t
tSWSfe^nfl
HHBnBHB
HSBBBb HHBH
HSHH
■ ■ '»• "tl'i' > Hi H
r f
*£**#*?
j i'.
HBB
<
C8-
-so
T
LIBRARY
UNIVERSITY OF CALIFORNIA.
Received iA*-*<<? , /,V,s\
WW
08~
Accessions No.ZkJ. /4~b
V
Shelf No.
-SO
PREFACE.
AN edition of the Gospels, as transmitted to us in the leading dialects of ancient England, was designed and partly executed several years ago by one of our accom- plished Anglo-Saxon scholars, John M. Kemble, Esq. M.A. of Trinity College, Cam- bridge. The undertaking was, however, soon suspended for various causes ; and at the time of Mr Kemble's death, in the spring of 1857, the portion of it actually completed did not reach beyond the opening verses of the twenty-fifth chapter of St Matthew. Under these circumstances the Syndics of the University Press, instead of suffering so good a project to fall entirely to the ground, resolved to carry on the printing of the work as far at least as the conclusion of the first Gospel.
Although the labour thus imposed on the new Editor has been comparatively slight, it would have proved less onerous still, if Mr Kemble had left behind him any notes or memoranda to specify the manuscripts he was consulting both in the construction of his text and in his choice of various readings. The uncertainty arising from this cause appeared at firs't sight irremediable ; but the Editor is now enabled to state, that a careful examination of manuscripts at Cambridge, Oxford, and the British Museum, has led to the complete identification of Mr Kemble's authorities.
1. The text of col. 1 is found to be a MS. in Corpus Christi College, Cam- bridge, No. cxl. (See Wanley, Catalog, p. 116.) The various readings marked a at the bottom of this column are derived from a MS. in the Cambridge University Library li, 11. 11 (Wanley, p. 152) ; those marked B from the Bodleian MS. No. 441 (Wanley, p. 64).
2. The text of col. 2 is the Hatton MS., also in the Bodleian. (Wanley, p. 76.) The various readings immediately below it are derived from the Royal MS. 1. a xiv., in the British Museum. (Wanley, p. 181.)
3. The third text, or interlinear Gloss, is from the Linuisfarne Gospels in the
iv PEEFACE.
Cotton MS. Nero, d. iv. (Wanley, p. 250) ; and is here accompanied by a cognate version, known as the Rushworth Gospels, and surviving in the Bodleian Library (Wanley, p. 81).
These different versions of the same Gospel, now printed side by side, are highly interesting to comparative philologers as well as to the critical student of the Sacred Text ; since they present us with a copious stock of trustworthy materials for investigating the peculiar genius of the Anglian or Northumbrian, as distinguished from the Saxon, element in our native language.
, Charles Hardwick.
Cambridge,
29 March, 1858.
"B ,£,/<-, A)./. tin-liLus. ^U-S<Uok i^A. /,*f;M
THE GOSPEL
ACCORDING TO
V ^
CAMBRIDGE:
AT THE UNIVERSITY PRESS.
CAMBRIDGE: DEIGHTON, BELL, AND CO. CAMBRIDGE WAREHOUSE, 17 PATERNOSTER ROW, LONDON.
iv PKEFACE.
Cotton MS. Nero, d. iv. (Wanley, p. 250) ; and is here accompanied by a cognate version, known as the Rushworth Gospels, and surviving in the Bodleian Library (Wanley, p. 81).
These different versions of the same Gospel, now printed side by side, are highly interesting to comparative philologers as well as to the critical student of the Sacred Text ; since they present us with a copious stock of trustworthy materials for
With the permission of the Pitt Press Syndicate, I propose to add an Appendix to St Matthew's Gospel, as edited by Kemble and Hardwick. The Appendix will contain a collation of the Latin text of the Rushworth MS. with that of the Lindisfarne MS., together with various Critical Notes and comments upon the Anglo-Saxon and Northumbrian versions of the same Gospel.
The Appendix will be issued in a separate form, for the convenience of readers who already possess the edition. It will be paged from p. 233 onwards.
w. w. s.
"8,'J,/r- Al./« M.a{(Uw. fa^lt'Soj-tnt. m£ Ubi'iu.
THE GOSPEL
ACCORDING TO
SAINT MATTHEW
IN ANGLO-SAXON AND NORTHUMBRIAN VERSIONS SYNOPTICALLY" ARRANGED,
WITH COLLATIONS OF THE BEST MANUSCRIPTS.
(fftriteb for tfje &sntn'cs of tfje 59mi)ersttg $ress.
CAMBRIDGE:
AT THE UNIVERSITY PRESS.
CAMBRIDGE: DEIGHTON, BELL, AND CO. CAMBRIDGE WAREHOUSE, 17 PATERNOSTER ROW, LONDON.
T5S 130
©ambrfoge:
PRINTED BY C. J. CLAY, M.A.
AT THE UNIVERSITY PRESS.
2- / /J~>
T7
ONGINNED FORERIM-rTAL-rSAGA TENU DARA CANON A+REGOLRA
INCIPIT PROLOGUS DECEM CANONUM.
QEpistola beati Hiebonymi ad Damasum Papam, in quattuor Evangelistas.] [Beatissimo Pap^e Damaso, IIieronymus.]
