴ τὸν µέγαν διαγινώσχεις Βασί- χειον, ἓν ol; λέγει τὸ παρὰ τοῦ Υοῦ εἶναι λεγόµενον, πρὸς τὴν πρώλην αἰτίαν τὴν ἀναφορὰν ἔχειν, xaza- σχευάξοντα τὴν τῆς δυαρχίας ἀνατροπὴν, καὶ τὴν της pg ἀρχῆς παρεισάγοντα ἔννοιαν, ἀλλ᾽ ἀχρι- θῶς ἐπιστήστας olg ὁ ἅγιος ἐχεῖ λέγει, εἰς τάχος ἐλεύσῃ πρὸς τὴν τούτων διάγνωσιν. Σχόπει γάρ' ὁ μέγας Βασίλειος, περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος χκατ᾽ Ἐὐνομίου τοῦ Πνευματομάχου μαχόμενος, οὐχ ἀντι- λέγει αὐτῷ, ἐφ᾽ ol; ἀχούει λέγοντος αὐιοῦ Ex τοῦ

Yos εἶναι τὸ Πνεῦμα. Καΐτοι γε εἰ μὴ ix τοῦ Yloo .

εἶναι τὸ Πνεῦμα ὁ ἅγιος παρεδέχετο, váy! ἂν ἐντεῦ- θεν μᾶλλον ἀπέφραξε στόµα Εὐνομίου τὸ ἀπύλωτον,

lio credunt dicenti : « Quidquid ex Filio dicitur esse, in primam causam Patrem reducitur, » quod ad duo principia evertenda, unumque stabilien- : dum sanctus iste, ut plane manifestum est, enutu- tiavit? Tu porro si magnum non dignhoscis Basi- lium in quibus dicit, quod a Filio esse dicitur, ad primam causam relationem habere, astruentenm, duorum principiorum amolitionem, et unius con- Bideratienem insinuantem, accurate mentem dictis sancti figens, acjutum ad eorum dignotionem pervc- neris. Áttento itaque sis animo. Magnus Basilius pro Spiritu sancto adversus Eunomium Spiritus hostem decertans, non illi contradicit asserenti, ex Filio esse Spiritum, et nihilominus si sanctus

B ex Filio esse Spiritum non admitteret, forte inde

magis ac magis os effrene Eunomii obturasse', eum posset dicere, Quanam ratione, Eunomi, a: - des dicere, ex Filio esse Spiritum sanctum, qui ex 80lo Patre est? Sed pessimo Deique hosti contra- dicit, quod ille ex solo Fiiie Spiritum esse sta- tueret. Hoc enim innuit dicens, « Quomodo itaque causam Spiritus Ünigenito soli vindicat? Quod au- tem duo principia apertissime inferret, quod ab Eunomio dicebatur, ex Patre solum Filium eese decernente, et Spiritum ex Filio solum, statim sanctus subdit : « Si itaque duo principia sibi coi.- traria inducens hzc ait, » Eunomius scilicet, « cum Manichzo atque Marcione conteretur; $i vero ab una, qus sunt, appendet, quod a Filio factum as-

εἰπεῖν ἔχων * Πῶς ὅλως, Εὐνόμιε, τοιμᾷς λέγειν ἐκ C seritur, ad primam causam relationem habet. » Anne

τοῦ Υἱοῦ εἶναι τὸ Ex uóvou τοῦ Πατρὺς ὑπάρχον ἅγιον Πνεῦμα; Αλλ' ἀντιλέχει τῷ καχίστῳ xoi θεο» μάχῳ, ὅτι ix μόνου τοῦ Yiou ἑδογμάτιζεν ἐχεῖνος εἶναι τὸ Πνεῦμα. Τοῦτο γὰρ δηλοῖ λέγων: ε«Πῶς οὖν τὴν τοῦ Πνεύματος αἰτίαν τῷ Movoyevet µόνῳ προσ-

est Ώου manifestius, unum principium et causam unam inducens, cum quis ex Filio dicit Spirituin esse? Cum sanctus ad stabiliendum illud, quz sunt, ex uno dependere principio, illud assumat, ad primam causam relationem habere, quod a Filio esse dicitur.

tÜnsiv ; » "ὖτι δὲ δυαρχίας ἔμφασιν εἶχε τὸ παρ) Εὐνομίου Aeyóp.tvov ἐκ «τοῦ Πατρὸς, µόνον τὸν Ὑἱὸν . ογματίζοντος εἶναι, xal τὸ Πνεῦμα kx τοῦ Υἱοῦ µόνον, ἐπάγει ὁ ἅγιος παρευθύς; « El μὲν οὖν δύο ἀρχὰς ἀντιπαρεξάγων ἀλλήλαις, ταῦτά φηαῖν, » ὁ Εὐνόμιος ὀπλονότι, « μετὰ Νίαν!χαίου xot Μαρκίωνος συντριδήσεται * el δὲ μιᾶς ἑξάπτει τὰ ὄντα, τὸ παρὰ τοῦ Υἱοῦ γεγενῆσθαι λεγόμενον πρὺς τὴν πρώτην αἰτίαν την ἀναφορὰν ἔχει. » Τί τούτου ἀριδηλότερον εἰς τὸ µίαν ἀρχὴν καὶ μίαν αἰτίαν νοεῖσθαι, ὅταν χαὶ ἐχ τοῦ Υἱοῦ λέγῃ τις εἶναι τὸ Πνεῦμα; Ἐπεὶ ὁ ἅγιος εἰς κατασκευἣν τοῦ pido ἑξάπτεσθαι τὰ ὄντα αἰτίας, τοῦτο λαμδάνει, τὸ πρὸς τὴν πρώτην αἰτίαν τὴν ἀναφορὰν ἔχειν, τὸ παρὰ τοῦ Υἱοῦ εἶναι λεγόµενον,

ιβ). ᾽Αλλ' πεί τινες χἀνταῦθα, ὡς xaX Ev πολλοῖς D

ἅλλοις, ἀναιδῶς οὐκ ὀχνοῦσι τὰ τοῦ μεγάλου Βασι-” λείου διαθάλλειν λέγοντες, Περὶ τῶν ποιημάτων ταῦτα ἀῤῥέθη, χαὶ οὗ περὶ τοῦ Πνεύματος, διὰ τὴν γεγεγῆσθαι λέξιν * τὸ γὰρ παρὰ τοῦ Yioo γεγενη- pévov πῶς ἂν ti τὸ Πνεῦμα, ἀποίητον ὃν xal ἀχένητον» ἀλλ αἰσχυνέσθωσαν οὗτοι προδήλως οὕτω τὸν τῆς Ἐκχλησίας φωστῆρα xal δ.δάσχαλον δ.αθάλλοντες. M3] γὰρ, ὅτι τὸ παρὰ τοῦ Yloo γεγενη- σθαι λεγόμενον ὁ ἅγιος εἶπε περὶ ποιημάτων εἶναι, αὐτῷ τὸν λόγον διαδαλλέτωσαν. ᾽Αλλὰ συνιέτωσαν περὶ τοῦ Πνεύματος εἶναι τὸν λόγον lx τῆς περιχο- κῆς ἁπάσης περὶ οὐδενὸς ἑτέρου γεγενηµένης, ἀλλ᾽ 4 περὶ αὐτῆς τὶς τοῦ Πνεύματος ὑποστάσεως. El δὲ της ἐμφαινούσης τὰ ποιήματα λέξεως πανούργως ὁραττόµενοι πρὸς ἐθελόκαχον ἀντιλογίαν χωροῦσιν,

12. Verumtamen cuin nonnulli hie quoque, quem- admodum et in plerisque aliis, impudenter satis presumunt, magni Basilii verba in crimen addu- cere, dicentes ea de creaturiset non de Spiriur enunliata 6845, propier Verbum [factum ; quod enim a Filio factum est, quomodo Spiritus fuerit, qui neque factus est, neque productus ? Sed dede- core suffuudantur hi, qui adeo manifeste lumen Ecclesie ac doctorem criminantur. Et quidem, si, quod a Filio factum esse dicitur, sanctus de crea- turis euuntiavit, orationem accusent. Sed intelli- gant de Spiritu sermonem esse cum {η textu illo universo nullius alius mentio flat, nisi de ipsa Spiritus hypostasi. Quod si dictionem, quz ereatu- ras respicit, malitiose arripientes, ad perditam de industria contradictionem veniunt, intellicant, Fus

^—

&1

JOAN. VECCI CP. PATRIARCH.E. 9

i8

nomii intentioni sanetum respondentem, dictionem A ἀλλ ἀκουέτωσαν ὡς πρὸς τὴν Εὐνομίου ἔννοιαν

Hiam usurpasse, quasi diceret : Etiam si creatura Filii esset Spiritus, ut tu inquis, Eunomi, non soli Unigenito causa illius appingeuda esset, quod nulla operatio Filii est a. Pawe abscissa, et quod a Filio fieri dicitur, ad primam causam relationem habet. Et hzc quidem, quod amplissima sit Dasilii aucto» ritas, hunc in. moduim, qux ad causam Spiritus &ltinent, explanantis, abunde dicta esse videntur, «d stabiliendum, non intelligi duas causas Patrem vet Filium Spiritus, cum quis ex Patre et Filio Spiritum sanctuui esse affirmat.

15. Cum vero pro responsione [talorum oratio proponat dictionis procedere compares vires cum illis, provenire et progredi, digerantur hic a me dieta sanctorum, quibus innotescat, non tantum processionis nomen, sed et alias quasdam dictio- nes apertissime, et sine ullo velamine de j ipsa ex Patre essentiali Spiritus exsistentia assumi. Statim enim magnus Basilius in secundo ad Amphilocbium

-capite inter alias multas dictiones, quibus Spiri-

sus cum Patre et. Filio communiouem exponit, haec quoque addit: « Neque hinc solum naturalis com- munienis demonstratio, sed etiam quod ex Deo esse dicitur, non ut omnia ex Deo, sed veluti ex Tatre, egressus, nor genitus ut Filius, sed ut Spi- ritus oris ejus. llisce familiaritas et. connexio'ape- filur, sed modus exsistentiz sileutio involvitur. » €ritque ne mortalium cuiquam obscurum, in

B

C

hisce dietienem, « egredi Spiritum ex Deo non .

genitum ut Filium, sed ut Spiritum oris ejus, » ex Patre essentialem, et naturalem ipsius exsisten- tiam connotari ? Magnus et. admirandorum effector Gregorius Neoczsariensis episcopus oratione, cujus principium, « Inimicissimi et alieni ab apostolica confessione sunt, qui Filium ex iis, qux non exstant, asserunt, iuquit 5 Domini Pater principium est, ab eterno .eum generans, et Dominus est pro- totypus Spiritus. » Et post pauca ibidem: « Ingeui- tus cum sil Pater, genitus vero ος Patre Filius, et Spiritus ex essentia Patris per Filium sempiterne eimissus, » Quis in dubium verterit, emissus hoc in loco, non tantz esse virtutis, ad essentialem Spiritus exsistentiam commonstrandam, quantam haberet, si appositum fuisset, procedens? Theolo- gus Gregorius nonnullis suarum scriptionum locis, « Àudis generationem ? modum ne curiosius inve. sligato. Audis Spiritum ex Patre progredi? ratio- nem ne anxie inquirito. Quod si Filii generationem et Spiritus progressum sollicitus exterebras, ego quoque à te pervestigabo anima et corporis mi- siionem. » Quis hic audiens, Spiritum progredi a Patre, aliud dictionem notare existimabit, quam illud idem, si loco iliius substitutum fuisset, proce- dere, ipsam scilicet ex Patre essentialem et natu- ralem Spiritus exsistentiam ? lJem oratione ad licrouem philosophum ait : « Quin pietatis nostra

D

6 ἅγιος ἀπαντῶν, τὴν λέξιν εἴριχε ταύτην, οἱονεὶ λέγων ὡς, El xal ποίηµα fjv τοῦ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα, Εὐνόμιε, χατὰ σὲ, ἀλλ’ οὐχὶ uóvo τῷ Μονογενεῖ ἔδει προστιθέναι τὴν αἰτίαν αὐτοῦ, διὰ τὸ μηλεμίᾳν ἐνέργειαν τοῦ Υἱοῦ ἀποτετμημένην τοῦ Πατρὸς εἶναι xai διὰ τὸ πᾶν, τὸ παρὰ τοῦ YloU γεγενῆσθαι 2«76- pevov, πρὸς τὴν πρώτην αἰτίαν τὴν ἀναφορὰν ἔχειν. Καὶ ταῦτα μὲν διὰ τὸ τοῦ μεγάλου Βασιλείου ἀξιό- πιστον, οὕτω τὰ περὶ τῆς τοῦ Πνεύματος αἰτίας ἐξηγουμένου, ἀρχούντως μὲν δοχεῖ ἔχειν εἰς παρά- στασιν τοῦ pf δύο αἰτίας νοεῖσθαι τοῦ Πνεύματος τὸν Πατέρα xal τὸν Υἱὸν, ὅταν τις ἐχ τοῦ Πατρὸς

(καὶ τοῦ Υιοῦ εἶναι λέγῃ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον,

tj". Ἐπεὶ δὲ εἰς ἀπολογίαν τῶν Ἰταλῶν ὁ λόγος προδάλλεται τὸ τῆς ἐκπορεύεσθαι λέξεως ἰσοδύνα- pov πρὸς τὸ προϊέναι τε καὶ προέρχεσθαι, xata- στρωθήτω pot ὧδε χα) τὰ τῶν ἁγίων ῥητὰ, ἐξ ὧν μοι διαγινώσχειν ἐγγίνεται ὡς οὐχὶ µόνον τὸ τῆς ἐχπορεύσεως ὄνομα, ἀλλὰ καὶ ἄλλαι τινὲς λέξεις λαμπρῶς καὶ ἀνεπισχιάστως ἐπ αὐτῆς τῆς ἐκ τοῦ Πατρὸς οὐσιώδους τοῦ Πνεύματος ὑπάρξεως ἔχλαμ- θάνονται. Αὐτίκα yàp ὁ μέγας Βασίλειος bv τῷ ἑθδόμῳ τῶν Πρὸς ᾽Αμϕιλόχιον κεφαλαίων, μετὰ τὸ ἐν ἄλλαις πολλαῖς λέξεσι παρατίθτσι τὴν τοῦ Πνεύμα- τος κοινωνίαν πρὰς τὸν Πατέρα xol τὸν Υἱὸν, xal ταῦτά φησιν * « Καὶ οὐχ ἐντεῦθεν µόνον τῆς κατὰ τὴν φύσιν κοινωνίας fj ἁπόδειξις, ἀλλ) ὅτι καὶ Ex τοῦ θεοῦ εἶναι λέγεται, οὐχ ὡς τὰ πάντα éx τοῦ θεοῦ, ἁλλ᾽ ὡς Ex τοῦ θεοῦ προελθὸν, οὐ γεννητῶς ὡς ὁ Yi; ἁλλ ὡς Πνεῦμα στόματος αὑτοῦ * τῆς μὲν οἰκειότητος δηλουµένης ἐνταῦθα, τοῦ δὲ τρόπου τῆς

᾿ὑπάρξεως ἀῤῥήτου φυλασσομένου. Τίνι τῶν πάντων

ἄδηλον ὡς ἐνταῦθα ἡ λέξις ἡ τοῦ ε zpos.lüsir τὸ Η1γεῦμα ἐκ τοῦ θεοῦ οὐ γεγγητῶς ὡς ὁ Yléc, 444 ὡς ΙΙνεῦμα στόματος αὑτοῦρῃ αὐτὴν τὴν ἐκ Πατρὸς οὐὑσιῴδη καὶ φυσιχὴν δηλοῖ αὐτοῦ ὕπαρξιν ; 0 μέγας καὶ θᾳυματουργὸς Γρηγόριος, Νεοχαισαρείας ἐπίσχοπος, ἓν τῷ λόγῳ, οὗ ἡ ἀρχὴ, « Ἔχθιστοι xal ἀλλότριοι τῆς ἁποστολιχῆς ὀμρλογίας οἱ τὸν Υἱὸν ἐξ οὐκ ὄντων λέχοντες, φησὶν ὅτι, « Τοῦ Κυρίου ὁ Πατὴρ ἀρχὴ, ἀῑδίως αὐτὸν γεννῄσαςι καὶ πρωτότυ-

πος τοῦ Πνεύματος ὁ Κύριος.» Καὶ µετά τινα ἓν τῷ αὐτῷ « ᾽Αγεννήτου μὲν ὄντος τοῦ Πατρὸς, γεννη- θέντος δὲ τοῦ Υἱοῦ ἐχ Πατρὸς, τοῦ τε Πμεύματος ἐν τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς δι’ Yiou ἀῑδίως ἐχπεμφ- θέντος.» Τις ἀμφιβαλεῖ ὅτι τὸ ἐχπεμφθέντος ἐνταῦθα τοσαύτην ἰσχὺν ἔχει εἰς την τῆς οὐσιώδους ὑπάρ- ξεω. τοῦ Πνεύματος δἠλωσιν, ὅσην ἂν εἶχεν εἰ xai τὸ ἐκπορενθέντος ἕκειτο; 'O θεολόγος Γρηγόριος ἔν τισι τῶν αὑτοῦ οὕτως ἔφη « Αχούεις γέννησιν ; τὸ πῶς μὴ περιεργάνου. Αχούεις ὅτι Πνεῦμα προϊον éx τοῦ Πατρός ; τὸ ὅπως μὴ πολυπραγµό- νει. Ei δὲ πολυπραγμονεῖς Υἱοῦ γέννησιν, xal Πνεύματος πρόοδον, χκἀγώ σου πολυπραγμονῶ τὸ χρᾶμα φυχῆς xa σώματος. Τίς ἀχούων ἐνταῦθα προϊὸν τὸ Πνεῦμα ἐκ τοῦ Πατρὸς, ἄλλο τι δηλοῦν τὴν λέξιν οἱήσεται, f] ἐχεῖνο ὅπερ ἂν εἰ xal «b ἐχ- πορενόµεγον ἔχειτο, αὐτὴν δηλαδη τὴν ἐκ Πατρὸς

49 οὐσιώδη xal φυσιχὴν τοῦ Πνεύματος Ünop&tv ; » αὐτὸς αὖθις ἓν τῷ πρὸς "Hpova «bv φιλόσοφόν qn- etv * € Ὀρίζου δὲ χαὶ τὴν ἡμετέραν εὐσέδειαν, διδά- σχων ἕνα μὲν εἰδέναι Θεὸν ἀγέννητον τὸν Πατέρα, ἕνα δὲ γεννητὸν τὸν YDU,v, ἕνα δὲ Πνεῦμα ἅγιον προ- ελθὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς, ἢ xai προϊόν.» Τίς ἐνταῦθα τῆς ἀναφαινομένης ἐντεῦθεν διανοίας χαταυθεντήἠσει, ὡς εἰπεῖν ἄλλο τι σηµαίνειν προε.10ὸν ἢ προϊὸν éx τοῦ : llarpóc, εἰ μὴ vovv! ἐχεῖνο, ὃ xal σημᾶναι ἔμελλεν, εἰ τὸ ἑχπορευόμεγον ἔχειτο; Ὁ αὐτὸς kv. ἄλλοις φησίν. e"Iótov δὲ Πατρὸς μὲν ἡ ἁγεννησία, Υἱοῦ δὲ

DE UNIONE ECCLESIARUM.

δι

Ὅ A doctrinam prescribe, sic nos Instituens, ut unum

Deum ingenitum agnogcamus Patrem, unum iten genitum Filium, unum denique Spiritum sanctum provenientem ex Patre aut prodeuntem. » Quis hic ex his verbis erutam sententiam inu alium sensum detorquebit, ut dicat, aliud innuere, « progredi, «t predire ex Patre, » quam illud ipsum, quod appo- situm procedere significaret? Idem in aliis dicit, « Proprium Patris est, non esse genitum, Filii generatio, Spiritus emissio. » Aliudne hic sibi emissio notabit, aliud processio ?

ἡ γέννησις, Πνεύματος δὲ $ ἔχπεμφις. » Τί σοι ἄλλο ἐνταῦθα ἡ ἔχπεμψις ὁηλοῦν βούλεται ἀλλ' 7| ὅπερ.

ἡ ἐχπόρευσις.