Niwe were gewyrce mech neddes of aide Seet aefter bissena writta
Novum opus facere me cogis ex veteri : ut post exemplaria scripturarum
alle ymbhyrft tostrogden swa4swelc oSer doema ic sitto 3 forton betwih him fagas+fagegas toto orbe dispersa, quasi quidam arbiter sedeam : et quia inter se variant
hwset aron 8a Sa miS gregisc efne-geSohton-ft)f soSe-tmiS ic ymbSohte-tic sundrude arwyrte
quae sint ilia qua? cum Graeca consentiant veritate, decernam. Pius
werc-rwinn ah froecenlic fore-onfong-ldearfscip aengum to doemenne of oSrum Sene from allum
labor, sed periculosa proesumtio judicare de cseteris, ipsum ab omnibus
gedoemed aldum geswiga 8a tunga 1 Se harwelle+harne middengeard to Ssem frummum-tto onginnvm
judicandum : senis mutare linguam, et canescentem mundum ad initia
eft to tea Sara lyttelra hwelc forton gelaered aetgeadre oSSae unlaered miSSy in hond
retrahere parvulorum. Quis enim doctus pariter vel indoctus, cum in manus
boc+gefulden boc to onfoes 1 8a salt wsella-rof saltwsella Sone aene indranc geseaS-tsceawaS
volumen adsumserit, et a saliva quam semel inbibit, viderit
to telenna Soet he reSa ne msegae ne se hraSe-l'sona slittaS-tlvcgenae in stefn meh leasne me ceigendaj discrepare quod lectitat ; non statim erumpat in vocem, me falsarium, me damans
£ic sie godes wracco Se ich darr huelc hwoego in aldum bocum to eccanne-Hc to ecade geswiga gegema esse sacrilegum, qui audeam aliquid in veteribus libris addere, mutare, corrigere ?
wi« Saem aefist twufald intinge meh efne froefres SaBt J Su Su heh sacerd art
Adversum quam invidiam duplex causa me consolatur ; quod et tu, qui summus Sacerdos es,
doa hates-thehtes 1 soS ne see Saet fagas 5 gee-twutetlice Sara gewergedra setnessa fieri jubes ; et verum non esse quod variat, etiam maledicorum testimonio
efne-gecunnesi'acunn gif forton latinum sprecendum bisenum lufu is to gefanne ondweardaS of Saem
comprobatur. Si enim Latinis exemplaribus fides est adhibita, respondeant quibus;
swaa monig aron bissena oat hwon swa monige boec gif wuted soS is is to soeccenna
tot [enim] sunt exemplaria pene quot codices. Sin autem Veritas est quaerenda
of monigum forhwon nis to grecis from frumma hea eft-gecerras Sa Sa t of flitendum trachterum de pluribus, cur non ad Graecam originem revertentes, ea quae vel a vitiosis interpretibus
yfle geworht-tgihverfde i from dearflicum-tfrom gidyssgindvm unwisum eft-geboetat+girihtae wiSirweardnis-twyrs male edita, vel a praesumtoribus imperitis emenda perversius,
■t of+from boecerum-tpvndervm slependum -r geecad-tgihverfde arun £ ymbcerred we gemes-tboetas-l'vehrihS vel a librariis dormitantibus aut addita sunt aut mutata, corrigimus ?
ne UweSre ic of aide to sceade setnessa Saet from unsefuntig aldrum in grecisc
Neque vero ego de Veteri disputo Testamento, quod a septuaginta Senioribus in Graecam
spree gecerred Sirde had to us wiS Serhcwom ne soeco ic hwaet ceorles noma hwaet linguam versam, tertio gradu ad nos usque pervenit. Non qusero quid Aquila, quid Symmachus,
hia oncnawaeS-rhogaS forhwon ceorles noma bi twih huiuum 3 aldum middel-tto middes ineade-teodi sie Sa sapiant ; quare Theodosion inter novos et veteres medius incedat. Sit ilia
so* intrahtung-treccenise Sacm-P-p Sa apostolas gecunnedun of niwe nu ic spreco setness-tcySnise Saet
vera interpretatio quam apostoli probaverunt. De novo nunc loquor Testamento, quod
crecisc sie -t were nannes dwala is buta torn apostol matheus Se aerist in Iudea godspell
Graecum esse non dubium est, excepto Apostolo Matthaeo, qui primus in Judaea Evangelium
cristes-PSaes gecorenes ebriscum stafum geworhte-tacende Sis wutetlice miSSy in usra word to slittaS Christi Hebraicis litteris edidit. Hoc certe cum in nostro sermone discordat
3 Sa unefne-tvngelico burna trameetas-l'woegas-l'stige gelaeded anum of espryngc to soecanne is
et [in] diversos rivulorum tramites ducit ; uno de fonte quaerendum est.
twoe cearla noma ic forleto Sa boec Sa from lucianus 3 hesichio genemnedo lythwon monna gesaegde
Praetermitto eos codices quos a Luciano et Hesychio nuncupatos, paucorum hominum adserit
wiSirworda-tflitta-l'afvlic geflit of Saem wutetlice ne in aldum gehrine-Hn ae aofter unseofuntigum trahteras-l'recceras perversa contentio, quibus utique nee in veteri instrumento post septuaginta Interpretes
eft niwige-tgirihte hwset scean ne in niwe for aenig wses-teengum to boetanne-Ho rihtannae-l'giboeta miSSy emendare quid licuit, nee in novo profuit emendasse : cum
monigfaldra cynn spree gewrit-t-)5 vurit aer ofer loeded gelaereS leasa were-tsie 55a geeced+acenned arun
multorum gentium Unguis Scriptura ante translata, deceat falsa esse qua? addita sunt.
forSon Sis ondweard foresaegdnis gehatten biS-rgehaten is fewer ana godspelleras Sara
Igitur haec praesens praefatiuncula pollicetur quattuor tantum Evangelistas, quorum
endebrednis Ses is boc criecna geboetat-tgirihtad
ordo iste est : Matthaeus, Marcus, Lucas, Johannes : codicum Grsecorum emendata
efne gelaeded ah 3 aid Sa ne monig gecoren * latines efnegewunelic geteldon swa
conlatione, sed et veterum, qua? ne multum a lectionis Latinae consuetudine discreparent, ita
mis pinn+vritt-saox we gehehtun Saet of Saem ana Sa Soht gesegon gecerde-tgevixla gemendum
calamo imperavimus, ut his tantum quae sensum videbantur mutare correctis,
Sa aefterra gewuna we ondetaS Saet he weron Sa talo-lreglas ec Sa eusebius Se caesariensisca
reliqua manere pateremur ut fuerant. Canones quoque quos Eusebius, Caesariensis
* MS. pro a lectionis, e lectione habet.