ιδ. Ἁλλ' Enel τὴν δήλωσιν τῆς ix Πατρὸς τοῦ p

Πνεύματος οὐσιώδους ὑπάρξεως, μὴ ἐκ μιᾶς µόνης λέξεως, τῆς ἐχπορεύσεως δηλαδὴ, ἁλλά xol ἐξ ἅλ- iov τῶν ῥηθεισῶν xavà τὸ πάντη βέδαιον παρεστή- σαμεὺ, τοὺς ἐντευξομένους ἡμᾶς τῷ παρόντι συγ- γράµμµατι ἀξιοῦμεν τὴν τῶν ῥηθεισῶν τούτων γραφιχῶν ῥήσεων διάνοιαν πρὸς εὐθύτητα ἑχδέξα- οὓαι ἀπαρέγχλιτον, xal μὴ πρὸς ἔριν τινὰ χατὰ πολλοὺς τῶν Tob ἡμῶν, οἵπερ, ὡς χαλόν tt χρῆμα «ἣν τῶν Ἐκχλησιῶν διάστασιν ἐπισπεύδοντες, τὴν χπόρευσιν µόνην τὴν οὐσιώδη τοῦ Πνεύματος ὁγλοῦν ἔλεγον ὕπαρξιν, τὰς δ᾽ ἄλλας τῶν λέξεων εἰς ἑήλωσιν τῆς διανο͵. ῆς τῶν χαριαµάτων παραλαμθά- νεσύα:. ᾿Εχεῖνοι μὲν γὰρ, ἵνα ph ἓν τῷ παρὰ ταῖς γραφαῖς τῶν ἁγίων εὑρίσχεσθαι τὸ IIveoya προῖὸν, χαὶ ἐξ You προερχόμενόν τε xoi ἐκπεμπόμενον, νοηθείη οὐσιωδῶς ὑπάρχειν αὐτὸ xal ἐξ Υἱοῦ, xàv- τεῦθεν ὥσπερ τις ἐπιγένηται πάροδος εἰς ἀφορμὰς εἰρήνης τοῖς ἐφιεμένοις τὸ τῆς Εχχλησίας συνάφαι διεῤῥωγὸς, διαφαρὰς τῶν λέξεων οὐχ ἐν ἀλτθέσι xal ol, ἔδει νοήµασιν, ἀλλ) bv σεσοφισµένοις xa olg ox ἔδει ἀνέπλατταον. Ἐφ) ol; προφανῶς τοῖς 0so- λογήσασι τὰ νῦν ῥηθέντα Πατράσιν ἀντέλεγον, ζη- plav ὥσπερ ἠγούμενοι ἀδελφοὺς κτήσασθαι, οὓς αἱ τῶν τῆς Ἐκκλησίας διδασχάλων ὑπούῆκαι πρὸς τὴν ἡμῶν συνάχουσιν ἀδελφότητα, àv olg ὑποτίθενται τὰς ἐν λέξεαι διαφορὰς παρορᾶσθαι ἡμῖν, ὀπηνίχα εἴη χατὰ τὴν ἐπὶ τῇ ἑννοίᾳ ὁμοφροσύνην συµθαίνειν τοὺς ἁδελρούς. Ὑμεῖς δὲ, οὓς ἀξιῶσαι ὁ λόγος Ἱαῶν ἔφθη, τὴν τῶν ῥτθεισῶν γραφικῶν ῥήσεων

14. Sed enim cum manifestationem Spiritus ex Patre esseutialis exsistentim, non una sola voce processionis, sed aliis jam adductis significari, ve- luti certum atque indubitatum probavimus, cos, qui hzc nostra commentaria legent, oramus, al- latarum scriptoque traditarum auctoritatum sen - tentiam recta mente sinceraque, et minime con- tentiosa suscipere, ut plerique nostri ΡΓΟΡΘΗΙΙΟΓΟΘ. qui tanquam rem eximiam Ecclesiarum dissensio: nem procurantes, processionem tautuimmodo es- seniialem Spiritus exsistentiam signifieare trade- bant, reliquas alias dictiones ad disiibutionenr donorum denotandan assumptas fuisse. Illi quippe, ne, cum in scriptis sanctorum reperiatur Spiritus- proveniens, et ex Filio progrediens, et emissus,. intelligeretur, essentialiter ipsum exsistere et. ex Filio, indeque via straretur quzdam ad pacem: ineundam peroptantibus Ecclesi: abscissa copu- lare, differentias dictiouum non in veris, et decen- tibus sententiis, sed callidis et captiosis, et inde- centibus confingehant, Quibus aperte Patribus, qui res theologice pertractatas, et jam adductas vul- gaverant, contradicebant, detrimenti loco habenteà, fratres lucrari, quos doctorum Ecclesi: monita

ad nostram societatem aécersunt : dum admonent,

differentias in vocibus esse a nobis negligendas, cum secundum sententiam in unum fratres con- veniunt. Vos porro, quos supra oratio rogavit, υἱ recta mente sinceraque dic'arum aucloritatum, nobisque in scripto traditarum sententiam acci-

δάνοιαν πρὸς εὐθύτητα δέξασθαι ἀπαρέγκλιτον, D Dialis, percepto, « progredi, provenire, et emitti »

xatayot gavv:q, ὅπως μὲν τὸ προιόναι, προέρχεσθαί τε, xal ἐκπέμπεσθαι εἰς τὴν τοῦ ἑκπορεύεσθαι καµθάγονται δύναμιν, λεγόμενα ἐπὶ τοῦ Πνεύματος ix Πατρὸς, ὅπως δὲ αὐτὰ ταῦτα, τὸ «προιέναι δη- labh, προέρχεσθαι, καὶ ἐχπέμπεσθαι εὑρίσχονται παρὰ ταῖς Γραφαὶς ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ Πνεύματος xal ἐξ Υἱοῦ φηφίσασθε ἀῤῥεπῶὼς, εἶγε τι τῆς τῶν διδα- σχάλων ἡμῶν ὑποθήχης ἀνάξιον ἐγεγόνει παρὰ τῶν την εἰρήνην τῖ της «Ἑωμαϊκῆς Ἐχχλησίᾳς ἁσπασαμέ- vt, ἐκτορεύεσθαι λεγούσης τὸ Πνευμα ἐκ Πατρὸς x3i Υἱοῦ, xai ἀπολογουμένης pi] δύο νοεῖν αἴτια τοῦ Πνεύματος, τὸν Πατέρα xaX τὸν YU v, διά τὸ τῷ μεχάλῳ πείθεσθαι Βασιλείῳ, εΠᾶν τὸ π;ὰ τοῦ Yigo εἶναι λεγόµενον εἰς τὴν πρώτην αἰτίαν τὸν Πατέρα, λέχοντι, ἀναφέρεσθαι. » Εὔδηλον γὰρ ὡς

de Spiritu ex Patre asserta, eamdem vim habere atque procedere : e& hiec. eadem, progredi nempe, provevire et emitti in scriptis reperiri de eodem Spiritu ex Filio, sententiam ferte neutram in par- tem propensi, an aliquid vestrorum doctorum mo- nitis indignum peractum est ab iis, qui Romans Ecclesi:* pacem complexi sunt, procedere asseve-

rantis Spiritum ex Patre et Filio, et respondentis - non probare duas Spiritus causas, Patrem et Fi- . limn; quod fidem adhibeat mayno Basilio tradenti, . : « Quidquid a Filio esse dicitur, ad primam causam ΄

Patrem referri. » Clarum etenim est, si dicens ex.

Paue et Filio illum procedere, duas Spiritus cau- : sas dicit. Patrem ei Filium, dicentem etiam et .,

Pate et Filio provenire, progredi, aut emitti illum.

t

ιο 4

5 au

* . Σ

"

51 JOAN. VECCI CP. PATRIARCH.E 52

ex duabus causis illum et progredi, et provenire, et A ἐὰν ὁ λέγων ἐχ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ αὐτὸ ἔχπο-

emitti dicere. Sed nemo, dummodo pietatem in pectore gerit, ex duabus causis aut provenire, aut progredi, aut. emitti dicet. Et quidem a Romanis in fidei Symbolo dictionis additionem, cum jam facta sit, non bene faciam esse dixero? bonum haud dicendum est, quidquid fratribus dissidium nffert. Mibi quoque tecum c dicenti convenit. Verumtamen cum dictionis hujusce additio suo sensu pietatem nobis traditam nullatenus vulneret, /neqne enim unum essentiz, neque trinum hypo- slaseon lzdit), fratribus veniam do, et dictionis additionem przteriens, consentientem sententiam arripio, discipulusque efficior eorum doctorum, qui in dictionibus discordantias negligentes, ob consensionem sententia pacem amplectebantur.

ῥεύεσθαι δύο τοῦ Πνεύματος αἴτια λέγῃ, τὸν Πατέρα , καὶ τὸν Yibv, καὶ ὁ ἐκ τοῦ Πατρὺς xoi τοῦ Υἱοῦ προέρχεσθαι, Ἡ προϊέναι, f| ἐχπέμπεσθαι λένων

ao^, ἐκ δύο αἰτίων xaY προϊέναι, καὶ προέρχεσθαι,

xaX ἐχπέμπεσθαι λέγει αὐτό, Αλλά μὴν οὐδεὶς, βουλόμενος εὐσεθεῖν ὡς ix δύο αἰτίων f] προϊέναι, Ἡ προέρχεσθαι τὸ Πνεῦμα ἐρεῖ. Καὶ ὅτι μὲν ἡ παρὰ τῶν Ῥωμαίων γεγονυῖα ἐπὶ τῷ τῆς πίστεως Συµ- θόλῳ προσθήκη τῆς λέξεως, ὅτι xal ὅλως Υέγονεν, οὗ χαλῶς γέγονεν εἴπως χαλὺν οὐκ ἔστιν εἰπεῖν πᾶν τὸ διάστασιν τοῖς ἁδελφοῖς προξενοῦν' σύμφημί aot τῷ λέγοντι xal αὐτός * ὅτι δὲ d) τῆς λέξεων ταύτης προσθήκη οὐδέν τι παρατιτρώσχει πρὸς ἔννοιαν «tv ἡμῖν παραδοθεῖσαν εὐσέδειαν ' οὔτε γὰρ τὸ μοναδιχ)ν

B τῇ; οὐσίας λυµαίνεται οὔτετὸ τῶν ὑποστάσεων τριαδι..

όν ' συγγινώσκω τοῖς ἀδελφοῖς, καὶ προσθήχην λέξεως παρατρέχων, τὸ σύμφωνον τῆς ἑννοίας ἁρπάζω, xai μαθγτὴς διδασχάλων ἐγείνων, οἳ τὸ ἓν λέξεσε παρορῶντες ἀσύμφωνον τὴν ἐπὶ τῷ συμφώνῳ ἑννοίας

εἰρῆνην ἠσπάζοντο.

15. Sat scio te rursum contradictionibus studen - tem, ingerere, et quomodo proprietatem confusio- nem non jntroducet, qni asserit, procedere Spiri- tum et ex Filio? Ego tibi scripto traditis auctorita- tibus, Triadis propriissimas preprietates tria hzc nomina esse, (Patrem, Filium, et Spiritum com- monustrans, tuam hanc contradictionem convellam. E enim ssi vera proprietas Spiritus, lioc ipsum est, non esse eum Patrem, neque Filium, sed tantummodo Spiritum, et Spiritum Patris et Filii, poteris hinc

τε’. Οἶδα ὅτι πάλιν βουλόμενος ἀντιλέγειν pot, xa! πῶς, φῖσεις, οὐ σύγχνσις τῶν ἱδιοτήτων ἕσται τὸ λέγειν ἐχπορεύεσθαι τὸ Πνεῦμα xoi ἐκ τοῦ Υἱοῦ; Ἐγὼ δέ σοι διὰ γραφικῶν παραστήσας μαρτυριῶν ὡς αἱ τῆς Τριάδος χυρίως ἰδιότητες τὰ τρία ταῦτα | ὀνόματά elot, τὸ Πατὴρ, Υἱός τε, καὶ Πνεῦμα, τὴν atv ταύτην ἀντίῤῥησιν ἀποτρέφομαι' εἰ γὰρ ἡ xv ρίως ἰδιότης τοῦ Πνεύματος αὐτὸ τοῦτό ἐστι, τὸ pfe Πατέρα εἶναι αὐτὸ, μήτε Υἱὸν, ἀλλὰ µόνον Πνεῦμα, καὶ Πνεῦμα Πατρὸς καὶ Υἱοῦ, ἔχεις ἑντεῦ-

accurate dignoscere, ea ratione qua Spiritus Pa- { θεν ἀχριθῶς διαγνῶναι ὅτι, ὥσπερ Πνεῦμα Πατρὸς,

tris, et Spiritus Filii sanctus Spiritus dicitur, et hypostaseon proprietates non confunduntur, eadem cum a. nobis ex Patre procedere dicitur, et a Ro- manis ex Patre et Filio, inconfusum proprietatum conservari. Αἱ quaenam sunt hujusce proprietatis Scripta testimonia? Nyssenus, secunda adversus Eunomium oratione : « Hypostaseon, ait, proprietas apertam et inconfusam efficit personarum distin- ciionem,. Patris, inquam, et Filii, et Spiritus san- cli ; his enim compellationibus non naturaruni discrimen edocemur, sed. solas hypostaseou exploratas proprietates, Chrysostomus in uno suo- "um sermonum bac inquit : « Proprietatem enit

cum dixero, Patrem Patrem intelligito, et Filium Fi-

xat Πνεῦμα Υἱοῦ τὸ ἅγιον λέγεται Πνεῦμα, καὶ αἱ τῶν ὑποστάσεων ἱδιότητες οὗ συγχέχυνται, οὕτω γαλ ὅταν xa0' ἡμᾶς μὲν Ex lacob; ἐχπορεύεσθαι λέγη-' ται, κατὰ δι τοὺς Ῥωμαίους ἐκ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ, τὸ ἀσύγχυτον τῶν ἰδιοτήτων τετέρηται. Τίνες δὲ αἱ γραφικαὶ τῆς τοιαύτης ἱδιότητος µαρτυρίαι; 'O Νύσσης iv τῷ κατ’ Εὐνομίου δευτέρῳ λόγῳ αὐτοῦ, ε Ἡ τῶν ὑποστάσέων,) φησὶν, ε ἰδιότης τρανὴν καὶ ἀσύγχυτον ποιεῖται thv τῶν προσώπων διαστολὴν, Πατρὸς λέγω καὶ Υἱοῦ, καὶ ἁγίου Πνεύματος. Διὰ γὰρ τῶν κλήσεων τούτων οὐ φύσεων διαφορἀν διδα- σχόµεθα, ἀλλὰ µόνας τὰς τῶν ὑποστάσεων Ύγνωρι:- στικὰς ἰδιότητας.» Ὁ Χρυσόστομος Év τινι τῶν αὑ- τοῦ λόγων οὕτω φησίν» ε Ἰδιότητα γὰρ ὅταν εἴπω,

jum , et Spiritum sanctum Spiritum sanctum. Hz D τὸν Πατέρα Πατέρα νόησον, τὸν Υἱὸν Υἱὸν, χαὶ τὸ

enim proprietates non convertuntur, Nam non po- test Pater Filius esse, aut Filius Pater, aut Spiritus -ancius Pater , aut Filius. » Et abbas Theodorus philosophus, « Hzc tria:nihilo inter sese discordant, nisi solummodo proprietate, hunc scilicet esse Pa- trem, hunc. Filium, illum Spiritum sanctum; »

46. Visue et aliud nune in examen proponere ?

Ait, effundi, progredi, emanare, et similia, etsi in nonnullis locis reperiuntur de Spiritu asserta ex Patre, essentialem indicant et naturalem illius ex Patre exsistentiam : non Φᾳυθ vero, cum ea dicun- tur ex Filio, inferunt, naturaliter et essentialiter Spiritum esee ex Filio, sed ex eo spiritalium mu-

Πνεῦμα τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἅγιον. Λὗται γὰρ αἱ ἰδιό- τητες οὐχ ἀντιστρέφονται ' οὐ δύναται γὰρ ὁ Πατὴρ γἱὸς εἶναι, 7) ὁ Υἱὸς Πατὴρ, 1j τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον εἶναι Πατίρ, ἡ Ylóc. » Καὶ ὁ ἀθθᾶς Θεόδωρος ὁ φιλόσοφος, « Ταῦτα, qnot, τὰ τρία οὐδὲν ἀλλήλων διαφέρουσιν εἰ μὴ µόνον χατὰ τὰ ἰδιώματα, χαὶ τὸ τὸν μὲν εἶναι Ἡατέρα, τὸν δὲ Υἱὸν, τὸ δὲ Πνεῦμα. » ις’. Tí βούλει ἁπάρτι χαὶ ἕτερον προσθεῖναι el σχέψιν; ὅτι, φησὶ, τὸ προχεῖσθαι, προϊέναι, xat ἀγαδ.λύζευ», xaX τὰ το'αῦτα, εἰ xal ἔστιν οὗ λεγό- µενα περὶ τοῦ Πνεύματος ἐκ Πατρὸς, οὐσιωδῶς δη - λοῦσι xal φυσιχῶς, ὑπάρχειν αὐτὸ &x Πατρός ἀλλ) οὐκ ἐπὰν λέγωνται ταῦτα χαὶ Ex τοῦ Υἱοῦ, δηλοῦσι τὸ φυσικῶς xal οὐσιωδῶς ὑπάρχειν τὸ Πνεῦμα καὶ

p DE UNIONE ECCLESIARUM. d ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ἀλλά την ἐξ αὐτοῦ τῶν πνευματικῶν Α nerum distributionem. Dic sodes, quis ex Patribus

χαρισµάτων διανοµήν. Αλλ', ὦ ἀγαπητὲ, πρῶτα μὲν τἰς τῶν ἁγίων εἴρηχε τοῦτο; Ἐρωτῶντί µοι ἀπο- κρίθητ.. Οὐ γὰρ ἁπλῶς ἑἐκλαμθάνειν τὰ πρὸς τὸν λόγον τοῦ δόγματος σὐμθαλλόμενα ἱχάστῳ ἐφεῖται, ἀλλ’ ὡς οἱ θεολόγοι τῶν Πα-έρων παρέλβοσαν xal τοῦτο οὐχ ἁπλῶς ἐστι xal ὀλίγην ἔχων διαφορὰν, sys τὸ μὲν ἐχ Πατρὸς προχεῖσθαι τὸ ΗΠνε,μα χαὶ προϊέναι xal ἀναθλύζειν τὸ ἐξ αὐτοῦ ὑπάρχειν οὐσιωῶς τὸ Ηνεῦμα ῥἐδίλουν, τὸ δὲ xoi ix τοῦ Υἱοῦ προχεῖσθαι, xal προϊέναι, xol ἀνα- θιύνειν εἰς ἄλλην τινὰ παραλαμδάνονται ἕν- νοιαν. Ἐϊπερ γάρ τις dv iv τούτοις διαφορὰ, πῶς ἂν xal ἀπεσιωπ/θη παρὰ τῶν τὴν ἀχρίδειαν ἐπισγεφαμένων, uf xol γε εἰς αὐτὰ, ἅπερ εἰς αὐτὸ τὸ χεφάλαιον ὁρῶσι τοῦ δόγματος, ἀλλὰ χαὶ εἰς ἄλλα πολλῷ τούτων µετριώτερα ἓν τῷ παρορᾶσθαι β)ὶά- πτειν δοχοῦντα; ΠἩρῶτα μὲν οὖν ἐρωτῶντί µοι áxo- xplÜntt, εἰ τοιοῦτον ἔχεις εἰπεῖν’ ἔπειτα δὲ ὑποτιθε- μένῳ πείσθητι ἓν «ai; δογματικαῖς λέξεσιν, ἐφ᾽ ὧν οἱ Πατέρες διαφορὰν οὗ δεδώχασι, μὴ οὕτως ἁπερι- οχέπτως EG ἑαυτοῦ διδόναι διαφοράν. "Οτι δὲ καὶ οὐχ εὔστοχος ἡ τῆς τοιαύτης ἑπίνοια διχ,ορᾶς, γνω: σθήσεταέ aot ἁπρ)σπαθὼς ἐπιόντι, ἅπερ νῦν ypa- φιχὰ ἐχήσημαί σοι ῥητὰ, ἃ xal ἔχουσιν οὕτως) "Ev τοῖς πρακτικοῖς τῆς ἐν Νιχαία πρώτης συνόδου, ἓν οἷς εἶπον ol Πατέρες πρὸς τὸν Φιλόσοφον διὰ τοῦ ἐπισχόπου Λεοντίου, ὧν ῥητῶν fj ἀρχὴ, « Kixelvo ἐξ νοητέην. ὦ φίλε, λοιπὸ» τῆς ἀληθείας ᾧ λότοφε, εὕρηται. Τὸ Πνεῦμα ἐχπορευόμενον μὲν ἐκ Πατρὸς, ἴδιων δὲ τοῦ Υἱοῦ χαὶ ἐξ αὑτοῦ ἀναθλύσον: » Τί σοι ivt220a τὸ, « Ex. τοῦ Υἱοῦ ἀναθλύζειν, » δοχεῖ ; οὗ- σ'ωδῶς δοχεῖ ἀναθλύζειν, f] ἀνουσίως; Οὐχ οἷδα τίς τολμήσει ἀνουσίως ἐρεῖν’ εἰ δὲ ἑνουσίως, xaY tvv- ποστάτως, πάντως. Τὸ δὲ οὐσιωδῶς καὶ ἑνυωποστάτως ἀναδλύσειν Ex τοῦ Υἱοῦ τί ἂν ἄλλοξσται ἡ τὸ οὐσιωδῶς ὑπάρχειν Σξ αὐτοῦ; Ei δὲ xal μαρτυρίας δεῖ aol τινος, ἔπως f τοῦ Πνεύματο, ἀνάδλνσις, εἴτουν ὁ xr Yaz pq οὐσιώδης ἐστὶ καὶ ἑνυπόστατος, 1) τοῦ µεγάλ.υ Bast- Ael;u ἀναγνωσθέτωσοι ῥῆσις, Av Ev τῷ περὶ Πνεύματος λόχῳοὗ f; δρχὴ, «Ἔνθυμηθῶὠμεν, πᾶσα φυχἣ ζητοῦσα περ),τῶν θείων, φησί. Τὰ γὰρ ἐχεῖ οὕτω ὅπλοῦσ, τὸν τοῦ Πνεύματος πηγασµ0ν. ε Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον (δὲν Ev ἑαυτῷ ἐπίχτητον ἔχον ἐστὶν, ἀλλ Glue πάντα ἔχου ὡς Πνεῦμα θεοῦ, χαὶ ἐξ αὐτοῦ πεφηνὸς, αἴτιον αὐτὸν ἔχον, ὡς πηνἣν ἑαυτοῦ, χἀχεῖθεν πηγά- ζουν, tr rh δὲ αὐτὸ τῶν προξιρηµένων ἀγαθῶν. ἀλλ' αὖτλ μὲν Ex coU rr yd lov ἐνυπόστατόν ἐστι» τὰ δὲ ἐξ αὐτοῦ πτγάξοντα ἑνέργειαι αὐτοῦ εἶσιν.» Ορᾶς ὅπως ὁ τοῦ Πνεύματος πηγασμὸς ἑνυπ΄στατος εἴρη- 115; Καὶ ἔτι μὲν ἑνωπόστατος ὁ τοῦ Πνεύματος πη- γἼσμὸς, εἴτε ἀνάθλυτις (οὐδὲν γὰρ διοἶσει πηνα- σαὸν εἰπεῖν χαὶ ἀνάθλνσιν), Ex τῆς οὕτως ἀξιολόγου Υραφικῆς μαρτυρίας συνίσταται. 'O δὲ ἅγιος Κύριλ- 3^; bv τῷ πρὸς Νεστέριον λόγῳ, οὗ ἡ ἀρχὴ, « Too ωτηρος ἡμῶν λέγοντος tvapyo;, 'O φιλῶν Πα- τερα f$) μητέρα ὑπὲρ ἑἐμὲ οὖν ἔστι µου ἄξιος, » σησίν * « El xal ἕἔστιν dy. ὑποστάσει τὸ Πνεῦμα * Matth. x, 57.