3
biscop Sone alexander.j.biscop gefuilgide+gelaerdc 8e biscop ammonium in tenum talum geendebrednade Episcopus, Alexandrinum secutus Ammonium, in decern numeros ordinavit ;
swelce in crecis habaS we gedryhton-tve avritton 8aet gif hwelc of Seem idlum wellaj wutta 8a sicut in Graeco habentur, expressimus. Quod si quis de curiosis voluerit nosse quae
in godspellum -T in aan + oSer i ane biSon heora gescead conn micil
in Evangeliis, vel in eadem vel vicina, vel sola sint, eorum distinctione cognoscat. Magnus
gif hwelc Ses in usum bocum dwola gewsexe miSSy Saat in an Sing oSer godspellere
siquidem hie in nostris codicibus error inolevit, dum quod in eadem re alius Evangelista
mara saeges in oSer forSon leasse woendon to-geecion \ miS Sy ilco Soht oSer suindir
plus dicit, in alio quia minus putaverint, addiderunt, vel dum eundem sensum alius aliter
geSryde-tavrat he seolf Se an 3 8a feower 8e forma redas to his bisen . oSer ec
expressit, ille qui unum e quattuor primum legerat, ad ejus exemplum caeteros quoque
he woende geboettande 8ona gewarS-tgelump Seet mi8 us giblonden-tgimencged aron alle 3 in
aestimaverit emendandos. Unde accidit ut apud nos mixta sint omnia, et in
marc moniga lucas 3 ec matheies eftJ'eft on bsecgling in matth' ioh' 5 mar' 3
Marco plura I-ucae atque Matthaei. Rursum in Matthaeo Johannis et Marci et
8a o8era asfterra 8a o8rum suindrig arun Sa bigetne+gimoetid sint mi8 8y Sonne 8a regulas
caeteris reliquorum quae in aliis propria sunt inveniantur. Cum itaque Canones
Su redes 8a underbeged-t under 8iodid arun Sees sceomaes-Helnisses miSdwala underlaeded "i gelicra-tgelic alra legeris qui subjecti sunt, confusionis errore sublato, et similia omnium
witte Su 1 suindrigum his sua hwa^lc Su eftsettes-l'Sv nivses-tSu boetas in tal4*in vregel Sone forma
scies, et singulis sua quaeque restitues. In Canone primo
gegeadriges4'efnessecgas fewero in regula Sa aefterra
concordant quattuor; Matthaeus, Marcus, Lucas, Johannes. In Canone secundo
grea 'n tal-tregla 8a Sirda Srea
tres; Matthaeus, Marcus, Lucas. In Canone tertio tres; Matthaeus, Lucas, Johannes.
in regele Sa fearSa Srea in tal Sa fifta twoe
In Canone quarto tres; Matthaeus, Marcus, Johannes. In Canone quinto duo; Matthaeus,
in regula Sa seista twoege in tal Sa seofunda twoege
Lucas. In Canone sexto duo; Matthaeus, Marcus. In Canone septimo duo; Matthaeus,
in regula Sa aehteSa twoege in tal 8a nio8a twoege
Johannes. In Canone octavo duo; Lucas, Marcus. In Canone nono duo; Lucas,
in regula Sa teiSa suindrig an eghwelc Sa ne habbas in oSrum gecendon
Johannes. In Canone decimo, propria unus quisque quae non habentur in aliis, ediderunt.
swindrigum godspellum of aanum inginnes wis ende Sara boca unefne-tvngelic tal onwrexes
Singulis Evangeliis, ab uno incipiens usque in finem librorum dispar numerus increscit.
Sis-ther blaccum hiwe Serhwritten under him haefis oSer of nawte tal unhiwed+vngelices hives
Hie nigro colore prsescriptus, sub se habet alium ex minio numerum discolorem
Se to tenum wis forecyme taecnes serest-tSe forma tal in Ssem biS-tsie regula to soecanne qui ad decern usque procedens, indicat prior numerus, in quo sit Canone requirendus.
A 2
4
miS *y wutedlice untuned boc swse oSer bisen *eet -t Saet forecwide gewite Su welle his-tfcses Cum igitur aperto codice, verbi gratia, illud sive illud capitulum scire volueris cujus
regel sie sona of Seem under rim Su gelaeres 3 eft gearn to Ssem frummum in Sasm
canonis sit, statim ex subjecto numero doceberis, et recurrens ad principia, in quibus
talum his gesceaden-l'todaaled gesomna Su-tgisomnvng Sact ilea ec sona rim of tacon onsiones
canonum est distincta congeries, eodemque statim canone ex titulo frontis
bigeten-l'gimoeton hine Sene *u gesohtes rim Sees ilea godspelleres $e 3 he seolf of
invento, ilium quem quaerebas numerum, ejusdem Evangelistae, qui et ipse ex
inwritting gemercad biS Su infindes and ec of Ssem ODferrum oSrum tramitum-Jrwoegum+stigum
inscriptione signatur, invenies ; atque e vicinia caeterorum tramitibus
inscewungum Sa talo on efne habas to-gemerca 3 mi$ <5y gewit Su eftgeiorn to bocum
inspectis, quos numeros e regione habeant, adnotabis : cum scieris, recurres ad volumina
suindrigum 3 buta tuia gefundena rimas 8a ser Su gebecnades onflndes 3 stowa in Sa3m + singulorum, et sine mora repertis numeris quos ante signaveras reperies . et loco in quibus vel
Se ilco J- 8a sefterra gecwoedun eadem vel vicina dixerunt.
Ic ceasa-Hc onn Sset in crist Su getreowfsestnig 3 gemyndga mines papa Su eadg Opto ut in Christo valeas, et memineris mei Papa beatissime.
EXPLICIT HIERONYMI PROLOGUS.
|
CANON PRIMUS IN QUO |
QUATUOR. |
||||||||||
|
Mat. |
Mar. |
Luc. |
Joh. |
Mat. |
Mar. |
Luc. |
Joh. |
Mat. |
Mar. |
Luc. |
Joh. |
|
8 |
2 |
7 |
10 |
220 |
122 |
239 |
85 |
306 |
187 |
290 |
174 |
|
11 |
4 |
10 |
6 |
220 |
129 |
242 |
88 |
310 |
191 |
297 |
69 |
|
11 |
4 |
10 |
12 |
220 |
122 |
261 |
77 |
313 |
194* |
294 |
172 |
|
11 |
4 |
10 |
14 |
244 |
139 |
250 |
141 |
314 |
195 |
291 |
166 |
|
11 |
4 |
10 |
28 |
244 |
139 |
250 |
146 |
314 |
195 |
291 |
168 |
|
14 |
5 |
13 |
15 |
274 |
156 |
260 |
20 |
315 |
196 |
292 |
175 |
|
23 |
27 |
17 |
46 |
274 |
156 |
260 |
48 |
318 |
199 |
300 |
176 |
|
28 |
27 |
34 |
46 |
274 |
156 |
260 |
96 |
320 |
200 |
302 |
178 |
|
23 |
27 |
45 |
46 |
276 |
158 |
74 |
98 |
325 |
204 |
310 |
184 |
|
70 |
20 |
37 |
38 |
280 |
162 |
269 |
122 |
326 |
205 |
311 |
188 |
|
87 |
139 |
250 |
141 |
284 |
165 |
266 |
55 |
326 |
205 |
313 |
194 |
|
98 |
96 |
116 |
120 |
274 |
165 |
266 |
63 |
328 |
206 |
314 |
196 |
|
98 |
96 |
116 |
111 |
284 |
165 |
266 |
65 |
331 |
209 |
315 |
197 |
|
98 |
96 |
116 |
40 |
284 |
165 |
266 |
67 |
332 |
210 |
318 |
197 |
|
98 |
96 |
116 |
144 |
289 |
170 |
275 |
126 |
334 |
212 |
321 |
201 |
|
98 |
96 |
116 |
129 |
291 |
172 |
279 |
156 |
335 |
214 |
324 |
199 |
|
98 |
96 |
116 |
131 |
294 |
175 |
281 |
161 |
336 |
215 |
317 |
198 |
|
133 |
37 |
77 |
109 |
295 |
176 |
282 |
57 |
336 |
215 |
319 |
198 |
|
141 |
50 |
19 |
59 |
295 |
176 |
282 |
42 |
343 |
223 |
329 |
204 |
|
142 |
51 |
21 |
35 |
' 300 |
181 |
285 |
158 |
348 |
227 |
332 |
206 |
|
147 |
64 |
93 |
49 |
300 |
181 |
285 |
79 |
349 |
228 |
333 |
208 |
|
166 |
82 |
94 |
74 |
302 |
183 |
287 |
160 |
352 |
231 |
336 |
109 |
|
209 |
119 |
234 |
100 |
304 |
184 |
289 |
170 |
352 |
231 |
336 |
211 |
|
211 |
121 |
238 |
21 |
306 |
187 |
290 |
162 |
CANON SECUNDUS IN QUO TRES.
CANON TERTIUS IN QUO TRES.
|
Mat. |
Mar. |
Luc. |
Mat. |
Mar. |
Luc. |
Mat. |
Mar. |
Luc. |
Mat. |
Mar. |
Lac. |
|
15 |
6 |
15 |
9* |
86 |
97 |
179 |
99 |
197 |
251 |
149 |
255 |
|
21 |
10 |
32 |
94 |
86 |
146 |
190 |
105 |
195 |
253 |
148 |
204 |
|
31 |
102 |
185 |
103 |
1 |
70 |
192 |
106 |
216 |
258 |
150 |
257 |
|
32 |
39 |
133 |
114 |
24 |
41 |
193 |
107 |
121 |
259 |
151 |
258 |
|
32 |
39 |
79 |
116 |
25 |
42 |
193 |
107 |
218 |
264 |
155 |
156 |
|
50 |
41 |
56 |
116 |
25 |
165 |
194 |
108 |
152 |
269 |
154 |
228 |
|
62 |
13 |
4 |
116 |
25 |
177 |
194 |
108 |
219 |
271 |
42 |
230 |
|
62 |
13 |
24 |
121 |
32 |
127 |
195 |
109 |
220 |
278 |
160 |
263 |
|
63 |
18 |
33 |
122 |
33 |
129 |
198 |
110 |
221 |
281 |
163 |
268 |
|
67 |
15 |
26 |
123 |
34 |
147 |
199 |
111 |
173 |
285 |
166 |
265 |
|
69 |
47 |
83 |
130 |
35 |
82 |
201 |
112 |
222 |
285 |
166 |
267 |
|
71 |
21 |
58 |
131 |
36 |
76 |
203 |
114 |
270 |
296 |
177 |
280 |
|
72 |
22 |
39 |
135 |
38 |
78 |
205 |
116 |
224 |
296 |
177 |
284 |
|
72 |
22 |
186 |
137 |
44 |
167 |
206 |
117 |
232 |
301 |
182 |
286 |
|
73 |
23 |
40 |
143 |
57 |
90 |
208 |
118 |
233 |
308 |
185 |
305 |
|
74 |
49 |
85 |
144 |
59 |
12 |
217 |
127 |
240 |
312 |
193 |
299 |
|
76 |
52 |
169 |
149 |
66 |
43 |
219 |
128 |
241 |
316 |
197 |
293 |
|
79 |
29 |
86 |
149 |
66 |
53 |
223 |
130 |
243 |
317 |
198 |
295 |
|
80 |
30 |
44 |
153 |
69 |
63 |
225 |
134 |