id asseruit ? Interroganti mihi responde : neque enim simpliciter ea, qui ad rationem dogmatis conferunt, assumere cuicunque, ut allubescit, cone ceditur, sed ut theologi Patres tradiderunt. Et hoc neque simpliciter prolatum est neque exiguum cote tinet. discrimen, 8i ex Patre effundi Spiritum, et provenire, et. emanare, 'ex ipso, esse essenti.liter Spiritum signilicant manifesto, ex Filio vero effundi, et provenire, el emanare in aliam quamdam sen- tentiam trahas. Etenim si que erat in his differentia, quomodo silentio involuta est ab iis, qui quam exacissime examinarunt, non tantum ea, qua gummam dogmatis respiciunt, sed el alia multe his minuliora, que utcunque neglecta" ledere nero-

B iium videbantur ? Primum itaque respondeto mihi

querenti, si quid simile tibi suppetit dicendum : postea suadenti monentique credito, in dogmaticis dictionibus, de quibus Patres discrimen nullum tradiderunt, non 9:86 adeo temere et sine examine a temetipso discrimen tradendum. Hujus vero dis- criminis commentum prater rem esse cognoscetur a te, dummodo affectu vacuus percurreris, qu:e in me- dium afferam dicta, et ita se habent. In actis Nieznae prima synodi, quibus Patres philosopho per Leontium episcopum responderunt, dictorum principium est, εί etiam, amice philosophie, considerandum est, quod superest, hujus veritatis. » lu illis, inquam, re- peritur, «Spiritus sanetus procedens quidem ex Pa- tre, proprius vero Filii, εἰ ex ipso exsiliens.? Quid tibi hoc in loco illud, « ex Filio exsilire, » vice» tur? essentialiterue videtur exsilire , vel sine essentia? Nescio an aliquis tantum ausus fuerit, ut absque essentia dicat. Quod si "cum essentia, utique et in bhypostasi , cum quod essentialiter, ownino et in hypostasi emanat, Essentialiter vero et in hypostasi exsilire ex Filio, quid aliud fverit, quam essentialiter esse ex ipso? Quod si testimo- nio indiges, quomodo Spiritus emanatio, sive effiu- xus essentialis est, et in hypostasi, percurre magni Basilii dictum, quod ille oratione de Spiritu, cujus priacipium est, « Recordemur omnis anima de di- vinis qu:erens, » digessit. Que enim ibi ponuntur, non alia ratione Spiritus effluxum significant. « Spiritns sauctus nihil in se ipso adscititium

D habet, sed ab zeteruo omnia possidet, ut Spiritus

Dei, et ex ipso apparens, sui causam eum habens, ut sui ipsius foutem, indeque emanans, fons vero ipse pradictorum bonorum. Sed ipse quidem ex Deo effluens in hypostasi, que vero ex eo effluunt, operationes ipsius surit ? » Vides quo paeto Spiritus effiuxus enbypostatus dietus eat? Et Spiritus in hy- postasi effluxus , sive emanatio (nihil enim refert, sive effluxum sive emanationem dixeris). hoc adco wstimabili scripto testimonio constahilitur. San- ctus Cyrillus, oratiose ad Nestorium, eujus princi- pium, « Servatore nostro pa'am edicente , Qui amat patrem et matrem super me, non ἐδί nme dignus, » inquit ? : « Licet sit in hypostasi Spiritus

55 JOAN. VECCI CP. PATRIARCILE 06 propría, et jam intelligatur secundum se ipsum, A ἰδικῇ, xat 63 νοεῖται xa0' ἑαυτὸ, καθ) à Πνεῦμα

qua Spiritus est, et non Filius, verumtamen non cst alienus ab eo; Spiritus enim veritatis appella- Lus est, et est Christus veritas, et effunditur ab ipso eadem, qua et a Patre ratione. » Quid hic ais? Videturne tibi, de esseutiali exsistentia Spiritus ex Fiiio sermonem haberi, cum sanetus dicil, cffundi Spiritum a Filio;zque atque effunditur ab ipso Patre? an vero de donorum dispensatione ? Wem libro secundo Thesaurorum, sermone cujus illa epigraphe est, « Ex essentia Patris et Filii Spiritum sanctum esse, » ait: « Cum itaque Sypi- ritus sanctus ad nos accedens, conformes nos effi- cit. Deo, progreditur vero et ex Patre et Filio, manifestum est illum divine essenti» esse, essen- tialiter in ipsa et ex ipsa progredientem, quemad- modum nempe ex humano ere flatus excurrens, licet pusillum, nec tantae dignitatis exemplum sit. Super enim omnia Deus est. » Considera hic quoque quomodo scribat sanctissimus Cyrillns, « Progre- ditur Spiritus ex Patre et Filio, » et imelligis, essentialiter eum progredi et ex Filio, cum et es- sentialiter prodeat etiam ex Patre, Et profundi quidem, progredi, et emanare, atque similia essen- tialem Spiritus ex Patre et Filio exsistentiam deno- tare, jam dictis, ut puto, testimoniis satis abuu- deque demonstratum est,

17. Quod vero consideratione dignum duco, id nunc tradam orationi. « Progreditur, dixit san-

καὶ οὐχ Υἱὸς, ἀλλ᾽ οὖν ἐστιν οὐχ ἀλλότριον αὐτοῦ. Πνεῦμα γὰρ ἁἀληθείας ὠνόμασται, xa ἔστι Χριστὸς ἡ ἀλήθεια, xal προχεῖται παρ) αὑτοῦ, χαθάπερ ἁμέ- λει καὶ ἓκ τοῦ Πατρός. » Τί φῆς ἐνταῦθα περὶ τοῦ οὐσιωδῶς ὑπάρχειν τὸ Πνεῦμα ἐξ Υἱοῦ; Δοχκεῖ σοι ποιεῖσθαι τὸν λόγον ὁ ἅγιος, προχεΐσθαι λέγων τὸ Πνεῦμα παρὰ του Ylou, χαθάπερ ἀμέλει χαὶ ἐξ αὖ- τοῦ τοῦ Πατρὸς, fj περὶ χαρισµάτων διανοµης; 'O αὐτὸς bv τῷ δευτέρῳ τῶν θησανρῶν, ἓν τῷ λόγῳ οὗ ἡ ἐπιγραφὴ, ε "Οτι ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ». qnalv* « "Ότε τοίνυν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν ἡμῖν γινόµενον συµ- µόρφους ἡμᾶς ἀποδειχνύει θεοῦ, πρόεισι δὲ vai ἐκ Πατρὸς xal Yioo, πρόδηλον ὅτι τῆς θείας ἐστιν οὐ - σίας, οὐσιωδῶς kv αὐτῇ xaX ἐξ αὐτῆς προϊόν. ὥσπερ οὖν ἀμέλει xal τὸ ἐξ ἀνθρωπείου στόµατος Ἐκτρέχον ἐμφύσημα, εἰ xat μικρὸν xal οὑχ ἄξιον τοῦ λόγου τὸ ὑπόδειγμα" πάντα γὰρ ὑπερέχει θὲός. » "Opa κἀνταῦθα πῶς φησιν ὁ µέγας ἂν ἁγίοις Μύριλλος, « Πρόεισι τὸ Πνεῦμα £x Ηατρὸς Xa τοῦ,» xai σύ- νες οὐσιωδῶς αὐτὸ προϊέναι καὶ ix τοῦ Υοῦ, ἔπει- δήπερ οὐσιωδῶς πρύεισι xai ἐχ Πατρός. )Αλλ' ὅτι μὲν τὸ προχεῖσθαι, xaX προϊέναι, xax ἀναθ.1ὐζευ», καὶ τὰ τοιαῦτα, τὸ οὐσιωδῶς ὑπάρχειν τὸ Πνεῦμα δηλοῦσιν ix Πατρὸς καὶ Υἱοῦ, διὰ τῶν ῥηθεισῶν, ὡς οἶμαι, μαρτυριῶν ἱκανῶς ἀποδέδεικται.

uz. "OQ δέ µοι ἐνταῦθα ἐπιστασίας ἠξίωται, τοῦτο δώσω τῷ λόγφ. « Πρόεισιν εἶπεν ὁ ἅγιος τὸ Πνεύμα

ctus, Spiritus ex Patre et Filio, » et duarum q &x Πατρὸς καὶ Υἱοῦ, » καὶ δύο τούτων ὑποστάσεων

larum hypostaseon Patris et Filii mentionem fecit; tum ne quis per has duas livpostases , duas Spiritus causas inferri suspicaretur, statim subjunxit, « illum divine esse essentis, essentia- liter in ipsa, et ex ipsa provenientem ; » in singu- Juri numero efferens, nihil aliud prorsus osten- dit, quam, cum ex Patre et Filio diceret Spiritum, non tanquam ex duabus causis eum Qgsserere. Adhuc etiam manifestius rursus deionstravit , non esse duas Spiritus causas, cum ille ex Patre et Filio progeditur, dum subdit, « quemadmodum nempe et ex humano ore flatus excurrens. » Cum euim antea dixisset, « ex Patre et Filio progredi Spiritum, » non adnexuit inductioni, quemadino- dum ex humauis oribus, « sed ex humano ore, » nuwero singulari, et ejusdem unionis speciem exhi- bens, dum ex Patre et Filio Spiritus progreditur. llocidem aliud magni Basilii dictum scriptum tibi conürmabit. Hic namque jin uno capite, cujus inscriptio, «Divinam naturam esse Spiritum,» tradit:

Spiritus enim eum viventi Verbo in eodum ordine.

eollocaturad creandum, viva virtus, et natura divina, ineffabilis, ex ineffabili ore exsistens ineffabili modo, et per inflatum in hominem missa, qu: secundum «orporeum a Christo typum, ostensum, rursus ab eo per inflatum restituta. Concurrere enim dehet cum prima novitate, ea quie nune fit. innovatio. Et concursum expressit sufflans, idem ille exsistens, qui a piincipio ?nsufflavit, idemque, per quem Deus

Πατρὸς xal Υἱοῦ &gvnpóveusev: εἶτα µή τις διὰ τὸ δυϊχὸν τῶν ὑποστάσεων ὡς ἐκ δύο αἰτίων εἶναι τὸ Πνεῦμα οἰήσαιτο, ἐπήγαγε παρευθὺς ὅτι τῆς θεία; ἐστὶν οὐαίας, οὐσιωδῶς kv αὐτῇ χαὶ ἐξ αὑτῆς προϊὸν, ἐνιχῶς τοῦτο εἰπὼν, οὐδὲν ἄλλο πάντως ἑἐντεῦθεν ἑμφαίνων, f ὅτι ἐκ Πατρὸς xai Υἱου λέγων τὸ Πνεῦμα, οὐχ ὡς ἐκ δύο αἰτίων λέγει αὐτό. Καὶ ἔτι δὲ ἀριδηλότερον πάλιν ἑνέφηνε μὴ δύο εἶναι τὰς αἰτίας τοῦ Πνεύματος, κατὰ τὸ ἐκ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ προϊέναι αὐτὸ, by τῷ ἐπαγαχεῖν, «Ὥσπερ οὖν ἁμέ- Ast καὶ τὺ ἐξ ἀνθρωπείου στόματος ἑχτρέχον ἓμ- φύσημα. » Εἰπὼν yàp πρότερον « ἐκ Πατρὺς καὶ γιοῦ προϊέναι τὸ Πνεῦμα, » o0 προσέθηκε τῇ ima- γωγῆ, ὥσπερ οὖν καὶ τὸ ἐξ ἀνθρωπείων στοµάτων,

D ἀλλὰ τὸ ἐξ ἀνθρωπείου στόματος » ἐνιχῶς, Την τοι-

αύτην τῆς ἑνότητος ἔμφασιν, ἓν τῷ Ex Πατρὸς xol Υἱοῦ προϊέναι τὸ Πνεῦμα, xai ἑτέρα τις γραφικὴ ῥῆσις τον μεγάλου Βασιλείου βεδαιώσει σοι’ οὗτος καὶ γὰρ ἓν ἑνὶ τῶν κεφαλαίων, οὗ ἡ ἐπιγραφὴ, c "Ost θεία φύσις τὸ Πνεῦμα,» φησί’ « Πνεῦμα γὰρ τῷ ξῶντι Λόγῳ συντεταγμένον εἰς τὸ δημιουργεῖν, δῶσα δύ- ναµις, καὶ θεία φύσις, ἄῤῥητος ἐξ ἀῤῥήτου στόµα- τος πεφηνυῖα, ἀῤῥήτως, καὶ χατὰ τὴν ἐμφύσησιν eio τὸ, ἄνθρωπον ἀπεσταλμένη, xal χατὰ τὸν σωµατι- κῶς ὑπὸ τοῦ Κυρίου δειχθέντα τύπον, αὖθις ὑπ ao- τοῦ δι ἐμφυσήσεως ἀποχαθισταμένη (συντρέχειν - γὰρ δεῖ τῇ κατὰ ἀρχὴν καινότητι τὴν νῦν ἀναχαί- νεσιν) καὶ τὴν συνδρομὴν ἐξετύπωσεν ἑμφυσήσας, οὐχ ἕτερος Qv παρὰ τὸν ἐξ ἀρχῆς ἐμφυσήσαντα, ἀλλ

iy] DE UNIONE ECCLESIARUM 58 αὐτὸς δι’ οὗ θεὸς δέδωχε τὴν ἐμφύσησιν, τότε μὲν A inflatum elargitus e$t, (üii quidem cum an:ma,

μετὰ ψυχῆς, νῦν δὲ εἰς duy fiv. » 'AXA' ὅπως μὲν ἡ παροῦσα τοῦ μεγάλου Βασιλείου ῥῆσις τὴν ῥηθεῖσαν τῆς ἑνότητος συνίστησιν ἔμφασιν, ἑροῦμεν ἐν τοῖς ἑξῆς. Nóv δὲ ὄχεις πάντως, ἀγαπητὰ, διαγνῶναι ὑπὸ τοῦ ἁρτίως ἐἑχτεθέντος ῥητοῦ, ὅπερ ὁ πολὺς οὗτος xai μέγας Βασίλειος περὶ τῆς ἐμφυσήσεως εἴρηχεν, ὅπως οἱ kv τῷ χαιρῷ τοῦ σχίσματος ἀντι- χαθιστάµενοι τοῖς Ῥωμαίοις ἡμέτεροι ἀδελφοὶ ἐρι- στιχκῶς τὰ πολλὰ, καὶ οὗ πρὸς ἀλήθειαν τὴν πρὸς αὐτοὺς ἐποιοῦντο ἀντίῤῥησιν” Ίδη γὰρ ὁ μέγας οὗ- το, Xa πολὺς τὴν θεολογἰαν Βασίλειος ἐμφυσᾶσθαι έχει τὸ Πνεῦμα παρὰ τοῦ Σωτῆρος τοῖς μαθηταῖς, οὐχ ὥστε χάρισμά τι διωρισµένον τούτους λαθεῖν, ὥσπερ ol tv τῷ καιρῷ τοῦ σχἰίσµατος ἅπαντες ἑξη-

nunc vero in animam. » Sed quomodo przsens magni Basilii dictum expositam unionis speciem constabiliat, infra dicemus, Nunc vero prorsus dignoscere poteris, dilectissime, ex jam adductis verbis quie multus hic magnusque Basilius de in- flatu enuntiavit, quj tempore seliismatis Romanis adversabautur, fratres nostros contentiose, ut plu- rimum, nec veritati aMendentes, adversus eos contradictionem molitos fuisse. Jam enim magnus hic multusque in rebus theologicis Basilius inflari dicit Spiritum a Servatore discipulis, non ut do- num illi aliquod determinatum acciperent, quem- admodum omnes qui tempore schismatis erant, exposuere, sed,ut totus ipse Spiritus in illis habi-

Tiazveo,: ἀλλ’ ὥστε ὅλον αὐτὸ τὸ Πνεῦμα σχετιχῶς B wualiter inbabitaret, veluti postmodum omni «σθ-

αὐτοῖς ἑνοτχῆσαι, ὥσπερ ἑσύστερον xal παντὶ πι- στεύοντι τὴν τοιαύτην σχετικἣν ἑνοίχησιν τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἑγγίνεσθαι πιστεύοµεν, εἴπερ ἁῤῥήτως καὶ ὑπὲρ λόγον xal ὅλην τὴν Τριάδα παντὶ πιοτῷ δοζάζοµεν ἑνοιχεῖν,

m. El δὲ προσίσταται πρὸς τοῦτό τισιν ἡ πρὸς τὸ μέλλον ἐπηγγελµένη τοῖς μαθηταῖς τοῦ Πνεύματος ἐπιγοίτησις, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐν σωματιχῷ εἶδει τῶν πυρίνων γλωσσών τοῦ Πνεύματος ἐπιφοίτησιν, ἡ ἓν Εὐαγχελίοις ἐτελεῖτο παρὰ τοῦ Σωτῆρος ἑἐπαγγελία. ( Ἔδει γὰρ, » φησὶν ὁ τῆς θεολογίας ἑπώνυμος, « xal αὖτ) φανῆναι σωματικῶς.» Καὶ ὅτι μὴ διωρι- σµένον τι Ενευματιχὸν χάρισμα d) τοιαύτη ἐμφύσησις 1», ἁλλ᾽ f σχετικῃ ἀνοίχῆσις ὅλου τοῦ Πνεύματος, . σκόπει τὸ τοῦ ῥητοῦ χωρίον, xai ἐν τῇ ἐχθέσει αὐτοῦ εὑρήσεις ὅτι λέχει ὁ ἅγιος τὴν ἐμφύσησιν ταύτην ἐχείνου τοῦ Πνεύματος εἶναι, ὅπερ ἐστὶ τῷ ζῶντι Λόγῳ συντεταγµένον εἰς τὸ δημιουρχεῖν, οὗ γὰρ 6 xal χάριν πνευματιχὴν ἐρεῖ τις συντεταγµένην εἶναι τῷ Λόγω εἰς τὸ δημιουρχεῖν ἀλλ ὁ μὲν περὶ τῇ; ἐμφυσήσεως λόγος διά µέσου µοι παρεισωδιάσθη εἰς ἀπόδειξιν τῶν ἄλλως μὲν τοὺς περὶ αὐτῆς λόγους παρὰ τῶν θεολόγων Πατέρων ἐξηγηθῆναι, ἄλλως δὲ παρὰ τῶν οὐ καλῶς διατεθέντων ἑσύστερον πρὸς thv εἰρήνην τῆς Ῥωμαϊκῆς Ἐκκλησίας.

(8. Ἡν δὲ ὁ τοῦ λόχου εἰρμὸς ἁἀποδειχθῆναι νῦν ἀπαιτεῖ ἔμφασιν τής ἑνότητος Πατρὸς xai Υἱοῦ àv τῷ ix Πατρὸς xai Yloo προϊέναι τὸ Πνεύμα, xal 5f p μοι aber) ῥηθήσεται. 'O μέγας Βασίλειος νῦν μὲν τὸ Πνεῦμα τοῦτο θείαν ὀνομάξει φύσιν, ἄῤῥητον, ἐξ ἀῤῥήτου στόματος πεφηνυῖαν, ἓν εἶναι λέγων τὸ στόμα, ἐξ οὗ τὸ Πνεῦμα, καὶ οὐχὶ δύο” νῦν δὲ παραχατιὼν οὐχ ἄλλον εἶναι λέγει τὸν τοῖς µαθη- tol; ἐχφυσήσαντα, ἀλλ᾽ αὑτὸν δι οὗ θεὺς καὶ má- 1a: τῷ πρωτοπλάστῳ δέδωχε τὴν ἐμφύσησιν. Καὶ ἐν , τῷ λέγει οὖκ ἄλλον εἶναι τὸν τοῖς μαθηταῖς ἔμφν- σήσαντα, ἀλλ᾽ αὐτὸν, δι οὗ τῷ πρωτοπλάστφ θεὸς ἱνεφύσησεν, ὁμολογουμένην ποιεῖτχι τῶν θείων προσ - ώπων τὴν ἔμφασιν, τοῦ τε Θεοῦ καὶ Πατρὸς, ἐξ οὗ ἡ ἐμφύσησις, καὶ τοῦ θεοῦ xai Υἱοῦ, δι οὗ ἡ ἐμφύ- σηθις * xal τὸ ἐντεῦθεν δηλούμενόν ἐστιν ὡς, τὸ εἴ τι περὶ τοῦ Πνεύματος ἐκ Πατρὸς δι’ Υἱοῦ λέγε- τα:, οὐχ ὡς àx δύο αἰτίων αὐτὸ λέγεται. Τοῦτο γὰρ

denti eadem habitualis sancti Spiritus inhabitat;o ingeritur, si ineffabiliter et supra rationem omnem universam Triadem in singulis fidelibus credimus inhabitare.

18. Quod si nonnullorum aures offendit tempore futuro promissus apostolis Spiritus adventus, sciant propter adventum Spiritus in corporea specie ignitarum linguarum, in Evangeliis factam Serva- toris promissionem : «Namque oportebat, » inquit cui à theologia cognomen est, « et ipsum corpore apparere. » Et nullum determinatum donum simi- Jem inflatum fuisse, sed tantum totius Spiritus habitualem inhabitationem, si auente dictum con- sideres, etiam ex illius ezpositione comperies , sanctum dicere, inflatum illum illius Spiritus esse qui est cum viventi Verbo in eodem ordine co!loca- tus ad creandum : namque nemo dicet donum spi- ritale in eodem cum Verbo ordine collocatum ad creandum. Sed de inflatu oratio hic interea interposita est, ad demonstrandum , aliter a Patri- bus theologis sententiam illius expositam fuisse, et aliter ab iis qui postmodum non bene affecti fue- runt unioni cum Romana Ecclesia.