245 |
322 |
202 |
309 |
|
82 |
53 |
87 |
164 |
79 |
144 |
226 |
133 |
244 |
338 |
218 |
322 |
|
82 |
53 |
110 |
168 |
83 |
95 |
229 |
135 |
137 |
339 |
219 |
325 |
|
83 |
54 |
88 |
168 |
83 |
206 |
229 |
135 |
246 |
340 |
220 |
327 |
|
83 |
54 |
112 |
170 |
85 |
96 |
242 |
137 |
237 |
342 |
222 |
323 |
|
85 |
55 |
114 |
172 |
87 |
98 |
242 |
137 |
248 |
344 |
224 |
328 |
|
85 |
55 |
88 |
174 |
91 |
99 |
243 |
138 |
249 |
346 |
225 |
330 |
|
88 |
41 |
148 |
176 |
93 |
101 |
248 |
143 |
209 |
353 |
232 |
337 |
|
88 |
141 |
251 |
178 |
95 |
102 |
248 |
143 |
253 |
354 |
233 |
338 |
|
92 |
40 |
80 |
178 |
95 |
217 |
249 |
144 |
254 |
|
Mat. |
Luc. |
Job. |
Mat. |
Luc. |
Joh. |
Mat. |
Luc. |
Joh. |
Mat. |
Luc. |
Job. |
|
1 |
14 |
1 |
64 |
65 |
37 |
Ill |
119 |
114 |
112 |
119 |
87 |
|
1 |
14 |
3 |
90 |
58 |
118 |
112 |
119 |
44 |
112 |
119 |
90 |
|
1 |
14 |
5 |
90 |
58 |
139 |
112 |
119 |
8 |
112 |
119 |
154 |
|
7 |
6 |
2 |
97 |
211 |
105 |
112 |
119 |
61 |
112 |
119 |
142 |
|
7 |
6 |
25 |
111 |
119 |
30 |
112 |
119 |
76 |
146 |
92 |
47 |
|
59 |
63 |
116 |
111 |
119 |
148 |
CANON QUARTUS IN QUO TRES.
|
Mat. |
Mar. |
Joh. |
Mat. |
Mar. |
Joh. |
Mat. |
Mar. |
Joh. |
Mat. |
Mar. |
Joh. |
|
18 |
8 |
26 |
204 |
115 |
135 |
279 |
161 |
121 |
321 |
201 |
180 |
|
117 |
26 |
93 |
216 |
125 |
128 |
287 |
168 |
152 |
321 |
201 |
192 |
|
117 |
26 |
95 |
216 |
125 |
133 |
293 |
174 |
107 |
323 |
203 |
183 |
|
150 |
67 |
51 |
216 |
125 |
137 |
297 |
178 |
70 |
329 |
207 |
185 |
|
161 |
77 |
23 |
216 |
125 |
150 |
2.99 |
180 |
103 |
329 |
207 |
187 |
|
161 |
77 |
53 |
277 |
159 |
98 |
307 |
188 |
164 |
333 |
211 |
203 |
|
204 |
115 |
91 |
279 |
161 |
72 |
CANON QUINTUS IN QUO DUO.
|
Mat. |
Luc. |
Mat. |
Luc. |
Mat. |
Luc. |
|
3 |
2 |
61 |
64 |
175 |
200 |
|
10 |
8 |
65 |
172 |
182 |
187 |
|
12 |
11 |
66 |
66 |
182 |
189 |
|
16 |
16 |
68 |
105 |
183 |
198 |
|
2 |
5 |
78 |
108 |
187 |
199 |
|
4 |
6 |
84 |
111 |
197 |
272 |
|
2 |
6 |
86 |
109 |
213 |
235 |
|
4 |
7 |
93 |
145 |
221 |
181 |
|
2 |
8 |
95 |
160 |
228 |
139 |
|
4 |
8 |
96 |
182 |
211 |
179 |
|
30 |
49 |
96 |
184 |
231 |
215 |
|
34 |
194 |
102 |
69 |
232 |
142 |
|
36 |
l6'2 |
104 |
71 |
234 |
136 |
|
38 |
53 |
105 |
193 |
236 |
135 |
|
40 |
52 |
107 |
73 |
237 |
138 |
|
41 |
55 |
108 |
115 |
238 |
140 |
|
43 |
123 |
110 |
118 |
240 |
141 |
|
46 |
153 |
119 |
126 |
241 |
175 |
|
47 |
134 |
125 |
62 |
255 |
202 |
|
48 |
191 |
127 |
128 |
256 |
205 |
|
49 |
150 |
128 |
132 |
257 |
213 |
|
51 |
59 |
129 |
130 |
261 |
207 |
|
53 |
125 |
132 |
81 |
262 |
212 |
|
54 |
54 |
134 |
120 |
265 |
257 |
|
55 |
170 |
138 |
168 |
266 |
155 |
|
57 |
61 |
156 |
57 |
267 |
158 |
|
58 |
60 |
158 |
226 |
270 |
229 |
|
60 |
171 |
162 |
161 |
272 |
231 |
|
CANON SEXTUS |
IN QUO DUO. |
||||
|
Mat. |
Mar. |
Mat. |
Mar. |
Mat. |
Mar. |
|
9 |
3 |
165 |
80 |
275 |
157 |
|
17 |
7 |
169 |
84 |
282 |
164 |
|
20 |
9 |
173 |
89 |
286 |
167 |
|
22 |
11 |
180 |
100 |
288 |
169 |
|
44 |
126 |
189 |
103 |
290 |
171 |
|
77 |
63 |
202 |
113 |
292 |
173 |
|
100 |
98 |
214 |
120 |
298 |
179 |
|
139 |
45 |
215 |
124 |
305 |
185 |
|
145 |
60 |
224 |
131 |
309 |
190 |
|
148 |
65 |
246 |
140 |
311 |
192 |
|
152 |
68 |
247 |
142 |
330 |
208 |
|
154 |
71 |
250 |
145 |
337 |
217 |
|
157 |
72 |
252 |
147 |
341 |
221 |
|
159 |
73 |
254 |
149 |
347 |
226 |
|
160 |
76 |
260 |
152 |
350 |
229 |
|
163 |
78 |
263 |
153 |
CANON SEPTIMUS IN QUO DUO.