19. Series vero orationis expostulat, ut notitia unionis Patris et Filii, dum ex Patre et Filio Spi- ritus progreditur, contradatur. Et jamjam ea com- D emorabitur. Magnus Basilius nunc vocat Spirituin huoc divinam naturam, ineffabilem, ex ineffabili ore comparentem, unum, inquiens, OS 6556, ex quo Spiritus, et noa duo, nunc vero paululum ,.ro- gressus, pon alium esse dicit eum qui discipulis inflaverat, sed eum ipsum, per quem Deus anti- quitus bomini primum creato inflatum contradi- dit. Et cum dicit, non alium esse, qui inflavit apostolis, sed eum ipsum, per quem primurb bomi-

* ni Deus inflavit, divinarum personarum notitia

certam atque indubitatam expressit, et Dei et Pa- tris, ex quo inflatus, et Dei et Filii per queu inflatus ; et quod inde indicatur est, non quiüquid ex l'atre per Filium dicitur de Spiritu, tanquam ex duabus causis dici. Hoc enim in finc octavi ad

e

59

JOAN. VECCI CP. PATRIARCH.E

60

Amphilochium capitis sanctus innuit illis, « Per A σηµαίνειν βουλόμενος xai ἓν τῷ τέλει τοῦ ὀγδόου

Filium vox primarizx cause confessionem continet, » Sed janctoritatem illam iisdem verbia rursus hic recensere non gravabor, ad con(irmandum, satis patere unionem Patris et Filii, quod ex Patre datur per Filium, quam magnus Athanasius oratione quarta adversus Arianos, cujus principium, « Aria- ni statuentes defectores sese praevaricatoresque veritais exhibere, » expressit in hunc modum : c Elargiente Patre gratiam et pacem, eam et Filius elargitur : una enim eademque gratia est, ex Patre jn Filio, u!i est uium lumen solis el radii, et illu- minatio solis per radium est. Propterea et Paulus ad Thessalonicenses scribens, — lpse Deus et Pater noster, et. Dominus Jesus Christus Dirigat viam nostram ad vos, — unitatem Patris;et Filii conserva- vit : nequeenim dixit, Dirigant, quasi a duobus id concederetur, ab hoc et ab hoe, sed Dirigat, ut ostenderet cam a Patre per Filium tradi, Hae !ra- tíone itaque dictis horum prazcipuorum Patrum, Athanasii et Basilii, unitate palam illucescente Pa- tris et Filii, ut nulli concedatur ex expositione tra- dita opinari, ex duabus causis esse, quidquid ex Patre per Filium , sive de ereatione sermo sit per Filium ex Patre, sive de rerum creatarum provi- dentia per Filium ex Patre, sive de donorum tra- Jitione per Filium ex Patre. Quid reponeret quis- piam, Spiritum sanctumex Patre per Filium habere csse, ct ex Patre per Filium exsistere, et ex Patre per Filium effundi , et ex Patre per Filiumprocedere? Et dictas sanctorum anctoritates in voce, per Fi- lium, abunde confirmasse unitatem. illius cum Pa- (Το, cum vox ea primarie causae confessionem contineat, nemo, ut opinor, dubitabit, nisi ille talis sit qui prorsus nullo timore percellitur, et pudore deposito inverecunde apertissimis Scripturis adver- satur.

cum innumeris Scripturarum locis invenit,

πρὸς τὸν ᾽Αμϕιλόχιον κεφαλαίων ὁ ἅγιος Eon * «Ἡ δι Ὑἱοῦ qQuvh τῆς προχαταρκτιχΏς αἰτίας ópolo- γίαν ἔχει.» AX οὐδὲ τὴν ῥῆσιν ἐχείνην ὀκνίσω αὑτολεξεὶ xai πάλιν ἐχθεῖναι εἰς παράστασιν τοῦ δήλωσιν ἑνότητος ἐμφαίνειν τοῦ Πατρὺς xoi Υἱοῦ, ἣν ὁ µέγας ᾿Λλθανάσιος Ev τῷ χατὰ Αρειανῶν τε- τἁρτῳ λύγῳ, οὗ ἡ &pyh, « Ol ᾿Αρειομανίται, ὡς ἔοιχε, Χρίναντες ἅπαξ ἀποστάται γενέσθαι xal πα- ραθίται τῆς ἀληθείχς,» εἴρηκεν οὕτως εἰπών; « Ac- δόντος τοῦ Πατρὸς χάριν χαὶ εἰρήνην, αὐτὴν καὶ ὁ Yl; δίδωσι. Μία γὰρ καὶ ἡ αὑτὴ χάρις ἐστὶ παρὰ Πατρὸς ἓν Yi, ὣς ἔστιν ἓν τὸ φῶς τοῦ ἡλίου καὶ τοῦ ἁπαυγάσματυς, xol τὸ φωτίζειν τοῦ ἡλίου διὰ τοῦ ἁπαυγάσματος Ὑίνεται. Διὰ τοῦτο xa! Παῦλος πρὸς θᾳσσιλονιχεῖς λέγων, — Αὐτὸς δὲ ὁ θεὸς xal Πατηρ ἡμῶν, xa ὁ Κύριος "Insoug Χριστὸς κατεν- θύναι τὴν ὁδὺν ἡμῶν πρὸς ὑμᾶς,--- την ἑνότητα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ ἐφύλαξεν. Οὐ γὰρ sims, Κατευθύνλιεν ὡς παρὰ δύο διδοµένης παρὰ τούτου

χαὶ τούτου, ἀλλὰ Κατευθύνα:, ἵνα δείξῃη ὅτι ó,Hlaxno δι Ὑϊἱοῦ δίδωσι ταύτην. Οὕτω γοῦν ἀπὸ τῶν ῥίσεων τῶν ἁγίων τούτων, Αθανασίου xoi ΠἈασιλείου, qni, τῶν μεγάλων, τῆς ἑνότετος ἀναφαινομέντς Πατρὸς xai Υἱοῦ, ὡς μηδενὶ τῶν ἁπάντων παρα- χωρείσθαι ἀπὸ τῆς ἐξηγήσεως ταύτης οἴεαθαι, ὡς ἐκ δύο εἶναι αἰτίων πᾶν εἴ τι περ ἐχ Πατρὸς óc ΥἸοῦ, εἴτε δηµιουργίαν εἴποις δι Υἱοῦ ἐχ Πατρὺς, exe πρόνοιαν τῶν δημιουργηθέντων δι) Υἱοῦ ἐκ Πα- τρὸς, εἶτε δόσιν χαρισµάτων πνευματικῶν δι }οῦ ix Πατρός. Τί ἄν τις εἰπεῖν ἔχῃ, ὅταν μνριαχοῦ τῆς Γραφῆς εὑρίσχῃ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον £x Πατρὸς δι Υἱοῦ ἔχον τὸ εἶναι, καὶ ἐκ Πατρὸς δι Yloo ὑπάρ- yov, xaX ἐχ Πατρὸς δι’ Υἱοῦ προχεόµενον οὐσιωδῶς, χαὶ &x Πατρὸς Σι’ Υἱοῦ ἐκπορευόμενον; ἸΑλλ’ ὅτι μὸν αἱ ῥηθεῖσαι τῶν ἁγίων χρήσεις εἰς τὴν δι) Υἱοῦ φω- νην ἱχανῶς παρέστησαν τὴν πρὸς τὸν Πατέρα &vó- τητα τούτου, ἅτε τῆς λέξεως, ταύτης τῆς προ-α-

ταρχτικῆς αἰτίας ὀμολοχίαν ἐχούσης, ὁ ἀμφιδάλλων, οἶμαι, οὐδεὶς, εἰ µή Ύε τοιοῦτος ἀναφανείη tu, ἕς µηδεµίαν τὸ παράπαν ἡγεῖται δειλἰαν καταπροδήλως ἀναίσχυντον ταῖς Γραφαῖς ἀντιβαίνεινο

20. Verum enim vero et ipsam communem ρίθ- 19tlis nostre notionem hoc idem nobis sugygerere, non erit. comprehensu difficile. Übicunque enim per Filiwn accipitur, .nisi pro naturali et essen- 4iali cum | Patre unione Filii secundum apparentem ex Per propositione confessionem primarie cause, intelligere quis velit, erit prorsus necessarium, in usum ministerialis cogitationis assumere. Sed «quando communis nostra pietatis notio in similem sententiam accipi illud per Filium ut impium probi- bet, ac proscribit, clarum remanet, essentialem uni'atem vocem per Filium indicare, cum dicimus ex Patre per Filium Spiritum esse, et procedere. 11 uhi in confessis fuerit, indicare nempe vocem per Filium essentialem unitatem , facillime post- iiodum deprelendetur, nullum discrimen esse, ex Filio ease dieere, quod ex Patre. per Filium est. Quodsi quibusdam incertum videtur has przposi- tiones alteram alterius locum occupare, magnus

X. Ὅτι δὲ xal αὐτὴ ἡ κοινὴ τῆς εὐσεθείας ἡμῶν ἔννοια τοῦτο νοξῖν ἡμᾶς δίδωσιν, οὐδὲ τοῦτο δυς- χερὲς εἰς κατάληψιν. "Όπου Υὰβ λχμθάνεται τὸ Oc Yiov, εἰ pt διὰ την πρὸς τὴν Πατέρα φυσιχὴν xal

D οὐσιώδη ἑνότητα τοῦ Υἱοῦ χατὰ τὴν ἀναφαινομένην

ἐχ τῆς διὰ ὁμολογίαν τῆς προχαταρχτικῆς αἰτίας τοῦτο νοεῖν τις ὀθέλει, ἔσται κατὰ πᾶσαν ἀνάγκην εἰς χρῆσιν ὑπηρετιχῆς ἑννοίας αὐτὸ λαμθανόμενον. Αλλ) ἐπεὶ dj χοινἣ τῆς εὐσεθείας ἡμῶν ἔννοια τὸ εἰς τὴν τοιαύτην ἔννοιαν λαμθάνεσθαι τὸ δι Υἱοῦ ἀπαγορεύει ὡς ἀσεθὸς, εὔδηλον ὡς οὐσιώδους &vó- τητος, δήλωσιν 1j δι Υἱοῦ φωνὴ ἔχει, ἐν τῷ Ex Ila- τρὸς δι’ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα εἶναι, χαὶ ἐχπορεύεσθαι. Τούτου δὲ ὁμολογηθέντος, τοῦ ἔχειν δηλαδη τὴν δι YioU φωνὴν δήλωσιν οὐσιῴδους ἑνότητος, ῥᾷον ἔσται λοιπὸν συνιδεῖν μηδἐν τι διαφἑρειν εἶναι χαὶ ἐξ Υἱοῦ λέγειν τὸ ἐκ Πατρὸς ὑπάρχον δι Υἱοῦ. El δέ τισιν ἄπορον εἶναι δοχκεῖ ἀλλῆλαις τὰς προθέ- σεις ταύτας ἀντεπιχωρι:άζειν, ἀλλ' ὁ μέγας Baot-

61 DE UNIONE ECCLESIARUM. 69

λειος συστήσει xal τοῦτο, Οὗτος xal γὰρ ἓν τῷ A Basilius hoc quoque comprobabit. Hic enim in eo

οὕτωσί πως ἐπιγραφομένῳ περὶ τοῦ παναγίου Πνεῦ- pate χεφαλαιώδει πέμπτῳ λόγῳ αὐτοῦ πρὸς τὸν μαχάριον ᾽Αμϕιλόχιον, οὗ ἡ ἀρχὴ, « T& μὲν δὴ ἑἐχεί- νων τοιαῦτα. ἡμεῖς δὲ δείδοµεν, ὃ προεθέµεθα,) οὕτω grolv: «Οὐ µόνον δὲ ἐπὶ vr, θεολογίας αἱ χρήσεις τῶν φωνῶν ἐπαλλάττονται, ἀλλ᾽ Ίδη xal πρὸς τὰ ὑπ' ἆλ- Mio σηµαινόµενα πολλάχις ὀντιμεθίστανται, ὅταν liga τὴν τῆς ἑτέρας σηµατίαν ἀντιλαμθάνῃ, olov Ἐκτησάμην ἄνθρωπον διὰ τοῦ θεοῦ, qnot ὁ Αδάμ, ἴσον λέγων τῷ, éx τοῦ θεοῦ * xal ἑτέρωθι, ΄"Ὅσα ἑἐνετείλατο Μωῦσῆς τῷ ἹσραῇἨλ διὰ προστἆγ- paro; Κυρίου ΄ » xai πάλιν. εΟὐχὶ διὰ τοῦ Θεοῦ jj asiento αὐτῶν ἐστιν ; ὁ Ἰωσὴφ τοῖς iv δεσµω- ττρίῳ διαλεγόµενος. Σαφῶς γὰρ καὶ αὐτὸς ἀντὶ τοῦ

quod ita inscribitur de Spiritu sancto capite quarto ad beatum Amphilochiam, cujus principium est, « Et ad hunc quidem modum se habent. αυ ab istis adferuutur, » ita scribit : « Neque enim solum cum de Deo sit sermo, harum vocum usus variat, verum etiam ea, qua» ab his significantur , s.epe- nmnero invertuntur, quoties altera alterius recipit significationem, veluti possedi hominem per D.um, juquit Adam ; idem dicens , quasi dixisset, ex Deo. Et alibi, Quse priecepit Moyses lraeli. per mandatum — Domini; εἰ rorsum : Nonne per Deum horum manifestatio est ? Ita Joseph, lo- quens de insomniis apud eos qui erant im carcere , palam est οἱ bunc pro eo quod

ix θεοῦ εἰπεῖν διὰ τοῦ Oto) εἴρηχεν. Καὶ ἀνάπα- B erat, Ex Deo, dixisse, Per Deum. Et contra, haec

Xv τῇ Ἐξ οὗ προθέσει ἀντὶ τῆς Δι’ οὗ χέχρηται’ ὡς ὅταν λέγη Παῦλος, Γενόµενος ἐκ γυναιχός Τοῦτο γὰρ ἡμῖν ἑτέρωθι σαφῶς διεστείλατο, τῇ Yv- ναιχὶ μὲν προσήχειν λέγων τὸ ix τοῦ ἀνδρὸς γεγεν- νησθαι, ἀνδρὶ δὲ τὸ διὰ γυναιχὸς, &v οἷς φησιν ὅτι, € Ὥσπερ ἡ Tuv) ἐξ &v6p5;, οὕτω; &vhp διὰ γυναι- XA.» 'AXA' ὅμως ἐνταῦθα ὁμοῦ μὲν τὸ διάφορον τῆς χρῄσεως ἑνδειχυύμενας, ὁμοῦ δὲ xal «b σφάλμα vwuv ἐν παραδρομΏ διορθούµενος , τῶν οἰομένων

ευματιχὸν εἶναι τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα, ἵνα δείξη ὅτι ἐκ τοῦ ἀνθρωπεῖου φυράματος fj θεοφόρος σὰρξ συνεπάγη. τὴν ἐμφαντιχωτέραν φωνὴν προετίµησεν, Τὸ μὲν γὰρ Διά τῆς γυναιχὸς παροδικὴν ἔμελλε τὴν ἔννοίαν τῖς Υεννήσεως ὑπεμφαίνειν' τὸ δὲ Ἐκ τῆς Τυναικὸς ἐχανῶς παραδηλοὺν τὴν κοινωνίαν τῆς φύσεως τοῦ τικτοµένου πρὸς τὴν γεννήσασαν, οὐχ ἑαυτῷ που μαχόμενος, ἀλλὰ δειχνὺς ὅτι ῥ]δίως ἆλ- Mia ἀντεπιχωριάζουσιν αἱ φωναί.» "Oc μὲν οὖν ἐπὶ τῆς θεολογίας αἱ χρέσεις τῶν φωνῶν ἐπιλ- λάττονται, x. τῶν Ίδη ῥηθέντων ὁ μέγας Βασίλειος οὕτω συνίστησιν. El δὲ xai δευτέρου ἡμῖν δεῄήσει μάρτυρος πρὸς παράστασιν τοῦ ἀντεπιχωριάζειν τὰς προθέσεις ταύτας ἀλλήλσις, καὶ ὁ ἅγιος Koptà-

lo; προσεπιµαρτυρήσει ἡμῖν τὰ αὐτά" οὕτος γὰρ ἐν.

τος χατὰ πεῦσιν xal ἀπόχρισιν πρὸς Παλλά- doy λόγοις οὕτω φησί « Τρεπτὸν δὲ oU τοί που τὸ Ἠνευμά ἐστιν. ἡ εἴπερ τὸ τρέπεσθαι νοσεῖ, ἐπ᾿ αὐ- τὴν ὁ µωμµος τὴν θείαν ἀναδραμεῖται φύσιν, εἴπερ

particula, Ex quo, usurpatur pro, Per quem, velut cum ait Paulus, Factus ex muliere, pro eo quod erat, Per mulierem. Nam id nobis alibi perspicue distinxit, cum ait, Feminz convenire, e viro natam esse, viro autem per feminam, in his quz sic scri- bit* : « Quemadmodum mulier et viro, ita vir per mulierem, » Quanquam hic Apostolus simul os- tendens diversum harum vocum usum, simul obi- ter corrigens quorumdam errorem, existimantiuu Domini corpus esse spirituale, ut-ostenderet car- nem Dei gestatricem ex liumana massa concretam fuisse, maluit wti verbo siguificantiore. Nam hz dictiones, Per mulierem, transitorium geuerationis intellectum erant signilicatur:e ; at haze, Ex muliere, sufficienter declarant communionem naturz genit cum ea qus» genuit : non quod secum pugnet Apostolus, sed ostendit has voces facile sibi vicis- sim cedere. » In tlieologia itaque usus vocum im- mutari, ex dictis magni Basilii verbis comproba- tur : quod si et secundo teste indigemus, 3d con- firmanduni, has przepositiones alieram in. »lterius loco apponi, sanctus Cyrillus id praestabit, qui se- cundum interrogationem et responsionem ad Pal- 74 ' ladium orationibus, hxc tradit: « Mutabilis vero, nullo modo Spiritus est, quod si mutationt obnoxius est, ad ipsam divinam natucam vituperatio recur- ret, si est Dei et Patris, przeterea et Filli, esscntia-—- liter ex ambobus, ex Patre scilicet per Filium ef-

ἐστὶ τοῦ Θεοῦ xai Πατρὸς, .χαὶ μὴν τοῦ Υἱοῦ τὸ D fusus Spiritus. » Vide etiam ex admirando Cyrillo:

οὐσιωδῶς t£ ἀμφοῖν, ἤγουν ix Πατρὸς δι᾽ Υἱοῦ προ- χεόµενον Πνεῦμα. » "Opa καὶ τὸν θαυ μαστὸν Κύριλ- λον ἀξιόπιστον ἐξηγητὴν ὄντα σοι τοῦ μηδὲν διαφέ- ρειν εἰπεῖν οὐσιωδῶς ix Πατρὸς xat Υιοῦ προχεῖ- c0: «b Πνεῦμα, xol ix «Πατρὸς ^ ΥἸοῦ προχεῖ- σθαι αὐτό. Εἰπὼν γὰρ οὗτος τὸ « Οὐσιωδῶς ἐξ ἀμφοῖν, » ἵνα τὸ τῶν προθέσεων ἰσοδύναμον παρα- στήση, εὐθὺς ἐπήγαχεν, 'Hyovy ἐκ Πατρὸς δι) lov. Αὗται μὲν αἱ τοῦ ἰσοδυνάμου τῆς ἐκ καὶ διά γραφιχαὶ µαρτυρίαι.

χα. 'U δὲ λόγος πρὸς τὸν ἔλεγχον ἑπαναδραμείτω χαὶ πἆλιν τῶν οὗ καλῶς τὴν δι’ Υἱοῦ ἐχλαμδανόντων φωνὴν, ἐν τῷ λέγεσθαι τὸ Πνεῦμα ἐκπορευόμενον δι

* | Cor. x1, 8.

qui tibi fide dignus interpres accedit, nihil differre,. sive dicas essentialiter ex Patre et Filio effunai- Spiritum, &ive ex Patre per Filium eum effundi.- Namque eum dixisset, « essentialiter ex ambo-

bus, » ut zquas prepositionum vires ostenderet,. continuo annexuit, « ex Patre scilicet per Filium. »

Et hzc quidem przpositionum ez et per zquiva-, lentes vires comprobantia testimonia. M

91. Oratio porro ad eos redarguendos interim- revertetur, qui vocem per Filivm non bene inter- pretantor, eum dicitur Spiritus procedere ex Patre:

6 JOAN. VECCI CP. PATRIARCH.E 6! per Filium, Namque , dum audiunt nonnulli, Spiri- A Υἱοῦ ἐκ Πατρὸς, ἀχούοντές τινες *b Πνεῦμα δι

tum habere per Filium, quod sit, et per Filium ex Patre procedere : Ecquid novi, inquiunt, est, si per Filium Spiritus dicitur esse, et per Filium ex Patre procedere? neque enim, per, hic ministe- rium denotare, concedemus, neque essentiam, ct forte etiam neutrum ex his. Et quid vos adhzec di- citis ? Quid dicimus? Erga Filium Patris habitum dictio indicat; veluti enim, cum dicimus Spiritum procedentem ex Patre, non valemus comprehen- dere dictionem ipsum nomen Patris signiflcan- tem, absque Filio : namque Patris appellatio re- lationem ad Filium, prorsus infert, sic cum ex Pa- tre per Filium dicitur Spiritus procedere, id dicitur propter Patris erga Filium relationem, et non quod essenlialiter sit medius Filius inter Patrem οἱ Spiritum : namque ut administrum medium esse affirmare, detestamur, et anathemate icimus. Quid porro ad haec nos? Ut administrum medium esse Filium, in exsistentia Spiritus ex Patre, delesta- mini, et anathemate icitis, non vestrz id benevo- lentiz dedimus, sed debitum prorsus a vobis sol- vendum reputamus. Verum vos essentialiter Filium esse medium in exsistentia Spiritus ex Patre palam con(ieri procrastinare, et habitualis operatiunis manifestationem esse vocem per Filium contendere, neque nobis, neque veritati allubescit, Quo etenim alio nisi essentia medius erit Filius, in. Spiritus ex Patre exsisteutia ? Quare attento. animo aures

probete. Ἐκ Patre dicitur Spiritus per Filium, et C

ex Patris essentia Spiritum, esse a quo vertatur in dubium? Et cum ex Patris essentia sit, et ipsam essentiam esse in hypostasi, quis non palam fa- tebitur? Spiritu igitur essentialiter et in. hypostasi per Filium ex essentia Patris procedente, quis illud per Filium ad manifestandam habitualem intelli- gentiam, et non ad confirmationem intermedii es- senlialis decernet esse accipiendum? Quod enim essentialiter ex essentia Patris est, cum iminediate non sit ex Patre, esseutialiter omnino habe* Filium intervenientem, in sua ex Patre exsistentia. Neque enim immediate quisquam reperiet Spiritum exsi- stére ; aut procedere ex Patre, licet adinodum de- (atigetur sacras Scripturas exterebrans. Qui enira immediate dicis ex Patre. Spiritum, irritum facis illud per Filium, et qui per Filium dicit ex Patre Spiritum esse, immediate illum ex Patre esse non recipit. Hzc enim simul una esse fieri nequil, in- mediate, et per Filium. Cui igitur attendendum cst, decernenti ex se ipso, immediate, an vero ilis, qui per Filium ex Patre cum asseverant? Sanctis uiique Patribus, et tbeologis aperte ex Patre, per Filium Spiritum esse tradentibus, non ex venire eructanti, effutientique quidquid in buc- cam venerit, Et voce per Filium redargui, non bene opinari eum, qui immediate existimat esse Spi- ritum ex Patre, manifestum est ex eo, quod simul uua esse non possunt, et immediate, et per Filium.