|
Mat. |
Joh. |
Mat. |
Joh. |
Mat. |
Joh. |
|
5 |
83 |
19 |
34 |
185 |
216 |
|
19 |
19 |
120 |
82 |
207 |
101 |
|
19 |
32 |
CANON OCTAVUS IN QUO DUO.
|
Luc. |
Mar. |
Luc. |
Mar. |
Luc. |
Mar. |
|
23 |
12 |
84 |
48 |
247 |
136 |
|
25 |
14. |
89 |
56 |
277 |
215 |
|
27 |
16 |
91 |
61 |
SS5 |
230 |
|
27 |
28 |
100 |
75 |
340 |
236 |
|
28 |
17 |
103 |
97 |
|
CANON |
SONUS |
IN QUO DUO. |
|||
|
Luc. |
Joh. |
Luc. |
Joh. |
Luc. |
Joh. |
|
30 |
219 |
303 |
182 |
312 |
190 |
|
30 |
222 |
303 |
186 |
312 |
182 |
|
262 |
113 |
303 |
190 |
340 |
213 |
|
262 |
124 |
307 |
182 |
341 |
217 |
|
274 |
227 |
307 |
186 |
341 |
221 |
|
274 |
229 |
307 |
190 |
342 |
223 |
|
274 |
231 |
312 |
186 |
3"42 |
225 |
CANON DECIMUS IN QUO SINGULI PROPRIE SCRIPSERUNT.
|
Mat. |
Mat. |
Mat. |
Mat. |
Mat. |
Mat. |
|
2 |
42 |
109 |
167 |
210 |
268 |
|
4 |
45 |
113 |
171 |
212 |
273 |
|
6 |
52 |
115 |
177 |
218 |
283 |
|
13 |
56 |
118 |
181 |
222 |
303 |
|
24 |
75 |
124 |
184 |
227 |
319 |
|
27 |
81 |
126 |
186 |
230 |
324 |
|
29 |
89 |
136 |
188 |
233 |
327 |
|
33 |
91 |
140 |
191 |
235 |
345 |
|
35 |
99 |
151 |
196 |
239 |
351 |
|
37 |
101 |
155 |
200 |
245 |
355 |
|
39 |
106 |
|
Mar. |
Mar. |
Mar. |
Mar. |
Mar. |
Mar. |
|
19 |
58 |
81 |
92 |
104 |
186 |
|
31 |
62 |
88 |
94 |
123 |
213 |
|
43 |
70 |
90 |
101 |
132 |
235 |
|
46 |
74 |
|
Luc. |
Luc. |
Luc. |
Luc. |
Luc. |
Luc. |
|
1 |
68 |
149 |
188 |
236 |
298 |
|
3 |
72 |
151 |
190 |
252 |
301 |
|
5 |
75 |
154 |
192 |
256 |
304 |
|
9 |
104 |
159 |
196 |
259 |
306 |
|
18 |
106 |
163 |
201 |
264 |
308 |
|
20 |
107 |
164 |
203 |
271 |
316 |
|
22 |
113 |
166 |
208 |
273 |
320 |
|
29 |
117 |
174 |
210 |
276 |
326 |
|
31 |
122 |
176 |
214 |
278 |
331 |
|
50 |
124 |
178 |
223 |
283 |
334 |
|
51 |
131 |
180 |
225 |
288 |
339 |
|
67 |
143 |
183 |
227 |
296 |
343 |
CANON DECIMUS IN QUO SINGULI PHOPRIE SCRIPSERUNT.
|
Joh. |
Joh. |
Joh. |
Joh. |
Joh. |
Joh. |
Joh. |
Joh. |
Job. |
Joh. |
Job. |
Joh. |
|
4 |
24 |
43 |
62 |
80 |
99 |
117 |
136 |
153 |
171 |
195 |
216 |
|
7 |
27 |
45 |
64 |
81 |
102 |
119 |
138 |
1.55 |
173 |
200 |
218 |
|
9 |
29 |
50 |
66 |
84 |
104 |
123 |
140 |
157 |
177 |
202 |
220 |
|
11 |
' 31 |
52 |
68 |
86 |
106 |
125 |
143 |
159 |
179 |
205 |
224 |
|
13 |
33 |
54 |
71 |
89 |
108 |
127 |
145 |
163 |
181 |
207 |
226 |
|
16 |
36 |
56 |
73 |
92 |
110 |
130 |
147 |
165 |
189 |
210 |
228 |
|
18 |
39 |
58 |
75 |
94 |
112 |
132 |
149 |
167 |
191 |
212 |
230 |
|
22 |
41 |
60 |
78 |
97 |
115 |
134 |
151 |
169 |
199 |
214 |
232 |
FIJJ19 CANONUM.