Υἱοῦ τὸ εἶναι ἔχον, xal δι Υἱοῦ ἐἑχπορευόμενον ἐν Πατρός * Καὶ τί χαινὸν, φασὶν, εἰ δι Υἱοῦ τὸ [Πνεῦμα λέγεται elvat, καὶ δι Υἱοῦ ix Πατρὸς ἐχπορεύεσθαι » οὔτε γὰρ ὑπουργικῶς τὴν διὰ ἐνταῦθα δώσοµεν ἐχ- λαμθάνεσθαι, οὔτε μὴν οὐσιωδῶς, ἆλλ᾽ ἴσως κατ' οὐδέτερον τούτων. Καὶ τί «axe, ὦ πρὸς ταῦτα ὑμεῖς; T! φαµεν; Τὴν πρὸς τὸν Υὸν τοῦ Πατρὸς σχέσιν : ἡ λέξις ἐμφαίνει. Ἐπεὶ γὰρ, ὅταν λέγωμεν τὸ Πνεῦμα ἐκπορευόμενον ἑχ Πατρὸς, οὐ δυνάµεθα νοῆσαι αὐτὴν τὴν δηλοῦσαν τὸ τοῦ Πατρὸς ὄνομα λέξιν ἄνευ καὶ Υἱοῦ. τὸ γὰρ Πατὴρ ὄνομα τὴν πρὸς τὸν Yibv σχέσιν πάντως ἐμφαίνει, ὅταν ἐκ Πατρὺς δι Υἱοῦ λέγηται τὸ Πνεῦμα ἐχπορεύεσθαι διὰ τὴν τοῦ Πατρὸς πρὸς τὸν. Υἱὸν σχέσιν εἴρηται τοῦτο, xai οὐ διὰ τὸ οὐσιωδῶς μεσιτεύειν τὸν Υἱὸν Ἡατρί τε xal Πνεύματι. Τὸ γὰρ ὑπουργιχῶς µμεσιτεύειν εἰπεῖν ζκαταργοῦμεν xal ἀναθεματίς-ομεν. Τί δὲ πρὸς ταῦτα ἡμεῖς; "Οτι μὲν τὸ ὑπουργιχῶς µεσι- τεύειν τὸν Υὲὸν τῇ ἐχ Πατρὸς ὑπάρξει τοῦ Πνεύ- µατος χαταργεῖτε xal ἀναθεματίζετε, οὗ χάριν ὑμετέραν τοῦτο, ἀλλὰ χρέος ἁπαραίτησιν ὑμῶν λο- γιζόμεθα * ὅτι δὲ τὸ οὐσιωδῶς μεσιτεύειν τὸν Υἱὸν ἐπὶ τῇ ἐχ Πατρὸς ὑπάρεει τοῦ Πνεύματος διαῤῥή- δην ὁμολογεῖν «ἀναθάλλεσθε, xai σχετιχῆς ἐμφάσεως δήλωσιν εἶναι τὴν δι Υἱοῦ φωνὴν διατείνεσθε, οὔτε ἡμῖν οὔτε τῇ ἀληθείᾳ τοῦτο ἀρέσχει. Κατὰ τί Υὰρ ἄλλο, ὅτι μῇ κατὰ τὸ οὐσιωδῶς τῇ ἐχ Πατρὸς ὑπάρξει τοῦ Πνεύματος μεσιτεύσει ὁ Υἱός; Καὶ γοῦν προσχόντες, ἀχούσατε. 'Ex Πατρὸς λέγεται τὸ Πνεῦμα δι’ Yioo* xol ὅτι £x τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς τὸ Πνεῦμα, cive καὶ ἔάται ἁμφιθαλλόμενον» "Occ δὲ ix τῆς τοῦ Πατρὺς ὑπάρχον οὐσίας, xoi αὐτὸ οὐσία ἐστὶν ἑνυ πόστατος, vl; οὐχ ὁμολογίέσει Tpa- vg ; Too οὖν Πνεύματος οὐσιωδῶς xal ἑνυποστά- τως δι Υἱοῦ ἐχ τῆς τοῦ Πατρὲς οὐσίας ἔχπο- ρ1νοµένου, τίς ἂν ἐνταῦθα τὸ δι’ Υἱοῦ εἰς δήλωσιν σχετιχῆς ἑννοίας, xal οὐχ εἰς παράστασιν µεσιτείας οὐσιώδους δογµατίσῃ παραλαμθάνεσθε; Τὸ γὰρ οὗ- σιωδ ὃς ἐκ τῆς τοῦ Πατρὸς οὐσίας ὑπάρχον, ἐπεὶ ph ἀμέσως ἐστὶν ἐκ Πατρὸς, καὶ οὐσιωδῶς πάν- τως ἔχει τὸν Υἱὸν μεσιτεύοντα κατὰ τὴν ix Πα- τρὸς αὐτοῦ ὕπαρξιν. 0Οὐδὲ γὰρ ἁμέσως εὑρήσει τις «b Πνεῦμα ὑπάρχον Ἡ ἐχπορενόμενον ix. Πατρὸς,

D xà» µυρία χάµῃ πᾶσανί θεόπνευστον ἀνιχνεύων Γρα-

φήν. Ὁ γὰρ ἀμέσως ix Πατρὸς λέγων τὸ Πνεῦμα χατέργησε τὸ bU Υἱοῦ. Καὶ ὁ δι Yiou λέγων ἐκ Πα- τρὸς εἶναι τὸ Πνεῦμα ἀμέσως εἶναι αὐτὸ ἐκ Πατρὺς ο) προσίεται. Ταῦτα yàp συνυπάρχειν ἀλλήλοις ἁδύνατον, τό τε ἁμέσως xal τὸ OU Υἱοῦ. Τίνι γοῦν πρλσθετέον, τῷ ἐξ ἑαυτοῦ δογµατίζοντι τὸ, ἀμέσως, f| τοῖς διὰ τοῦ ἀ1οῦ ἐχ Πατρὸς θεολογοῦσιν αὑτό Τοῖς ἁγίοις Πατράσι, καὶ θεολόγοις πάντως, τοῖς ix Πατρὺς διὰ τοῦ Υἱοῦ εἶναι τὸ Πνεῦμα θεολογήσασι, x1it οὐχὶ τῷ ἀπὸ xoa; ἐρευγομένῳ σύμπαν τὸ παριστάµενον. Καὶ ót: μὲν Ex τῆς δι Υἱοῦ φωνῆς ἑλάγχεται οὐ χαλῶς οἴεσθαι ὁ ἁμέσως οἰόμενος εἶναι τὸ Πνεῦμα ix Πατρὸς, δῆλον ἐκ τοῦ pij δύνασθαι συνυπάρχειν ἀλλήλοις τό τε ἀμέσως xol τὸ 5: Yiov.

US DE UNIONE ECCLESIARUM. 66 xp. "Oct δὲ οὐ µόναις ταῖς θεόλογούσαις «b Πνεῦμα A — 22. Neque solas, quie de Spiritu pertractaverunt,

φωναῖς dj δήλωσις ἕνεστι 100 ἁμέσως Ex. Πατρὸ; εἶναι τὰ Πνεῦμα, ἀλλὰ πολλαὶ xol ἄλλαι γραφικαὶ χρᾶσεις τοῖς εἰς βάθος διανοουµένοις vb αὑτὸ νόημα παριστῶσιν, δηλώσει τὰ ῥηθησόμενα, TL γὰρ ἂν ἄλχο διανοήσαιτό τις, τῷ θαυματουργῷ Γρηγορίψ λέχοντι ἐντυγχάνων, ὅτι, « Tou Κυρίου ὁ Πατίρ ἀρχὴ, ἀῑδίως αὐτὸν Υεννήσας, καὶ πρωτότυπης τοῦ Πνεύματος ὁ Κύριος ;.» Πῶς νοηθήσεται τὸ Πνεύμα τοῦ Κυρίου πρωτότυπον, εἰ xal τὸ Πνεῦμα ἀμέσως ὡς ὁ Υϊὶὸς ix Πατρός; "H πῶς |νοηθήσεται ὁ μὲν Yi, εἰκὼν τοῦ Πατρὺς, τὸ δὲ Πνεῦμα εἰχὼν τοῦ Yiou ; Ἡ πῶς νοηθήσεται ὁ μὲν Πατὴρ προεπινοού- ενος τοῦ Υἱοῦ τῷ αἰτίῳ, ὁ δὲ Υἱὸς χατὰ τὸν τῆς αἰτίας λόγον προεπινοούµενος τῆς τοῦ Πνεύματος ὑκοστάσεως; "H πῶς νοηθήσεται ὁ μὲν Πατὴρ uet- ζων τοῦ Υἱοῦ, 6 δὲ YD µείζων τοὺ]Πνεύματος: Ἡ πῶς νυηθήσεται τὸ Πνεῦμα διὰ τοῦ Υἱοῦ συναπτό- µενον τῷ Πατρί;

xy. Αλλά πάλιν, εἰ xal οὐσιωδῶς, φασὶν, Ex Πα- τρὺς δι’ Ὑἱοῦ ὑπάρχει τὸ Πνεῦμα, τίς ὁ λόγος ἐν ταῖς ὑπὲρ πᾶσαν τάξιν θεωρουµέναις ὑποστάσεσι τῆς Τριάδος, τὴν τοῦ Υἱοῦ ὑπόστασιν µέσου Πατρὸς xai Πνεύματος λέγειν, ὡς κατηναγχασµένης ἐχεῖσε οὔ- σης τῆς τάξεως Περὶ τῆς τάξεως ταύτης οὐδὲν ἐγὼ ἐρῷ σοι ἀπ᾿ ἐμαυτοῦ, αὐτοὺς δ᾽ ἐχείνους τοὺς περὶ ταύτης εἰρηχότα:. Πατέρας προθῄήσοµαί σοι ἐπὶ τοῦ μέσου, ὡς ἕχαστος ἐπὶ λέξεως εἴρηχεν. Αὐτίχα ὁ Νύσσης Γρηγόριος lv τῷ πρὸς ᾽Αθλάδιον λόγ., οὗ

ἡ ἀρχὴ, «Ὑμᾶς μὲν δίχαιον τοὺς ἀκμάζοντας ἓν (c

πάση δυνάμει διαγωνίκεσθαι, φησί * «Τὸ ἀἁπαράλ- λαχτον τῆς φύσεως ὁμολογοῦντες, thv χατὰ τὸ αἴτιον καὶ αἰτιατὸν διαφορὰν οὐχ ἀρνούμεθα, Ἐν i µόνῳ διαχρίνεσθαι τὸ ἕτερον τοῦ ἑτέρου καταλαμθάἀνο- μεν, τῷ τὸ μὲν άἴτιον πιστεύειν εἶναι, τὸ δὲ ἐκ τοῦ αἰτίου᾽ xal τοῦ ἐξ αἰτίας ὄντος ἄλλην πάλιν διαφο- piv ἐννοοῦμεν. Τὸ μὲν γὰρ προσεχῶς ἐκ τοῦ πρώ- του, τὸ δὲ διὰ τοῦ προσεχῶς Ex τοῦ πρώτου. "ots χαὶ τὸ μονογενὸς ἀναμφίδολον ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ µένειν, xii τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς εἶναι τὸ Πνεῦμα μὴ ἀμφι- θάλλειν, τῆς τοῦ Υἱοῦ µεσιτείας xal ἑαυτῷ τὸ µο- γογενὲς φυλαττούσης, καὶ τὸ Πνεῦμα τῆς φυσιχῆς πρὸς τὸν ΠἩστέρα σχέσεως μὴ ἀπειργούδης. » Τίς τὼν ἁγίων ἀριδηλότερον παραστήσει τὴν ἐν τῇ

voces aperte notasse, non esse immediate Spiritum ex Patre, sed multa alia scripto tradita testimonia,

,Mlis, qui sententiam eorum accurate percipiunt,

confirmasse, infra dicenda ostendent. 'Quid enim aliud mente appreheudet, qui Thaumaturgum Gre gorium scribentem percurrit : « Domíni Pater prii- cipium, ab eterno ipsum generans, et Dominus prototypus Spiritus? » Et quanam ratione intelligi poterit Doinini prototypon erga Spiritum, si et Spi- ritus immediate uii et Filiug ex Patre? Vel quo- modo intelligetur Filius imago Patris, et Spiritus imago Filii? Vel quomodo intelligetur Pater ut causa prius, quam Filius; percipietur et Filius ratione cause ante hypostasim ipsam Spiritus? Vel quo- modo intelligetur Pater major Filio, et Filius major Spiritu? Vel quomodo intelligetur Spiritus per Fi- lium Patri adharescens ?

25. Sed rursus, licet essentialiter, inquiunt, ex Patre per Filium Spiritus est, qux ratio fuerit, in Triadis hypostasibus supra omnem ordinera consi- deratis Filii bypostasim mediam inter Patrem et Spiritum fateri, quasi necessario ibi ordo intro- ducendus sii? De hoc ordine nihil ipse de meo af- feram, sed Patres illos, qui de eo sermonem ἰιδ- buere, in medium producam veibatiw, ut illi enuntiarunt. Primus Nyssenus Gregorius oratione ad Ablabium, cujus illud principium est: « Jus- tum est equidem vos, qui viribus polletis in omni robore decertare, » scribit: « lImmutabilemn et per oni» nia similem naturam confitentes, discrimen causa et elfeclus non iuficiamur, in quo solum disjungi alierum ab altero deprehendimus; cum credamus hoc quidein causam esse, illud ex causa : et illius, quod ex causa est, aliud rursus discrimeu compre hendimus. Namque hoc quidem est iuunediate a primo, hoc vero ex contiguo a primo. Adeo ut unigenitum indubitatum waneat in Filio, et ex Patre esse Spiritum, Filii mediatione, sibi ipsi unigenitum conservantis, et Spiritum a naturali ad Patrem habitudine non arceutis. » Quis ex Patri- bus apertius, qui in Triade est, ordinem explana- bit, et prorsus necessariam ad Patem et Spiri-

1ριάδι τάςιν, καὶ τὴν χατὰ πᾶσαν ἀνάγχην πρὸς τὸν D tum Filii imnediauionem? Quod si ad stabiliendum

Πατέρα καὶ τὸ Πνεῦμα µεσιτείαν τοῦ Yloo ; Ei δὲ εἰς παράστασιν τῆς ἐν τῇ Τριάδι τάξεως ὁ Νύσσης Γρηγόριος οὐχ ἀρχεῖ, συνεπιµαρτυρῄήσει αὐτῷ τὰ περὶ τῆς τάξεως xat ὁ µέγας Βασίλειος. θὗτος xa Tàp ἐν τῷ πρώτῳ τῶν πρὸς Εὐνόμιον ᾽Αντιῤῥητικῶν Ἰόχῳ, οὗ fj ἀρχὴ, « EL. μὲν ἐθούλοντο πάντες, &2' o; τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ καὶ Σωτῆρο; ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιχέχληται,» Φησίν ' «'AXAX τάξις dj μὲν συσιχή τίς ἐστιν, 1j δὲ κατ ἐπιτήδευσιν' φυσικὴ μὲν, U; ἡ τῶν κτισμάτων χατὰ τοὺς δημιουρχιχοὺς λόγους ταχθεῖσα, χαὶ ᾗ τοῦ ἀριθμοῦ θέσις, χαὶ ἡ τῶν α.τίων πρὸς τὰ αἰτιατὰ σχέσις, ἐκείνου πρεδιωµο- λογημένου τοῦ καὶ τῆς φύσεως αὐτῆς ποιητῆν εἷ- ναι xai ὀπμιονυργὸν τὸν θεόν’ ἓπ.ιετηδευµένη δὲ καὶ

in Triade ordinem Gregorius Nyssenus satis non est, testem se alterum de hoc ordine magnus Da: i- lius adjunget. Ita enim primo adversus Eunoimium antirrhetico, cujus principiuin, « Siquidem ownes vellent, super quos nomen Dei et Servatoris nosiri Jesu Christi invocatum est,» tradit; sed ordo alter naturalis est, alter artifieiosus. Naturalis, qui creaturarum juxta creandi rationes dispositus est, et positio numeri, et causarum ad effectus relatio, ante omnía cum illud in confessis sit, ipsius nature Deum et creatorem el opificem esse. Arti- liciosus vero et industria hominum ezcogitatus, qui in siructurie, et disciplinis, et dignitatibus, et pumero, et similibus. Horum primum occultans

61 JCAN. VECCI CP. PATRIARCH.E (8

KEunomius, secundz speciei ordinis mentionem Α t£yv:xh, ὡς ἡ ἐν τοῖς καϊασχευάσµααι xol paf.

fecit, aique, non esse opus asserere ordinem in Deo, cum ordo ordinante posterior sit. lllud &utem vel non animadvertit, vel volens prudens- que occultavit, esse genus aliquod ordiuis, non nostra industria constitutum, sed secundum pna- turre. seriem contingens, veluti ignis 24 lumen, quod ex eo est. ln his etenim prius causam dicimus, posterius quod ab eo est, non intervallo ea ab invicem dirimentes, sed ante effectum cau- sam intelligentes. Quomodo itaque rationi consen- taneum fuerit, ordinem denegare, in quibus est prius ei posterius, non nostra industria, sed ex naturali in ipsis exsistente consecutione? Qua ergo de causa ordinem assumere in Deo respuit ? Opinatur, si ostetiderit nequaquam aliter prius in Deo intelligi, reliquum se habiturum, in ipsa scilicet substantia eminentiam* demonstrari. Nos vero secunduin causarum ad ea, quz ex ipsis suht, relationem, przponi Filio Patrem fatemur, naturae vero diversitate nullo inodo, neque secundum exsuperantiam. Sic enim et Patrem esse Deum rejicereius, cum essentialis diversitas naturalem conjunctionem respuat. ». Idem ad Gregorium fratrem epistola , cujus principium , « Quando plerique commune esseuti:» in arcanis dogmatibus non dignoscunt, » scribit: « Qui Spiritum attraxit, per eum et Filium et Patrem simul attraxit, et Filium vere qui apprehenderit, habebit eumdem utrinque,

pact, xaX ἀξιώμασι, καὶ ἀριθμῳ, καὶ τοῖς τοιούτοις, Τούτων τοίνυν τὸ πρότερον ἀποκρυψάμενος Ebvó- µιος, τοῦ δευτέρου εἴδους τῆς τάξεως ἐπεμνήσθη, xal φῆσι μὴ χρΏναι λέγειν ἐπὶ θεοῦ τάξιν, ἐπείπερ ἡ τάξις δευτέρα τοῦ τάττοντος. Ἐκεῖνο δὲ f) οὗ σύνοιδεν, ἡ ἑχὼν ἀπεκρύψατο, ὅτι ἔστι τι tá: o; εἶδος, οὐκ &x τῆς παρ᾽ ἡμῶν θέσεως συνιστάµενον, ἀλλ αὐτῇ τῇ κατὰ φύσιν ἀχολουθίᾳ συμδαῖνον, ὡς τῷ πυρὶ πρὸς τὸ "eo; ἐστι τὸ ἐξ αὐτοῦ * ἓν τούτοις γὰρ πρότερον τὸ αἴτιων λέγομεν" δεύτερον δὲ τὸ ἀπ' αὐτοῦ, οὐ διαστήµατι χωρίζοντες ἀπ᾿ ἀλλήλων ταῦ- vx, ἀλλὰ τῷ λογισμῷ τοῦ αἰτιατοῦ προεπινοοῦντες τὸ αἴτιον. Πῶς οὖν εὔλογον ἀρνεῖσθαι τὴν τάξιν, ἐφ᾽ ὧν ἐστι πρῶτον χαὶ δεύτερον οὗ χατὰ τὴν ἡμε- τέραν θέσιν͵ ἆλλ᾽ ἐχ τῆς χατὰ φύσιν αὑτοῖς ἔννπαρ- χούσης ἀκολουθίας; Τίνο; οὖν ἕνεχεν ἀθετεῖ τὴν τάξιν λαμδάνεσθαι ἐπὶ 6600; "Ηγεῖται, εἰ ἐπιδείξειε pna μῶς ἄλλως τὸ πρότερον m θεοῦ νοεῖσθαι, λειπό- µενον ἔξειν xaz' αὐτὴν τὴν οὐσίαν τὴν ὑπεροχὴν ἐπι- δείχνυσθαι. ᾿Ημεϊῖς δὲ κατά μὲν τὴν τῶν αἰτίων πρὸς τὰ ἐξ αὐτῶν σχέσιν, προτετάχθαι τοῦ Ylou τὸν Πα” τέρα φαμὲν, κατὰ δὲ τὴν τῆς φύσεως διαφορὰν οὐκέτι, οὐδὲ xatà τὴν τοῦ χρόνου ὑπεροχήν' f, οὕτω γε χαὶ αὐτὸ τὸ Πατέρα εἶναι τὸν Θεὸν ἀθετήσομεν, τῆς χατὰ τὴν οὐσίαν ἀλλυτριότητος τὴν φυσικὴν αυνάφειαν ἀθετούσης.» 'O αὐτὸς ἐν τῇ πρὸς τὸν Γρη- όριον τὸν ἁδελφὸν ἐπιστολῇ, ἧς ἡ ἀρχὴ, « Ἐπε:δὴῆ πολλοὶ τὸ χοινὸν τῆς οὐσίας ἐπὶ τῶν μυστικῶν δογ-

hine illius Patrem, hine Spiritum sanctum condu- ς µάτων μὴ διαχρίνοντες, φησῖν, 'O τὸ Πνεῦμα ἑλχύ-

«im, Neque eniin vel scissura aliqua ullo pacto, vel divisio excogitanda est, ut, aut Filius absque Patre intelligatur, aut Spiritus α Filio separetur. » liac ratione, et a similibus testibus ordine in Triade comprobato, quomodo absque periculo

intelligere depreliendentur, qui dicunt : Quz ratio,

est, inh * super omuem ordinem consideratas "Triadis hypostases, Filii hypostasim mediam inter Pawem οἱ Spiritum atlirmare, quasi ibi ordo per vim introduceretur? Sed illud, per Filium, non )nferre relationem, ut nonnulli existimant, conse- quitur ex. Scripturis redargui; et abunde redar- gui liac dictione eos, qui immediate opinantur, ex Ῥαιτο esse Spiritum : nec. non ordinem, qui in