INCIPIT PRJIFATIO EJUSDEM.*
Monige werun Sa Se godspellas awritton 3 Se godspellere getrymmeS cwoeSende forSon
Plures fuisse qui Evangelia scripserunt, et Lucas Evangelista testatur, dicens : Quoniam
soSlice moniga; gecunnate sint geendebrednege 8a sago Singa Sa in usic gefylled sindun
quidem multi conati sunt ordinare narrationem rerum quae in nobis completa; sunt ;
sua? gesaldon (is Sa Se from frumma 8a ilco-thia gesegon word 3 geembihtatun him 3
sicut tradiderunt nobis, qui ab initio ipsi viderunt sermonem, et ministraverunt ei ; et
Serhwunadun wis to ondword tit ftostnunga bserlice ceteawdon 8a wis 4" from wiSerwordum
perseverantia usque ad praesens tempus monumenta declarant ; quae a diversis
larwum geworht unefenlicra-lungemetlicra erfewaerd hine broemende frumma swse is Sset aBt auctoribus edita, diversarum haereseon fuere* principia: ut est illud juxta
BBgiptum 3 3 3 twoelfa 8ara apostola 3
jEgyptios et Thoman et Matthian et Bartholomaeum, duodecim Apotolorum, et Basilidis
3 3 8a refterra-tSa oSera 8a to talanna longsum is mi8 8y 8is ana
atque Apelles, ac reliquorum, quos enumerare longissimum est : cum hoc tantum
in ondwuoeardra nede-tbooflic is to cwoe8enne ofstode Sara sum 8a Se buta gaast 3 geafa inpraesentiarum necesse est dicere ; extitisse quosdam, qui sine spiritu et gratia
gecunnad sint swiSor geendebrednege Sa sago Saem soSsaga gescildon soSfastnise from Ssem
conati sunt magis ordinare narrationem quam historiae texere veritatem. Quibus
rehtlice swee ma3g Saat witgiung geceasa wee Ssem 8a 8e witgas of heorta hiora 8a Se
jure potest illud propheticum captari. Vae qui prophetant de corde suo, qui
gaes arfter gaast hiora Sa Se cwoeSas Sas cwoeS drihten 3 drihten ne sende hea
ambulant post spiritum suum, qui dicunt, haec dicit Dominus ; et Dominus non misit eos.
from Sa?m 3 haelend in godspell sprecaes alle Sa Se aer raeh cwommun
De quibus et Salvator in Evangelio Johannis loquitur : Omnes qui ante me venerunt,
MS. lucres eum fervere, legit.
8
Seafas weron 1 soeacaras 8a Se cwomun ne Sa Se sended arun he seolf forSon cwoeS hia cymas fures fuerunt et latrones. — Qui venerunt, non qui missi sunt : ipse enim ait, veniebant,
3 ic ne sende hia in cummenum fore onfoeng dearfscipes in gesendena embichta
et ego non mittebam eos. In venientibus praesumtio temeritatis, in missis obsequium
Seadomes is cirica wutedlice Siu-lSa ofer staSolfcest stan drihtnes stefne geseted is Saem inngelaede
servitutis est. Ecclessia autem quse super petram, Domini voce fundata est ; quam introduxit
cyning in inne his 1 to Saem Serh Syril of-gestignisse gdeglice sende hond his
rex in cubiculum suum ; et ad quam per foramen descensionis occulta? misit manum suam,
ongelie 3 hearta fewor streamas neirxna wonga ongelic gespranc fewere
similis damulas hinnuloque cervorum : quattuor flumina paradisi instar eructans : quattuor
3 hwommas 1 hringas haefls Serh 8a swa Serh aerca cySnissetsetnesse "i haldend ae drihtnes et angulos et anulos habet, per quos quasi per arcam testamenti et custos legis Domini,
trewum styrcndum-r'cerrendum he getedes serest-lforma alra is ba?r-suinnig his cuS-nomat his noma
lignis mobilibus vehitur. Primus omnium Mattbaeus est publicanus, cognomento
lesineg Se godspell in iudea ebrise word geworhte for hiora k Se maaste inthingc
Levi, qui Evangelium in Judaea, Hebraeo sermone, edidit : ob eorum vel maxime causam,
Sa Se in hselende gelsefdon of iudteiu 3 ne hwset 8a aes shya undercwom godspelles
qui in Jesum crediderant ex Judaeis : et nequidquam legis umbram, succedente Evangelii
soSfsestnisse bihealdon 8e aefterra trahtere Ssos apostoles Z alexandresca cirica
veritate, servabant. Secundus Marcus, interpres Apostoli Petri, et Alexandrine Ecclesiae
8e forma biscop 8e drihten soSlice-twutetlic haelend he seolf ne gesaeh ah Sa Sing 8a
primus episcopus ; qui Dominum quidem Salvatorem ipse non vidit, sed ea quae
larua geherde fore-cwoedende aet-ttefter lufu swiSor+mara wundara gesaegde Saem-1'maast endebred
magistrum audierat praedicantem, juxta fidem magis gestorum narravit quam ordinem.
Sirdda lece geboren sirise Sara burug Sa?s lof-therenis in godspell 8e "i
Tertius Lucas, medicus, natione Syrus Antiochensis ; cujus laus in Evangelio; qui et
Se-Hie discipulus apostoles daelum hoc efne-geworhte-tgesette
ipse discipulus Apostoli Pauli, in Achaiae Bceotiaeque partibus volumen condidit,
sum oSer hera eft sohte 1 Saet he in Soht ondetaS gehered maa Son gesege of-lfrom-awrat
quaedam altius repetens : ut ipse in procemio confitetur, audita magis quam visa describens.