Triade est, hae voce comprobari, satis ex jam D

allatis demonstratum est. &pb; slvat vo Πνεῦμα, χαὶ ὅτι συστατικἠ τίς ἐστι τοῖς εἰρῃμένοις ἤδη ἑναποδέδειχται,

24. Porro in quibus Per essentialem exsisten- tiam nolat, ita eam accipi, ut Ez praypositionis vircs exzequet, etiam ex illis, qua naturaliter tiunt comparentque, cognoscetur. Ex radice siquidem per ramum astruentes fructum, quid aliud agimus, quam eum ex ramo enuntiamus? Et ex oculo per fontem. fluvium dicentes, quid aliud quam ex [unte asserimus? Sed sunt praterea alii, qui con- tendunt, esse Spiritum ex Patre et Filio, non af- ücmari ex Patribus, quod essentialiter inter Pa- wem et Spiritum mediet Filius, sed quod sit

σας δι αὐτοῦ xal «by Υἱὸν καὶ τὸν Πατέρα συν. εφελχύσατο' xal τὸν Υἱὸν ἀληθῶς ὅστις λάθη, ἕξει αὐτὸν ἑχατέρωθεν, πῆ μὲν τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα, πῆ δὲ τὸ ἴδιον Ἠνεῦμα συνεπαγόµενον. Οὐ γὰρ ἔστιν ἐπινοῆσαι τομὴν f] διαἰρεσιν, ὡς f) Υἱὸν χωρὶς Ia τρὸς νοηθῆναι, f| τὸ Πνεῦμα τοῦ Σἱοῦ διαζευχθῆνα;.» Οὕτω xal παρὰ τοιούτων μαρτύρων τῆς ἐπι τῇ Τριάδι τάξεως συνισταµένης, πῶς οὐχ ἐπισφαλῶς νοεῖν ὀλεγχθήσονται οἱ λέγοντες, Τίς ὁ λόγος ἓν τοῖς ὑπὲρ ἠᾖᾶσαν τάξ.ν θεωρουµέναις ὑποστάσεσι τῆς Τριάδος, τὴν τοῦ Ylou ὑπόστασιν µέσον Πατρὺς x4 Πνεύματος λέγειν , ὡς κατηναγκασµένης ἑχεῖσε οὔσης τῆς τόξεως ; Αλλ' ὅτι μὲν τὸ δι Υἱοῦ οὐ» ἐπὶ σηµασἰᾳ σχέσεως, ὥς τινες οἴονται, παραλαμ- θάνεται ταῖς Γραφαῖς, xai ὅτι ἔλεγχον lxavov ἡ τοιαύτη δύναται λέξις τῶν ἁμέσως οἰομένων ἐκ Πα-

τῆς. ἐν τῇ Τριάδι τάξεως ἡ φωνὴ αὕτη, ἀρχούντως

κ. "Ott δὲ ἐφ᾽ olg ἡ διὰ δήλωσιν οὐσιώδους ὑπάρξεως ἔχει, εἰς τὸ τῆς ix παραλαμδάνεται ἰσοδύναμον, xal ἀπὸ τῶν φυσιχῶς Ὑινομένων xal φαινομένων γνωσθήσεται, Ἐκ τῆς ῥίζης γὰρ διὰ τοῦ κλάδου λέγοντες τὸν χαρπὸν, τί ἄλλο i| ὅτι ἐχ τοῦ πλάδου αὐτὸν λέγομεν ; Καὶ ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ διὰ τῆς πἡγῆς τὸν ποταμὸν λέγοντες, τί ἄλλο ἢ ὅτι ἓχ τῆς πηγῆς αὐτὸν λέγομεν; Αλλ' εἰσί τινες ἕτεροι, ol λέγουσι τὸ εἶναι τὸ Πνεῦμα 1x Πατρὸς δι’ Υἱοῦ μὴ λέγεσθαι παρὰ τῶν ἁγίων διὰ τὸ οὐσιωδῶς µεσι- τεύειν Πατρὶ καὶ Πνεύματι τὸν Υἱὸν, ἀλλὰ διὰ τὸ

(0 DE UNIONE ECCLESIARUM. 10 εἶναι τὸ Πνεῦμα ἅμα Υἱῷ ix Πατρός. El γὰρ μὴ A Spiritus simul cu.n Filio ex Patre. Namque, atunt,

πρὸς ἔννοιαν τῆς τοῦ ἅμα αηµασίας, φασὶν, ἐχλη- φθήσεται τὸ δι Ylos, χρόνος £v τῇ Ex Πατρὸς 6c" Υιοῦ ἐχπορεύσει τοῦ Πνεύματος νοηθήτεται. Καὶ fj εὐσεδὴς ἐντεῦθεν ἐμποδισθήσεται ἔννοια. Ἡρόσσχες 1οῦν, ἀγα πητὲ, οἷς καὶ πρὸς τοῦτο ἐροῦμεν. "Apa μὲν εἶναι Υἱὸν xoi Πνεῦμα ἐχ τοῦ Πατρὸς τίς &vt- ερεῖ, εἰ μὴ κατὰ τῆς εὐσεθείας µέμηνε προφανῶς ; οὗ διὰ τοῦτο δὲ τὸ δι᾽ Υἱοῦ ἐκ τοῦ Πατρὸς εἶναι τὸ Πνεῦμα τοῖς θεολογοῦσι τεθεολόγηται, ἀλλ’ ἵνα fi οὐσιώδης µεσιτεία Υἱοῦ ἐπὶ τῇ ἐκ Πατρὸς δι Yloo ὑπάρξει τοῦ Πνεύματος τοῖς εὐσεβέσι πιστεύηται. Οἱ δὲ χρόνου ἔμφασιν ἓν τῇ δι Υἱοῦ φωνῇ δεδιότες, χαὶ ἔννοιαν τῆς τοῦ ἅμα σημασίας αὐτὴν ἐχλαμθά- νοντε;, ὡς ἂν µή τς ἐμποδιαμὸς ἐντεῦθεν τῇ εὖσε- 6: προσγένηται, ἀχουέτωσαν ὡς οὐδὲν ἡ εὐσεθῆς ἐμπιδισθήσεται ἔννοια, εἰ ἅμα τῷ Υἱῷ ἐκ Πατρὸς, xal εἰ δι’ Υἱοῦ ἐκ Πατρὸς τὸ Πνεῦμά ἐστιν. Ἐπεὶ χαὶ ὁ Υϊὸς ἅμα μέν ἐστι τῷ Πατρὶ, ἀλλὰ xai ἐκ Πατρὸς, xal οὔτε τις χρόνου προεπίνοια ἑντεῦθεν ἐμφαίνεται διὰ τὸ τὸν Υἱὸν συνυπάρχοντα τῷ Πι- ερὶ, καὶ ἅμα Πατρὶ ὄντα εἶναι καὶ ἐκ []ατρὸς, οὔτε τόπου, οὔτε τοῦ τῷν ἄλλων τῶν ὅσα ἐπὶ χαθ᾽ ἡμᾶς αἰτίων xai αἰτιατῶν ἀναφαίνεται. Ὥσπερ Υγοῦν συν- υπάρχων ὁ Υἱὸς τῷ Πατρ), xai ἅμα τῷ Πατρὶ àv, οὐδενὸς χρόνου ἔννοιαν ἔχει προεπινοουµένην Ey τῷ λέγεσθαι &x Πατρὸς, οὕτω χαὶ τὸ Π.εὔμα ἅμα Yi ὑπάρχων ἐχ τοῦ Πατρὸς Ov Υἱοῦ λέγεται εἶναι, xdi πᾶσαν χρονικὴν ἀποτρέπεται ἔμφασιν. Καὶ πά- iw, ὥσπερ ὁ Υἱὸς ἅμα ἑστὶ τῷ Πατρὶ, xai ὅμως προεπινοξῖται ὁ Πατὴρ τοῦ Υἱοῦ τῷ αἰτίῳ, ὃτι ἐκ τοῦ Πατρὺὸς ὁ Υἱὸς, οὕτω xoi τὸ [νεῦμα ἅἃμα &axl τῷ Yhp ἐκ τοῦ Πατρὸ:, xal προξπινοεῖται τοῦ Πνεύματος ὁ Υἱὸς κατὰ τὸν τῆς αἰτίας λόγον, ὅτι δι᾽ Tio ἐκ Πατρὸς τὸ Πνεῦυμά ἐστιν. Οὐδὲν γὰρ xai ὑποστελλόμεθα λέγειν τὰ παρὰ τῶν ἁγίων, καὶ ταῦτα τίνων οὓς δὐσεδείας χέρυχας ἡ Ἐκχλησία παρ- &a6s, ῥηθέντα τὲ xal δονµατισθέντα. Ἔπειτα δὲ καὶ τουτο καλῶς τῷ βουλομένῳ διανοηθήσεται, ὡς, εἰ χατευστοχεῖται τοῦτο τοῖς λέγουσι πάντα ὅσα περὶ τῆς ἐν τῇ Τριάδι τάξεως οἱ ἅγιοι εἰρήχασι, µάτην εἰρήχασι xat ἐπισφαλῶς. Τίς γὰρ xai διανοίας ετέχων, xai τῇ ix λόγων συνέσει χοαμούμµενος τὸ ἅμα σηµαίνειν ἐρεῖ τὴν διὰ ἐν τῷ ἐκ Πατρὸς δι Yiov τὸ Πνεῦμα θεολογεῖσθαι ; Πατρὸς δι’ Υἱοῦ ὑπάρξει τοῦ Πνεύματος τὴν τοῦ ἅμα σηµασίαν &pst τις νοεῖσθαι, ἀλλὰ προδήλως ἐλεγχθή- σεται ἁπατώμενος, ὅταν τὴν αὐτὴν εὑρήσῃ διὰ καὶ ἐν τῷ διὰ τοῦ Λόγου τὸ Πνεῦμα συνάπτεσθαι τῷ Πατρί. Καὶ τούτου σοι ἀξιοπίατους ἐγὼ παραστήσω τους páptupa;. Αὐτίχα ὁ μέγας ᾿Αθανάσιος εν τῇ πρὸς Σεραπίωνα ἐπιστολῇ, ἧς à ἀρχὴ, « Ίσως θαυ- µάσεις πῶς ἐντειλάμενον, » φησίν » «Uo γὰρ ἑχτός ἔστι τοῦ Λόγου τὸ Πνεῦμα, ἀλλ᾽ ἐν τῷ Λόγῳ ὃν, ἐν τῷ Θεῷ δι’ αὐτοῦ ἐστιν. » Καὶ μετ’ ὀλίχα" « Τοῦ δὲ Πνεύματος ὄντος £v τῷ Λόγῳ, δῆλον ἂν εἴη ὡς καὶ bv τῷ Bep ἦν διὰ τοῦ Λόγου τὸ Πνεῦμα. 0 δὲ µέ- Ya; Βασίλειος ἓν τῷ ἑθδόμῳ xal δεχάἀτὶν τῶν πρὺς ᾽Ααϕιλόχιον κεφαλαίων οὕτω φησίν’ «El δὲ τὸ

ei illud per Filium in illo significatu non αοερία. tur, tempus in processione Spiritus ex Patre per Filium interponetur, et pius rei intellectus inde amandabitur. Intende itaque animum, dilectissime, ad ea, qua dicturi sumus. Una esse Filium et Spiritum ex Pa're, quis negabit, nisi adversus pietatem palam insaniit? Sed non propterea per Filium ex Patre esse Spiritum, qui res theologicas pertractarunt asseverarunt ; sed ut essentialis me- diatio Filii in Spiritus ex Patre per Filium exsi- slentia piis bominibus credenda proponeretur. Qui vero temporis expressionem in voce per Filium timent, et in intellectum *igni(icationis simul eam accipiunt, ne quid inde pietatis impedimentum in-

B nascatur, audiant, nullo modo piam cogitationem

impediri, si simul cum Filio ex Patre, et si per Filium ex Patre Spiritus sit. Quandoquidem et Filius simul est cum Patre, qui tamen ex Patre est, et nullum tempus inde praintelligitur, quo4 ' Filius simul cum Patre exsistit, et simul cum Patre est, et ex Patre, neque loeus, neque ullum aliud ex iis, quae secundum nos de causis et effe- ctibus innotescunt. Uti itaque qui una cum Patre exsistit Filius, et simul cum Patre est, nullam temporis przexsistentiam inducit, cum dichtur ex Pawe : sic et Spiritus simul cum Filio exsisteug ex Patre, per Filium esse dicitur, et temporis om- nem intellectum abhorret. Rursusque, quemadino- dum Filius simul est cum Patre, et nililuminus

C Filio preintelligitur Pater ratione cause, quod ex.

Patre Filius, ita et Spiritus simul est cum Filio ex Paire, et nihilominus Filius praintelligitur. Spi- ritu secundum causas notionem, quod per Filium ex Patre Spiritus est. Nibil enim ex iis qui a Pawibus, et quibus? quos pietatis praecones Eccle- sia comprobavit, dieta aut decreta scent, assercro detrectamus. Postmodum et hoc quoque probe vo- lens intelligat, si id dicentibus bene cesserit, universa per sanctos de ordine, qui in Triade est, tradita, gratis esse dicta, et non absque errore. Quis enim, dummodo cerebrum habeat, prudentia- que qus ex discipliuls oritur, sapiat, praposiiio- nem Per, simul notare affirmabit, cum dicimus ex Patre per Filium Spiritum esse? Licet enim in

El Υὰρ καὶ ἐν τῇ ἐκ D Spiritus ex Patre per Filium exsistentia, sümud

significatum intelligi dicet, sed aperte deprebeude- tur aberrare, cum eamdem reperiet Per, et in illo, per Verbum Spiritum Patri. conjungi. Et hujusce rei testes ego tibi fide dignos apponam. Primus magnus Atlanasius ad Serapionem epistola, cujus principium : « Fortasse admiraberis quoino.lo praecipiens, scribit : Neque enim σιγα Verbuin Spiritus est, sed in Verbo exsistens, in Deo per ipsum est, » Et paucis interjectis : « Spiritus vero cum sit in Verbo, manifestum fuerit, in Dco fuisse per Verbum Spiritum. » £t magnus Basilius ca- pite aecimo septimo ad Amphilochium hzc liabet : « Si vero Spiritus eodem atque Filius ordine col- locatur, Filius autem eodem atque Pater, et Spi-

."ν υπο

τι — JOAN, VECCI CP. PATRIARCER- 72 rius, et Pater duntaxat.» Et iterum in decimo A Πνεῦμα τῷ Υἱῷ ᾽αυντέταχται, ὁ δὲ Υἱὸς τῷ Πα-

octavo capite ad eumdem : « Unus et sanctus Spiritus, per unum Filium uni Patri conjunctus. » Si ergo testes fide digni sunt per Filium cuim Patre conjunctionis Spiritus Athanasius et Basilius magni, planum est, quemadmodum mediationem Filii Per praepositio in simili conjunctione deno- tat, ita et in Spiritus ex Patre per Filium proces- sione , ab eadem Per essentialem meditationem significari : ét iusulse quidem qui simul vocem per Filium notare affirmant, illud accepisse ex iis, quz diximus, ut reor, abunde ostensum est. :

95. Qui vero contradictiones intempestive am- biunt et jactant, rursus inquiunt : Et quid novi est, si Nyssenus Gregorius in quadam sua oratione dixit: « Prointelligi quidem Filio Patrem ratione causa, praintelligi vero Filium Spiritu secundum

L^; cams rationem? » Qui enim in universali au-

dieutia synodi a dicente non sunt enuntiata, sed

in angulis, et cominentariis privatim digestis, nihil

novi fuerit, si ea nos neglexerimus. Quid inquitis, fratres? Nihil novi fuerit, scripta Nysseni negligi? Nysseni? illius, cujus ego nullam compellationem parem habeo; quod laudationum extra tempus,

" tempus nobis non suppetat, neque in id stu-

dium incumbere presens argumentum sinit , ut excellentiam viri, si mode vir ille vocan-

dus est, et non angelus, ostendamus. Sed solum (

quia ipse dixit, neque rejicienda verba, qued illius sunt. Quid enim a nobis despectui dignum judicatur? Quod unus est, aiunt, et quod non plena synodo illa dictavit. Sedenim, neque tan- q*am unum ex multis reputandum esse Nyssenunt in rebus theologicis pertraetandis excellentissimum, vos ipsos dijudicare postulo, et aliorum abnuo cal- culum. Veruintamen non unum, sed tresa Nysseno dicta tradidisse, illi mihi testimonium priebebunt, qui eamdem eorum virorum setatem,tenent, ipsius- met Nysseni inquam, maximi Gregorii, et Basilii praclarissini, et qui eorumdem rebus in omnibus unam menieni et concordes animos non ignorant. Quid ex illis tribus quispiam dixit, quod cum aliis non communicavit? Quod si videtur non nemini, quadam fortasse esse dictata a posteriori, qui in vita remanserat et conusiderationum defunctum antea participer non fecisse, at cum et adliuecum viverent, ab eodem Spiritu inflati, de rebus Spi- ritus decernerent, ct line vitz? posito, eodem colli- garentur Spiritu, non (admisero unquam ego, uni aliquid inspiratum etiam reliquis vita defunctis, quod a mente eorum, qui antea mortem obierant, non fuerit. Si autem quod plena synodo hujusce vel hujusce dicti audientiam non fecit, dicta con- demnantur, ego universalem eorum audientiam fuisse contendo. Et quanam ratione despectui ha- benda sunt, qua universalibus audientiis digna (uere? ex eo siquidem tempore ad hanc nosuam

τρὶ, καὶ τὸ Πνεῦμα τῷ Πατρὶ δηλονότι.» Ἐν δὲ τῷ δεκάτῳ ὁγδόῳ πάλιν τῶν αὐτῶν γεφαλαίων'

« Ἑν δὲ xai τὸ ἅγιον Πνεῦμα, 60 ἑνὸς Υἱοῦ τῷ ἐν) Πατρὶ συναπτόµενον.» El γοῦν ἀξιόπιστοι μάρτυρές εἰσι τῆς διὰ τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα συναφείας τοῦ Πνεύματος Αθανάσιος, καὶ Βασίλειος οἱ µεγά-- λοι, εὔδηλον ὅτι ὥσπερ µεσιτείαν τοῦ Υἱοῦ ἡ διά

"πρόθεσις iv τῇ τοιαύτῃ συναφείᾳ δηλοῖ, οὕτω xat

ἐν τῇ ἐκ Πατρὸς δι’ Υἱοῦ ἐκπορεύσει τοῦ Πνεύματος ἡ αὐτὴ διὰ οὐσιώδη µεσιτείαν δηλοῖ, Καὶ ὅτι μὲν οἱ τὸ dua σηµαίνειν «tv. δὲ Υἱοῦ φωνὴν εἰρηχότες χαχῶς αὐτὸ ἐξελάδοντο, ix τῶν εἰρημένων, ὡς οἵ- μαι, ἱχανῶς ἀποδέδειχται.

χε’. Οἱ δὲ «al; ἀντιλογίαις ἀχαίρως φιλοτιμούμε- νοι xat πάλιν φασί. Καὶ τί xawby el ὁ Νύσσης Γρη- Ἱόριος Ev τινι τῶν σὐτοῦ λόγων ἔφη, Προθεωρεῖ-΄ σθαι μὲν τοῦ Υἱοῦ τὸν Πατέρα τῷ τῆς αἰτίας λόγῳ, προθεωρεῖσθαι δὲ τοῦ Πνεύματος τὸν Υἱὸν κατὰ «^y τῆς αἰτίας λόγον 1» "A γὰρ οὐκ εἰς χοινὸν &xpoa7 τήριον συνόδου παρὰ τοῦ εἰπόντος ἑῤῥέθη, ἁλλ' ἓν γωνίᾳ xal συγγράµµασιν ἰδικῶς ἑκτεθεῖσιν, οὐδέν τι χαινὸν, εἰ παροπτέα ταῦτα ἡμῖν. Τί φατε, ἆδελ- qol ; Οὐδέν τι χαινὸν τὰ τοῦ Νύσσης παροπτέα γενέσθαι; τοῦ Νύσσης; τοῦ, ὃν πῶς ἂν χαλέσω οὐκ ἔχω" ὅτι μηδὲ παροδίων χαιρὸς ἡμῖν ἐγχω- µίων, οὐδὲ σπουδὴ ἡμῶν τὸ προχείµενον τὸ uaya- λεῖον «oU ἀνδρὸς ἁποδεῖδαι, εἴγε ἄνδρα αὐτὸν χαλεῖν Yeh. καὶ οὐχ ἄγγελον,. ᾽Αλλὰ µόνον ὅτι αὐτὸς ὄφη, xai παροπτέα τὰ ῥήματα, ovt αὐτοῦ, Τί γὰρ ἡμῖν xai παροράσεως κρίνεται, "Ott εἷς, φασὶ, xa ὅτι οὗ συνοδιχῶς εἴρηχε ταῦτα. ᾽Αλλ’ ὅτι μὲν οὐχ ὡς ἕνα τῶν πολλῶν ἕδει χαὶ τὸν θεολογιχώτατον Νύσδης ἕνα λέχειν, ὑμᾶς αὐτοὺς διακρῖναι ζητῶ, xat τὴν παρ ἄλλων οὐκ ἑκδέχομαι φῆφον» ὅτι δὲ οὐχ εἷς Tiv, ἀλλά τρεῖς οἱ εἰπόντες, ἄπερ εἶπεν ὁ Νόσσῆς, ἐχεῖνοί pot τῷ λόγῳ συμμαρτυρήσουσιν, ὅσοι τὸ σύγχρονον οἴδασι τῶν ἀνδρῶν, αὐτοῦ τε τοῦ Νόσ- - σης, φημὶ, καὶ τοῦ μεγίστου Γρηγορίου, χαὶ Βασι- λείου τοῦ πάνυ, xal ὅσοι οὐχ ἀγνοοῦσι τὸ ἐπὶ πᾶ- σιν ἡμόπνουν αὑτῶν καὶ ὀμόφνχον. Τί γὰρ ἄν τις καὶ εἴρηκε τῶν τριῶν, ὅπερ μὴ ἑχοινώσατο xai τοῖς ἄλλοις ; εἰ δέ τινι δοχεῖ εἶναί τινα ἴσως ῥηθέντα παρὰ τοῦ ἑσύστερον τῷ βίῳ ἑναπομείναντος, ἐφ) οἷς ὁ εἰπὼν σχεµµάτων τῷ προοιχομένῳ οὐκ ἐχοι-

(νώνησεν’ ἀλλ’ ἐπεὶ xal ζῶντες τῷ αὐτῷ ἐμπνεόμενοι

Πνεύματι τὰ ὑπὲρ τοῦ Πνεύματος ἑδογμάτισον, xat μετὰ τὴν ἐνθένδς λῆξιν τῷ αὐτῷ συνδέδενται Πνεύ- ματι, οὐ δέχοµαι ἔγωγε ἐμπνευσθῆναί τι τῷ ἑνὶ xa, μετὰ θάνατον τῶν λοιπῶν, ὅπερ οὐχὶ χαὶ τῆς τῶν προοιχοµένων γνώμης ἑξήρτητο. E! δὲ ὅτι μὴ συνο- διχὸν ἐχάθισε τοῦδε ἣἡ τοῦδε «τοῦ ῥητοῦ üxpoa- τήριον, τὰ ῥητὰ ταῦτα τὸ παρεωρᾶσθαι καταδι- χάξεται, ἀλλ ἐγὼ οἰκουμενιχὸν φημὶ τὸ τούτων ἀχροατήριον. Καὶ πῶς π]ροπτέα τὰ οἴχουμενι- κῶν ἀξιωθέντα &xpoatnplov; ἐξ ἐχείνου γὰρ καὶ εἰς δευρο ὅσαι διὰ µέσου καὶ οἶχουμενιχαὶ xal τοπιχαὶ γεγόνασι σύνοδοι, τίς ἀμφιδαλεῖ ὡς ἐδέξαντο αὑτὰ, καὶ σπάσαντο, xal ὥσπερ τινὰ θησανυρὸὺν

9

ΡΕ UNIONE ECCLESIARUM.

1À

εὐσεθείας ἑναποχεῖσθαι τῇ Ἐχχλησίᾳ παραδεδώ- A miatem, qua intercesserunt, universales ac pro-

χασιν; ÜUx ἔχει γοῦν τινὰ χώραν, ὦ ἁδελφοὶ, ὅσα τις τῶν ἁγίων εἴρηχε τούτων, παροράσεως xplvs- σθχι τοῖς τῆς Ἐκκλησίας τροφίµοις’ ὥσπερ οὖν οὔδ' ὅσα à µέγας ᾿Αθανάσιας εἴρηχεν, οὐδ' ὅσα ὁ τὴν θεολογίαν μέγιστος Κύριλλος. Καὶ vip ἑκάτερος τούτων συνόδου ἣν ἀρχηγὸς, καὶ αὐτῆς οἰχουμενι- χῆς,ὁ μὲν τῆς £v. Νιχαίᾳ χαὶ πρώτης, ὁ δὰ τῆς ἐν Ἐτέσῳ xai τρίτης. Καὶ ὅτι μὲν οὗ παροπτέα τὰ τῶν ἁγίων τούτων ῥητὰ, Ex τοῦ οἰχουμενιχκῶν ἀξιω- θῆναι ἀχροατηρίων συνίστατα..

Et sanctorum horum pronuntiata non esse despicienda ,

vinciales synodos, ea et amplexatas et exosculatas fuisse, et veluti pietatis quemdam thesaurum in Ecclesia reponi tradidisse, eritne, qui besitaverit? Non debent itaque, fratres, 4 singulis quibusvis separatim dictata Patribus, tanquam despecta digna condemnari apud Ecclesi: alumnos : quem- admodum neque qua magnus Athanasius, neque (08 in rebus theologicis maximus Cyrillus effatus est. Ambo enim hi synodis, illisque cecumenicis, ille Nicenz primz, hic Ephesinz et tertiz przfuere, quod audientis universalibus digna

judicata sunt, hae ratione plane firmiterque comprobatur.

xc. Τί δὲ τέως καὶ ἔχειν δοχεῖ τὸ ἀναγεγραμμένον

26. Et quid tandem continet appositum Nysseni

τοῦ Νύσσης ῥητὸν, μὴ τῷ χανόνι διενθυνόµενον τῆς pg diclum, quod a tradite nobis pietatís regula non

21pa2bo0síomc εὐσεδείας ἡμῖν; Πᾶν γὰρ et τί γε xai εὐρίσχεται χείµενον ὁπουδήποτε τῶν Γραφῶν, ὡς πρὸς xavóva 3 γνώμονα τὴν παρᾶδοσιν τῆς ἡμῶν εὐσεβείας ἀπευθυνόμενον, τὴν εὐσέδειαν συγκροτεῖ, χαὶ τὴν αὐτῆς ἀλήθειαν ob λυµαίνεται. Αλλ’ ἐνταῦθα, φασὶν, ὁ Πατήρ οὗτος à Νύσσης iv τῷ πρώτῳ τῶν πρὸς Εὐνόμιον ᾿Αντιῤῥητικῶν, περὶ τὸ τέλος διαῤῥη- lr» οὕτω λέγων’ «Tov Πατέρα τοῦ Υἱοῦ µόνῳ τῷ τῆς αἰτίας λόγῳ προθεωρεῖτθαι ' » xal πάλιν µετά τινα" (C; γὰρ συνάπτεται τῷ Πατρὶ ὁ Υἱὸς, χαὶ τὸ ἐξ αὐτοῦ εἶναι ἔχων, οὐχ Ἱστερίνει χατὰ την ὕπαρξιν, οὕτω χαὶ οῦ Μονογενοὺς ἔχεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅχιον, ἐπινοίᾳ µύνῃ χατὰ τὸν τῆς αἰτίας λόγον προθεωρου- Εένης τῆς τοῦ Πνεύματος ὑποστάσεως. » Πῶς οὐκ ἔνοιαν ἐμφαίνει τινὰ, δύο εἶναι τὰ τοῦ Πνεύματος αἴτια τὸν Πατέρα xai τὸν Υἱόν; Ἁλλ', ὦ φίλοι xol ἀδελφοὶ, ἐπαὶ οὐχ ἁπλῶς τὰ τῶν ἁγίων δεῖ παρ- ὀρᾶσθαι ῥητὰ , συµθὶδάζεσθαι δὲ πάντα ἑπάναγχες παρ ἡμῶν, ὥσπερ πρὸς xavóvà ἣ γνώμονα τὴν ταράδοσιν cfc εὐσεδείας ἡμῶν * εἰ καὶ προθεωρεῖ- 6a: τοῦ Υἱοῦ τὸν Πατέρα ὁ Ἅγιος ἔφη τῷ τῆς al- sa; λόγῳ * καὶ πάλιν προθεω;εῖσθαι τὸν Μονογενῆ τῆς τοῦ Πνεύματος ὑποστάσεως χατὰ τὸν τῆς αἰτίας Mo», ἀλλ οὗ δύο ἀναφαίνεσθαι ἐντεῦθεν τὰ τοῦ Πνεύματος αἴτια ' "Azays! βλάσφημον γὰρ ἐγὼ χρίνω διάνοιάν γε xoi γλῶσσαν , ἣτις τοῦτο ἢ ἑννοή- δει, ἢ λαλήσει ποτέ. ᾽Αλλὰ προθεωρεῖσθαι μὲν τὸν Πατέρα τοῦ Υἱοῦ τῷ τῆς αἰτίας λόγῳ φημὶ, ὅτι ἐκ τον Πατρὸς ὁ Yióg * προθεωρεῖσθαι δὲ τὸν Υ]ὸν τῆς τοῦ Πνεύματος ὑποστάσεως xatà τὸν τη; αἰτίας Ἰόχον, ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα ἐχ τοῦ Πατρός. Ku οὕτω διὰ vn; ἐξηγήσεως ταύτης τὸν νοῦν τοῦ ῥετ.ὸ σύµφωνον χαθίστηµι τῇ évvola τῶν ἐκ Πατρὺς εἶναι δι Yloo θεολογησάντων τὸ Πνεῦμα. Ὡς γὰρ ᾿ ἐχεῖνοι Ex Πατρὸς δι Υἱου τὸ Πνεῦμα εἰπόντες, οὐχ ὥς εἰς δύο διαιροῦντες τὴν αἰτίαν τοῦ Πνεύματος, τουτ» εἰρήκασιν, ἀἁλλ᾽, ὡς βουλόμενοι παραστῆσαι τὸ llega οὐκ ἀμέσως προϊῖὺν £x Πατρός, Πώς γὰρ ἂν xii γοηθείη τὸ τῶν τριῶν ὑποστάσεων συνεχὲς, « el μη τὸ τρίτον τῇ τάξει ἅγιον Πνεῦμα, » χατὰ τὸν

D

μέγαν εἰπεῖν Βασίλειον, « διὰ τοῦ δευτέρου τῇ τάξει -

Tío, τῇ θεογόνῳ συναφθείη ἀρχὴ 1» τῷ Πατρὶ δηλαδή:

Xs xal ὁ ὅγιος οὗτος προθεῶρεῖσθα: εἰπὼν τὸν

Πατέρα τοῦ Υἱοῦ, τῷ τῆς αἰτίας λόγῳ, ὅτι ἐκ τοῦ PATROL. Gn. CXLI.

dirigatur? Nam quidqnid ubicunque Scripto man- datum reperitur, et veluti ad canonem et normam pielatis. nobis concreditam adequatur, pietatem constabilit et illius veritatem non lzdit. Sed hic Pater, inquiunt, prima adversus Eunomium Antir- rhetica apertissime circa (finem dici, « Patrem Filio tantummodo caus» ratione praeintelligi. » Rursusque nonnullis interjectis : « Quemadmodum conjungitur Patri Filius, et ex eo, quod sit, habens, posterior non est. secundum exsistentiam, itaque et Unigenito adhzret sanctus Spiritus, intellectu solo secundum rationem causas preintellecta Spiri- tus exsistentia. » Annon hisce quodammodo δμερί- cionem importat, duas esse Spiritus causas, Patrem ei Filium ? Sed, o amici fratresque, non sunt sim- pliciter Patrum verba despicienda, sed necessario omnia conferenda a nobis veluti ad regulam οἱ normam, pietatem, quam sequi debemus docentem. Licet praintelligi, sanctus asseruit, Filio Patrem secuudum causa rationem, et rursus preintelligi Unigenitum ezsistentia Spiritus secundum caus rationem, at non duo inde Spiritus causz inferun - tur. Apage ; blasphemam enim ipse judico et men- tem, et linguam, quz? id vel cogitaverit vel elocuta fuerit. Sed praintelligi plane Patrem Filio secun- dum cause rationem aio, quod ex Patre Filius sit, et pracintelligi Filium Spiritus hypostasi secundum cause rationem, quod per Filium Spiritus sit ex Patre. Et ita hac expositione dicti. notionem con- cordem cum eorum sententia, qui ex Patre per Filium esse Spiritum tradiderunt, efficio, Ut enim illi ex Patre per Filium Spiritum dicentes, non ut in duo dividentes caussm Spiriuus,illud aflirmarunt, sed tantummodo, ut comprobarent, Spiritum aon immediate ex l'atré provenire, Quanam ctenim ralione trium bypostascon colizrent.a intelligere- tur, € 1i tertius ordino Spiritus sanctus » ut Basilii verbis utar, « per Filium ordine secundum, Dei- geno principio conjungeretur? » Patri. acilicet, sie et sanctus iste. preintelligi dicens Patrem Filio ratione causa, quod ex Patre Filius sit, rursusque uuigcn.tum przintelligi Spiritus hvpostasi secun- dum causa ratiopem, quod per Filium Spiritus, non duas Spiritus causas asseveravit, Et Sanctuim

3

15

JOAN. VECCI CP. PATRIARCIHLE

*"- ο.

10

non ad insinuandas duas causas id enuntiasse, ex Α Πατρὸς ὁ Yl»;, χαὶ πάλιν τὺν Μονοχενῆ προθεωρεῖ-

lis, qua» alibi dixit, comprobabitur, hoc pacto. Namque prima adversus Eunomium Antirrhetica, cujus principium, « Fieri, ut videtur, non potest, ut quis de omnibus bene mereri, » hzc ait : « Ex mgenitosole alium solem Filium intelligimus, qui simul cum primo cogitatione per generationem jlluxerit,et in omnibus adzque se habens : et rur- sus aliud simile lumen ad predictum modum, nullo teroporall intervallo a lumine genito abscis- sum, sed per ipsum equidem effulgens, principium vero δι hypostaseos a prototypo lumine accipiens, lumen quidem et ipsum ad similitudinem przcepti luminis lucens et illuminans. » Considera, quisquis es, οἱ libet, in profundo sententie theologiam ab- ditam,et quam libentissime sanctum exoscula- beris. Qux» enim ibi dictionibus aliis expressit : . « Patrem, » astrüens, « Filio preintelligi causa, Filium vero praintelligi Spiritu secundum causz rationem, » aliia atque aliis hic explanavit : nam- que cum dixisset, « ex ingenito sole, solem alium Filium intelligimus, rursusque aliud simile lumen, » Spiritus, minime adnexuit, nullo temporis inter- vallo abscissum ipsum ab ingenito lumine, quod innui contendunt, qui immediatum illum ex Patre fatentur, sed subdidit, « nullo temporis intervallo 2 genito lumine abscissum; sed per ipsum elucens, et hypostaseos causam accipiens a prototypo lu. mine. » Dum enim dicit ex ingenito sole solem aliuni, Filium intelligimus simul cum primi medi- tatione per generationem una collucescentem, im- mediatam Patris et Filii naturalem et essenlia- lem reprzsentavit unitatem : cum vero dicit Spiri - tum aliud. a genito lumine lumen non abscissum, Spiritus rursus ad Filium naturalem et essentia- lem unitatem expressit. Postmodum cum hisce dictionibus Spiritum — univissct cum Filio, et F.ium éum Patre, ne quispiam Spiritus a Patre aliquam secrelionem sive diremptum imaginaretur admirando quodam modo, el ex penitissima specu- latione petitum statim subjunxit, « sed per ipsum elueens, liyposlaseos vero causam referens ex prototypo lumine. » Vides non duas causas astruen- tem — sanctum — dixisse, « praintelligi quidem

Patrem Filio causa; praintelligi vero Filium Spi- D

ritus hypostasi secundum causa rationem? i At- tende et. compreleunde non aliam ob causam 8 sancto illa scripia esse, nisi ut oratio illius edo- ceret, naturalem et essentialem Spiritus unionem, non immediate esse ad. Patrem, sed. per Filium. Si itaque ex Patre per Filium Spiritum esse in hang sententiam accipis, quicuuque fueris, qui eorum -qui res theologicas pertractarunt, verba i«quu animo audis, non nltra libi difficile existi- ma3bHuur cum BEeclesia Romana uniri. Non eniin qui dieunt Romani Spiritum ex Patre et Filio procedere, statim ct duas Spiritus causas fatentur. quinimo ditis tanquam infensissimi devovent, et -anouhemale subjiciunt eum, qui simile qui!piam

C

σθαι τῆς τοῦ Πνεύματος ὑποστάσεως κατὰ τὸν τῆς αἰτίας λόγον, ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα, οὐχὶ δύο εὰς αἰτίας τοῦ Πνεύματος εἴρηχε. Kal ὅτι οὐκ εἰς δύο αἰτίων ἔννοιαν εἴρηκεν ὁ ἅχιος τοῦτο, Ex τῶν ἐν ἄλλοις εἱρημένων αὐτῷ συστήσε: ὁ λόγος. Οὗτος καὶ Υὰρ ἐν τῷ πρώτῳ τῶν phe Εὐνόμιον ᾽Αντιῤῥητικῶν, οὗ ἡ àápyfj* « Οὐκ ἣν, ὡς ἔοιχε, τὸ πάντας ἐθέλειν εὐεργετεῖν, » οὕτω φησίν' « Ἐξ ἀγεννήτου ἡλίου ἄλλον Ίλιον τὸν Υἱὸν νοοῦμεν, ὁμοῦ τῇ τοῦ πρώτου ἐπινοίᾳ «γεννητῶς αὐτῷ συνεχλάµποντα, xat χατὰ πάντα ᾠσαύτως ἔχοντα' } καὶ πάλιν" ε Ἕτερον τοι- οὔτον φῶς τὸ Πνεῦμα κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον, οὗ χρονικῷ τινι διαστήµατι τοῦ γεννητοῦ φωτὸς ἁποτε- µνόµενον, ἀλλὰ δι) αὐτοῦ μὲν ἐχλάμπον, τὴν δὲ τῖς ὑποστάσεως αἰτίαν ἔχων Ex τοῦ πρωτοτύπου φωτὸς, φῶς μέντοι καὶ αὐτὸ 2a0' ὁμοιότητα τοῦ προεπινοη- θέντος λάμπον xal φωτίζον. 2 Σχόπει ὁ βουλόμενος ἐνταῦθα τὴν τῷ βάθει τοῦ ῥητοῦ ἐγχειμένην θεολο- Υίαν, xat σφόδρα τὸν ἅγιον ἀποδέξη. "A γὰρ ἐχεῖ tv ἄλλαις λέξεσιν εἶπε, « Tov μὲν Πατέρα » θεολο- γῶν « προεπινοεῖσθαι τοῦ Υἱοῦ τῷ alvi, τὸν δὲ Yibv προθεωρεῖσθαι τοῦ Πνεύματος κατὰ τὸν τῆς αἰτίας λόγον, » ἓν ἄλλαις ἐνταῦθα ἑνέφηνεν. Εἰπὼν γὰρ «ἐξ ἁγεννήτου ἑλίων ἄλλον ἥλιον v Yibv νοοῦ»- μεν, καὶ πάλιν ἕτερον τοιοῦτον φῶς » τὸ Πνεῦμα, οὐχ ἐπήγαγεν, οὗ χρονικῷ τινι διαστήµατι ἀποτε- µνόμενον αὐτὸ τοῦ ἀγεννήτου φωτὸς, ὅπερ νοεῖν βού- λονται οἱ ἁμέσως αὐτὸ λέγοντες Ex Πατρὸς, ἀλλ᾽ εἶπεν, «οὗ χρονικῷ τινι διαστήµατι τοῦ γεννητοῦ φωτὸς ' ἀποτεμνόμενον, ἀλλὰ δι’ αὐτοῦ μὲν ἐχλάμ- mov, τὴν δὲ τῆς ὑποστάσεω; αἰτίαν ἔχον ix τοῦ . πρωτοτύπου φωτός.» "Ey γοῦν τῷ εἰπεῖν,” Ἐξ ἀγεννήτου ἡλίαυ ἄλλον Ίλιον τὸν Υἱὸν νοοῦμεν, ὁμοῦ t] του πρώτου ἐπινοίᾳ γεννητῶς αὐτῷ συνεχλάµ- ποντα, τὴν ἄμεσον τοῦ Πατρὸς xal Υἱοῦ φυσικὶῆν καὶ οὐσιώδη παρἑστησεν ἕνωσιν * Ev δὲ τῷ εἰπεῖν τὸ Ηνεῦμα ἕτερον φῶς, τοῦ γεννητοῦ φωτὸς μὴ &mo- τεμνόµενον, τὴν τοῦ Πνεύματος πάλιν πρὸς τὺν Υἱὸν φυσιχἣν xal οὐσιώδη παρέστησεν ἕνωσιν. Εἶτα ἐπεὶ ταῖς λέξεσι ταύταις τὸ μὲν Ηνεῦμα ἥνωσε τῷ Υἱῷ, τὸν ΄ δὲ Υἱὸν τῷ Πατρὶ, ἵνα µή τις οἱἡσαιτο διάστασίν τινα του Πνεύματος ἀπὸ τοῦ Πατρὸς, θαυμασίως σφόδρα καὶ θεωρητιχώτατα εὐθὺς προσ- επήγαγεν, « ἀλλὰ δι’ αὑτοῦ μὲν ἐχλάμπον, τὴν 6x τῆς ὑποστάπεως αἰτίαν ἔχων ἓκ τοῦ πρωτοτύπου qUtó;. » Ορᾷς ὅπως οὐκ εἰς δύο αἰτίων ἔννοιαν ὁ &yto; εἴρηχε τὸ προθεωρεῖσθαι μὲν τὸν Πατέρα τοῦ Υἱοῦυ τῷ αἰτίῳ,ιπροθεωρεῖσθαι δὲ τὸν Υἱὸν τῆς τοῦ Πνεύματο; ὑποστάσεως κατὰ τὸν τῆς αἰτίας λόγον; "Opa xai σύνες δι οὐδὲν ἕτερον τῷ ἁγίῳ ταῦτα ῥη- 0rvat, ἀλλ' ἵνα δηλώσῃ ὁ λόγος αὐτοῦ τὴν φυσιχὴν xal οὐσιώδη τοῦ ᾿ Πνεύματος ἕνωσιν μὴ ἁμέσως εἶναι πρὸς τὸν Πατέρα, ἀλλὰ δι Υἱοῦ. Εἴπερ οὖν τὸ Ex Πατρὶς δι Υἱοῦ εἶναι τὸ Πνεῦμα εἰς τὴν τοι- αύτην ἔννοιαν δέχῃ, ὅστις ἂν καὶ en; ὁ τῶν 0εολογη- σάντων τὰ εἱρημένᾳ εὑμενῶς ἀχροώμενος, οὐχέτι ἄν σοι δυσχερὲς οὐδὲν ὅλως φανείη τῇ Ἐχκλησίᾳ τῆς Ῥώμης ἑἐνοῦσθαι. Οὐ γὰρ ὅτι ἐχ τοῦ Πατρὸς xat

-

11 DE UNIONE ECCLESIARUM. 18 toU Ylo ἐχπορεύεσθαι λέγυνσιν ol Ῥωμαῖοι τὸ A vel sentire, vel dicere auserit ; sed qnod procedere

Πνῦμα, Ίδη χαὶ 820 ἀρχὰς τοῦ Πνεύματος λέγου- cv ' μᾶλλον μὲν οὖν xat παλαμναιοτάταις ἀραῖς xal φριχώδει χαθυποδάλλουσιν ἀναθέματι τὸν τοιοῦ- «ντι νοεῖν ἡ λέχειν το.μῶντα” ἀλλ) ὅτι τὸ Exmo- ῥιύεσθαι ὄψλωσιν οἴδασιν ἔχειν τοῦ Ex τοῦ Πατρὺς υπχῶς xal οὐσιωδῶς τὸ Πνεῦμα ὑπάρχειν * οἴδασι ἃ τοὺς tv τοῖς .Πατράσιν ἡμῶν θεολόχοις, χαὶ ἐς γω τὸ Π-εὔμα οὐσιωδῶς ὑπάρχειν θεολογοῦντας, ἐκ Πατρὸς xal Yioo ἐχπορεύεσθαι αὐτὸ λέγουσι, τὸ ἐξ ἀμφοῖν οὐσιωδῶς ὑπάρχειν αὐτὸ ἑντεῦθεν δη- λοῦντες, τρανῇ τῇ γλώττῃ ἀναχηρύττοντες , xal θεὺν διαμαρτνρόμενοι, ὡς οἱ Πατέρες αὐτῶν τοῖς θιολόχοις Πατράσιν ΑἈμῶν τῶν Γραικῶν τούτους χα:κολουθήσαντες Εἰρήχασι τοῦτο. Tivag λέγοντες

ut ipsi cate sciunt, exprimat εκ Patre naturaliter et essentialiter Spiritum esse, et quod praterca sciums Patres nostros, qui inter theologos coilo- cantur, el ex Filio Spiritum esse docent, ex Patre et Filio illum procedere couflteri; et ex ambobus illum essentialiter esse astruentes, sonora claraque voce deuuntiant, et. Dei fldem implorantes, asse- runt parentes suos theologorum Patrum nostrorum Graecorum vestigia seeutos id enuntiasse. Quinam vero hi sunt? Przclarissimus magnusque Basilius, excelsus Athanasius, divinus Chrysostomus, tinazi- mus Cyrillus, et qui plerasque et pulclerrimas de Spiritu, oratione, Ancyroto dicta, speculaüoues tradidit, speculationibus aptissimus Epiphanius.

17109, ; Τὸν πολὺν καὶ μέγαν Baclattov, τὸν ὑψπλὸν "Αθανάσιον, τὸν θεῖον Χρυσύστομον, τὸν µέγιστ.ν Κύριλλον, xai τὸν πολλὰ χαὶ χἀλλιστα θεολογήσαντα περὶ τοῦ [ενεύματος iv τῷ! λόγῳ τῷ αχαλονμένῳ

Ἀγκυρωτῷ θεωρητιχώτατον Ἐπιφάνιον.

x. Táya δὲ o)x ἁπᾷδον τῷ τοῦ λόγου σχοπῷ, B —27.Forle véro non ab orationis scopo aberravero,

xzi ῥήσεις εις αὐτῶν τὰς ἀριδήλως διατρανούσας ὑπάρ- χειν τὸ Πνεῦμα xal ix τοῦ Yloo ἑγκαταστρῶσαι cis τῷ Apu, ὡς ἐπὶ λέξεων ἔχουσιν, ὃ δή µοι xol riwe- ται. Αὐτίκα ὁ μέγας Βασίλειος kv τῷ τρίτῳ τῶν πρὸ; Εὐνόμιον Αντι ῥητικῶν, οὗ ἡ ἀρχῃ, « Μόλις αητὰ χορεσθεὶς τῶν εἷς τὸν ἠΜάονογενῆ βλασφημιῶν,» φτοί’ « Τίς γὰρ ἀνάγχη, sb τῷ ἀξιώματι xal τῇ τέξει τρίτον ὑπάρχει τὸ Πνεῦμα, ερίτον εἶναι αὖὁ χα) τῇ φύσει; Αξιώματι μὲν γὰρ δεντερεύειν τοῦ Yio3, παρ᾽ αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, xat παρ' αὐτοῦ λαμ” θάνον xa: ἀναγγέλλον ἡμῖν, καὶ A ὅλως ἐχείνης τῆς αἰτίας κάλω παραδίδωσῖν ὁ - ὁ τῆς “πὐσεδείας λό-

T" φύσει δὲ spl n χρῖσθαι οὔτε παρὰ τῶν ἁγίων ὁεδιδάγµεθα Γραφῶν, οὔτε ἐκ τῶν éTprpivtoy 1 κατὰ

si eorumdem dicta palam edicentia, esse Spiritum et ex Filio, in hoc Commentario ipsissimis eorum verbis apponam, quod actotum exsequor. Pijmus sanctus Basilius oratione tertia, adversus Euno- mium Antirrhetica, cujus principium, « Vix η» dem aliquando exsaturatus ia. Unigenitum effusis blasphemiis, » dicit : « Qua enim necessitas est, si dignitate et ordine tertius et Spiritus, tertium quoque esse eumdem natura ? Dignitate enim secun dum esse a Filio, ab ipso esse possidentem, et ab ipso accipientem, et nobis denuntiantem, et in summa ab ea causa dependentem, tradit pietatis ratio : sed natura tertia uti, ncque a sauctis Litte- ris edoeemur, neque ex his, quz dicta sunt, recta

τό ἆκόλουδον δυύα τὸν σσυλλογίζεσθαι. τὰς γὰρ ὁ | Yiàe C ducta sequela possumus demonstrare. Quemadmo-

LÀ EC μὲν δεύτερος, τοῦ Πατρός, ὅτι ἀπ᾿ ἐχείνου, καὶ ἀξίωματν, ὅτι ἀρχὴ xal αἰτία ᾿ τῷ εἶναι Πατέρα αὐτοῦ, χαὶ ὅτι ὃν αὐτοῦ ἡ πρόσοδος καὶ προσαγωγχῆ t5; τὸν θεὺν χαὶ Πατέρα, φύσει δὲ οὐχέτι δεύτερος, διότι fj θεότης àv. ἑκατέρῳ µία οὕτω δηλονότι καὶ τὸ Πνεύμα τ τὸ ἅγιον, εἰ χαὶ ὑποδέδηχο τὸν Yiby τῇ τάξει χι xai τῷ ἀξιώματι, οὐχέτι ἂν εἰκότως e; άλλο” τρίας ὑπάρχον φύσεως ἀχολουθεῖν εἴποιμεν. ». "Opa ἐνταῦθα, ὅπως ὁ ἅγιος πάντη διαῤῥήδην διετράνωσε τὺ Πνεὔμα παρὰ τοῦ Yloo τὸ εἶναι ἔχον, Ἐνταῦθα δὲ Υενοµένοις ἡμῖν τοῦ λόγου, οὐχ ἄχαιρον ἐχεῖνα εἰπεῖν, ἃ παραστῆσαι ἔχονσιν ἀχριδῶς ὡς τὸ τῶν Ἐκκλησιῶν σχάνδ1λον ἐς ἐριθείας ἦν τὰ πολλὰ καὶ

dum enim Filius ordine quidem secundus est a Patre, quoniam ex illo, et dignitate, quod princi- pium et causa, Pater illius est, et quod per ipsum accessus εἰ adductio ad Deum οἱ Patrem, natura vero neutiquam secundus, quod Deitas in atroque wna, ita videlicet et Spiritus sanctus et. si ordine Filio inferior est, et dignitate, nunquam tamen rito dicemus scqui eum alterius esse nature. Conspice in his quanam ratione sanctus manifeste admo- dum declaravit, Spiritum ex Filio habere, quod sit. Verumtamen cum ad hunc locum oratione perve- nerim, non iutempestivum fuerit exponere, quae accurate comprobabunt, Ecclesiarum scandalum

ἁλογίστου Φορᾶς τ τῶν πολλῶν : εὕρηνται γάρ τινες p ut plurimum ex contentioue , et irrationali

βίθλοι, ἐξ ὧν διαγέγραπται τὸ « rap" αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔγων, καὶ παρ᾽ αὐτοῦ λαμδάνον χαὶ ἀναγγέλλον ἡμῖν, xal ὅλως τῆς αἰτίας ἐχείνης ἑξημμένον.» Σὺ γοῦν ἀῤῥεπῶς ἐνταῦθα δικάχων εἰπὶ πρὸς αὐτῆς τῆς Τριάδος, ὁ . πρὸς αὐτὰ τὰ τῶν ἁγίων πακουργἧ-ας ῥητὰ χαὶ διαγράνας. τοῦ γραφ.χοῦ χωρίου τὴν περι- Xo», fj) δ-εγίνωσχεν ὕλην τῇ ἐχλησιαστικῇ παρ- εχοµένην &ipfvn, πῶς οὐκ ἐξ ἐριβείας οὗτος καὶ ἀλδγῖστου γνώμης δ.αχνωσθείη πρὸς τὴ» τῆς εἰρή- γης ἀποτροπὴν διαχείμενος; "Όμως el xai ἡ ὁι-

lisa περιχοπ]) τοῦ Ὑραφικοῦ χωρίω Own,

“Αοαἱρίομίδηι;

multorum impetu exortum fuisse. Namque re. periuntur nonnulli codices, ex quibus illud abra- sum est, « ab ipso esse habentem, οἱ ab ipso et nobis annuntiantem , et. modis omnibus ab ea causa dependentem. « Tu itaque neu- train in partem propernsus judicium ferens, dicito per Triadem, qui dicta sanctorum Patrum perdito depravavit et verba illa ex scripto abrasit, quae agnoscebat materia;n pacis ecclesiasticae exhibere, quomodo contentione, et insulso consilio ad Ρα”. cem convellendam affectus non. cognoscetur ? Ni-

Ἴ9

Ὁ λα .

JOAN. VECCI CP. PATRIARCH.E ΄

νου

80

hilominus licet allatus textus ex scripto codice era- A ἀλλά σὺ xaX ἀπὸ ttov. ἐπι)οἴπων σηµείωσαι ὡς πολ-

. sus est, tu ex illis, qux reliqua sunt, adnotato,

quantis et ipsa polleant ad pacandos animos, viri- bus. Dicit namque liic sauctus in sequentibus : « Quemadmodum enim Filius ordine Patri secun- dus, quod ab illo, et diguitate, quod principium et causa illius Pater est, natura vero non item $e- cundus, quod Deitas in ambobus una, » pari ra- tione scilicet et Spiritus sanctus si Filio ordine et dignitate inferior est, nunquam lamen rite dice- mus sequi, eum alterius esse naturae, Quid tibi de his videtur? Prorsus nihil aliud inde colligitur. nisi, uti est l'ilius ordine et dignitate Patri secun- dus, ita et Spiritus sanctus ordine οἱ dignitate se. cundus est Filio. Etenim si res Filii ad Patrem secundas quis asseveraverit ordine et wignitate, Spiritus autem ad Filium nullo modo, simul cum aliis et magnum Athanasium criminabitur, his iis- dem verbis dicentem : « Quxcunque Filius erga Pa- vein, et Spiritus erga Filium. » Si vero Spiritus ad Filium secundae partes proportione respondent, secundis partibus Filii ad Patrem, ipse quod sc- quitur, ratiocinationis consequentia, etiam me tacente, deprehendere poteris. Quod si durum tibi videtur rursum, et perceptu difficile , Spiritum esse Filio secundum et ordine et dignitate, secun. dum proporüonem secundarum partium, quas

s habet. Filius ad. Patrem ordine et dignitate, si

(4, Nysseni verba in. memoriam revocaveris, quibus

indicabat : « -Patrem Filio praintelligi ratione cau-

«θα, Filium vero praintelligi Spiritus hypostasi

secundum causa rationem, » omnis tibi asperitas lenietur, et quod in verbis magni Basilii perceptu difficile est, similibus Nysseni verbis facillime per- cipietur, et Filium quidem continenter ex Patre concipies, Spiritum vero ex eo, qui continenter est cum Patre. Quid enim aliud horum verborum sen- tentia tinnit, quam Patrem przintelligi Filio ra- tione' cause, quod ex Patre Filius, praintelligi vero et Spiritum Filio secundum rationem caus, o»2d ex Filio Spiritus. Tu itaque audiens Spiri- tum ex Patre per Filium procedere, et ex Patre exsistere, et a Filio, quod sit, habere, et ex Patre essentialiter effundi, οἱ similiter ex Filio essen- aliter. effundi, si ad sententiam magui Basilii di- ciones interpretatus fueris, semperque meinoria recolueris dictum illud : « Quidquid dicitur a Filio esse, in Patrem primam causam relationem ha- bet, » eum Romana Ecclesia conciliationem ex corde amplecteris, et. ex Filio asserente, Spiritum esse, decerneuteque ad Patrem universa Filii re- ferri. lllud porro rursus quomodo aliter percipere potefimus, quod magnus Athanasius dixit, Filium Spiritu majorem apertissime enuntians. Hic enim oratione prima contra Arianos, cujus principium : « llereses quacunque veritatem. apprehendernnt, insaniam sibi, » scribit ; « Spiritus dator, in Spiritu dicit nunc ejicere d»monia, hoc vero non aliter diclum est, quam propter carnem. Nam cum na-

8

λὴν ἔχουαι xal ταῦτα πρὸς χαταλλαγὴν τὴν ἰσχύν" λέχει γὰρ ὁ ἅγιος οὗτος ἐν τοῖς ἑξῆς ε Ὡς γὰρ ὁ Υἱὸς τάξει μὲν δεύτερος τοῦ Πατρὸς, ὅτι ἀπ᾿ Excl- νου, xal ἀξιώματι, ὅτι ἀρχὴ καὶ αἰτία τῷ εἶναι Πατέρα αὐτοῦ, φύσει δὲ οὐχέτι δεύτερος, διότι ἡ θεότης bv ἑχατέρῳ μία” » οὕτω δηλονότι καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἆγιον, εἰ καὶ ὑποθέέηχε τὸν Υἱὸν τῇ τά- ξει xal τῷ ἀξιώματι, οὐχέτι ἂν εἰχάτως ὡς ἆλλο- τρἰας ὑπάρχον φύσεως ἀχρολουθεῖν εἴπ,ιμεν. Tí σοι ἐχ τούτων 6oxst ; Πάντως οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἔντενθεν τὸ συναγόµενον, 7) ὅτι, ὥσπερ ἐατὶν 6 Υἱὸς τάξει χαὶ ἀξιώματι δεύτερος τοῦ Πατρὸς, οὕτω χαὶ τὸ Πνεῦμα τάξει xal ἀξιώματι δεὐτερόν ἔστι τοῦ Υοῦ. El γὰρ τὰ μὲν τοῦ Υἱοῦ πρὸς τὸν Πατέρα δεύτερα εἶποι τις τῇ τάξει καὶ τῷ ἀξιώματι, τὰ δὲ τοῦ Πνεύματος πρὸς τὸν Υἱὸν οὐδαμῶς, μετὰ τῶν ἄλλων xal τὸν µέγαν ᾿Αθανάσιον διαθαλεῖ, αὐταῖς λέξεσι λέγοντα᾽ «Όσα 6 Υἱὸς ποὺς τὸν Πατέρα, καὶ τὸ Πνεῦμα πρὺς τὸν Yióv. » EL δὲ τὸ τοῦ Πνεύματος πρὸς τὸν Yihv δευτερεῖον ἀνάλογόν στι τῷ πρὸς τὸν Πατέρα δευ- τερείῳ τοῦ Υἱοῦ, αὐτὸς τὸ ἀχόλονθον τῇ τοῦ λόγου ἀνάγχῃ, xai ἐμοῦ σιωπῶντος, νοεῖν ἔχεις, "AX εἷ- περ τραχύ τι xal αὖθις δοχεῖ σόι καὶ δυσπαράδε- τον τὸ εἶναι τὸ Πνεῦμα δεύτερον τοῦ Υἱοῦ τάξει τε καὶ ἀξιώματι κατὰ τὴν ἀναλοχίαν τοῦ πρὸς τὸν Πατέρα δευτερείου τοῦ Υἱοῦ ἐπὶ τῇ τάξει καὶ τῷ ἀξιώματι, ἐὰν τῶν τοῦ όαση: ῥημάτων µνησθῆς, ἐν οἷς ἔλεγε «τὸν Πατέρα μὲν προξπινοεῖσθαι᾽ τοῦ ΥΠοῦ τῷ τῆς αἰτίας λόγῳ, τὸν δὲ Υἱὸν προθεωρεῖ- aat τῆς τοῦ Πνεύματος ὑποστάσεως χατὰ τὸν τῆς αἰτίάς λόγον, » λεανθήσεταί σοι πᾶσα τραχύτης, καὶ κδ Ey "toic λόγοις τοῦ μεγάλου Βασιλείου δυσπα- ράδεκτον διὰ τῶν ὁμοίων τοῦ Νύσαης εὐπαράδεχτόν σοι γενῄσεται, xa τὸν μὲν Υἱὸν προσεχῶς ἐκ τοῦ Πατρὸς νοῄήσεις, τὸ δὲ Πνεῦμα διὰ τοῦ προσεχῶς ἐκ τοῦ Πατρός. Eig τί γὰρ ἄλλο καὶ ἀφορᾷ fj τῶν λό- ἵων τούτων διάνοια, f) ὅτι προεπινοεῖται μὲν ὁ Πα- τὴρ τοῦ Υἱοῦ τῷ αἰτίῳ, ὅτι ἐκ τοῦ Πατρὺς à Yio;, προεπινοεῖται δὲ ὁ Υἱὸς τοῦ Πνεύματος κατὰ τὸν τῆς αἰτίας λόγον, ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ. Σὺ τοίνυν ἀχούων τὸ Πνεῦμα ἐχ Πατρὸς 6v Υἱοῦ ἐχπορευόμενον, καὶ ix Πατρὺς ὑπάρχον, xai παρὰ τοῦ Yloo τὸ εἶναι ἔχον, καὶ Ex Πατρὸς οὐσιωδῶς προχεόµενον, καὶ ἐξ

D Υἱοῦ ὡσαύτως οὐσιωδῶς προχεόμξνον, εἰ πρὸς cT]

ῥηθεῖσαν ἔννοιαν τῷ µεγάλῳ Βασιλείῳ διερµηνεύεις τὰς λέξεις, καὶ ἐχείνου δὲ μνημονθδύεις ἀεὶ τοῦ ῥη- τοῦ τοῦ λέγοντος, «Ei τι λέγεται παρὰ τοῦ Υἱοῦ εἷ- ναι, εἰς τὸν Πατέρα τὴν πρώτην αἰτίαν τὴν àvaqo- p&v ἔχει, » «hv τῆς Ῥωμαϊκῆς ᾿Εχχλησίας χαταλ- λαγἣν ἑνστερνίσῃ ἀπὸ χαρδίας, καὶ ἐχ τοῦ Υἱοῦ λε- γούσης εἶνα, τὸ Πνεῦμα, xai πρὸς τὺν Πατέρα πάντα τοῦ YloU δογματιζούσης ἀνάγεσθαι. 'Exsivo δὲ πάλιν πῶς ἄλλως νοῆσαι ἔχομεν, ὅπερ ὁ μέγας εἴρηχεν ᾿Αθανάσιος, τὸν Yibv μείζονα τοῦ Πνεύμα- τος ἀριδήλως εἰπών; Οὗτος γὰρ ἑντῷ χατὰ "Apsta- νῶν πρώὠτῳ λόγῳ, οὗ ἡ ἀρχὴ, «Αἱ μὲν αἱρέσεις ὅσα» τῆς ἀληθείας ἑπινοήσασαι µανίαν Eauzai; ϱὰ- νεραὶ τυ7άνουσι, } φτσίν' « Ὁ τοῦ Πνεύματος δο-

αλ RIPA

8i $e

DE UNIONE ECCLESIARUM. !

L] *

82

vhp ἐν Πνεύματι λέγει νῦν ἐχδάλλειν τὰ δαιμόνια" A tura humana potis non sil, ex se ipsa ejicere dz-

τοῦτο δὲ οὐχ ἔστιν ἄλλως εἱρημένον 3| διὰ thv σάρχα» ὡς γὰρ τῆς ἀνθρώπων φύσεως οὐκ οὕσης ἱχανῖς ἀφ ἑαυτῆης ἐχθάλλειν τοὺς δαίμονας, εἰ μὴ δυνά- pst τοῦ Πνεύματος, διὰ τοῦτο ὡς ἄνθρωπος ἔλεγεν" «Εἰ δὲ ἐγὼ ἐν Πνεύματι 8:00 ἐχδάλλω τὰ δαιμόνια.» Τοιαῦτα μὲν οὖν τοῖς Ἰουδαίοις ὡς ἄνθρωπος εἴρτ- xsv ὁ Κύριος * τοῖς δὲ μαθηταῖς τὴν θεότητα xol µε- αλειότητα δειχνὺς ἑαυτοῦ, οὐχέτι ἐἑλάττονα ἑαυτὸν τοῦ Πνεύματος, ἀλλὰ μείζονα xai ἴσον ὄντα σηµα(- γων, ἐδίδου μὲν τὸ Πνεῦμα, xal ἔλεχεν, ε Ἐγὼ αὐτὸ ἀποστέλλω, χἀχεῖνος ἐμὲ δοξάσει, xat ὅσα ἀχούσει, λαλήσει.» Σχόπει τὸ ῥητὸν τοῦτο, καὶ πρὸς τὰ áva- Ἱεχραμμένα συµδίδαζε, ἵνα τρεῖς οὗτοι ἁπαρά- Υραπτοι λαμθάνοιντο μάρτυρες, συνιστῶντες Έω- µαίΐους ut δύο λέγειν τὰ τοῦ Πνεύματος αἴτια, εἰ χαὶ ix Πατρὸς xai Υἱοῦ τοῦτο λέγουσιν' εἰ γὰρ μήτε ὁ μέγας Βασίλειος δύο αἰτίας τοῦ Πνεύματος εἴρηχε, λέγων τὸ, ε Πνεῦμα παρὰ τοῦ Υἱοῦ ἔχων ὢ εἶναι, » µίέτε. à. Νύσσης τὸν Ὑἱὸν δογµατίζων

Yibv μείζονα τοῦ Πνεύματος, » οὐδὲ οἱ ᾿Ρωμαῖοι δύο αἰτίας τοῦ Πνεύματος λέγουσιν, ἐκ Πατρὸ; καὶ αν αν

αὐτὸ λέγοντες ἐχπορεύεσθαι.

xq». 'AJ ἐπὶ τριοὶ τούτοις µάρτυσι δέχου χαὶ τὰς ῥηθησομένας ἄλλας μαρτυρίας εἰς τὴν ἀπόδει- &v τοῦ εἶναι τὸ Πνεῦμα