laetmest 5 godspellere Sone Se haelend gelufade monigfallice Se ofer
Ultimus Johannes, Apostolus et Evangelista, quern Jesus amavit plurimum ; qui super
brest drihtnes gehlionade-l'gersBste claenust Sara lara flownisa-l'esprynca gebaer-Haidde 1 Se ana of
pectus Domini recumbens, purissima doctrinarum fluenta potavit ; et qui solus de
rode geearnade f he geherde heno moder Sin Ses mis Sy wees "3 ge-twutetlice Sa-lin Seem ttd
cruce meruit audire: Ecce mater tua. Is cum esset in Asia, et jam tunc
wiSerwordra larwas seda geseawun ceorles noma ceorles noma 1 Sa oSera Sa Se onsaeccas
haereticorum semina pullularent Cerinthi, Hebionis, et caeterorum, qui negant Christum -
in lichomse gecomae Sa 3 he in ofer-wurit his bifore-4'anticrist cliopas-l'ceigas-l'ceiS 1 Se apostol in came venisse; quos et ipse in epistola sua Antichristos vocat, et Apostolus
symlc-loft SerhslaeS geSreatad-l-gcnedcd is from allum buta lytlum Sa4in Saem tid biscop Paulus frequenter percutit : coactus est ab omnibus poene tunc episcopis,
3 monigra cirica hergum godcunde haelendes hero4'heista awrita 3 to
et multarum ecclesiarum legationibus [de] divinitate Salvatoris altius scribere, et ad
gem -r to him -JS-1'suao Sus ic saego godes word ne swoe swiSe-rne sua+swiSor dearfe-r dyrstige Son geleg
ipsum, ut ita dicam, Dei verbum, non tam audaci quam felici
dearfscipe4'baeldo fore-iorne-rbicymo f> ciricalicra saegde soSspel^soSsaga miS Sy from broSrum were geneded temeritate prorumpere : ut ecclesiastica narrat historia, cum a fratribus cogeretur
Saet awritta swae were gewordenl'Sus geworht ondworde gif inboden faesten in gemaennissc
ut scriberet ; ita facturum se respondisse, si, indicto jejunio, in commune
alle god gebedon-tbiddende weron of Saem were gefylled from4'of onwrihnise ge-endad in Saet mearda omnes Deum deprecarentur : quo expleto, revelatione saturatus in illud prooemium
to-rof heofne cwom loceteS+gesprang in fruma waes word 3 word waes miS gode 3 god e ccelo veniens eructavit : In principio erat verbum, et verbum erat apud Deum, et Deus
wass word Sis waes in frumma miS gode Sas cuSlice4'soSlice fewera godspelles monig
erat verbum : hoc erat in principio apud Deum. Haec igitur quattuor Evangelia multum
aer fore cwoedena-t fore cwida Saes witges ec boc soSeS4'fa3stnaagiS4'costaiS in Saem Sy forma gesihSnis
ante praedicta, Ezechielis quoque volumen probat, in quo prima visio
Sus bis gedegled 3 in middum swae-rswselce bisen fewer netra 3 onsion hiora
ita contexitur : et in medio sicut similitudo quattuor animalium, et vultus eorum
ondwlita-Vhioful monnes 3 ondwlita-lonsion leas 3 ondwlita eaelfes 3 ondwlita eames Sy forma monnes facies hominis, et facies leonis, et facies vituli, et facies aquilae. Prima hominis
ondwlita forSon swse-tswoBlce from menn ongann awrittae boc
facies [Matthaeum significat,] quia quasi de homine exorsus est scribere : Liber
cneorise-l'cynn-recenisse haelendes cristes sunu dauides sunu abraham softer in Saem
generationis Jesu Christi, filii David, filii Abraham. Secunda, Marcum, in qua
stefn leas in woestern roeSe4'rarende4'bellende gehered biS stefn ceigendes in woestern-Hn unbyedum londae vox leonis in eremo rugientis auditur : Vox clamantis in deserto :
gearwas woeg drihtnes rectas doas-twircas stiga-tstreta his Sirdda celfes of Son 4" of Saem
Parate viam Domini, rectas facite semitas ejus. Tertia, vituli, quae
Se godspellere lucas from zacharia meaessa-preoste infeing-tingann frumma fore-gebecnade fearSa
Evangelistam Lucam a Zacharia sacerdote sumsisse initium praefigurat. Quarta,
iohannis Se godspellere Se onfeing feSra eames 3 to Saem heistum ibodum geoefistade+oefistende Johannem Evangelistam qui, adsumtis pennis aquilae, et ad altiora festinans,
3 of word godes doemeS-tto sceadeS 8a oSera Sa aefterfylgeS in Son ilco Socht fore-gewoxun
et de verbo Dei disputat. Castera quae sequuntur in eundem sensum proficiunt :
sceonca hiora recta 3 feSrihtse foet 3 swa hwidir gaas gaaest hea gaeS 3 ne eft cerras+wendas Crura eorum recta et pennati pedes, et quocunque spiritus ibat, ibant, et non revertebantur ;
3 hryic hiora fullaB egum 3 gloetas 3 Saeccillas in middum ut-iornenda 3 hwel in et dorsa eorum plena oculis, et scintilla? et lampades in medio discurrentes, et rota in
B
10
huelum in suindrigum feuer onsiones biSon 3 Sy boc sefter getal
rota, in singulis quattuor fades: unde et Apocalypsis Johannis, post expositionem
tuoentig feuer aldra-tuSwutana 8a haldas hearpas 1 fato tobiddes-l'geheras lomb godes
viginti quattuor seniorum, qui, tenentes citharas et phialas, adorant agnum Dei,
inbrohte leigeS-slaehtas 1 Sunera S seofona gastas ymbiomas 3 sae glaesen 3 feuer
introducit fulgura, et tonitrua, et septem spiritus discurrentes, et mare vitreum, et quattuor
netna-rwihta fulle egum cwoeSende-tsaegde neten-twiht Se forma ongelic leas Z Se sefterra ongelic animalia plena oculis, dicens : Animal primum simile leoni et secundum simile
celfes 3 Se Sirdda ongelic monnes 3 Se fearSa ongelic earnes flegende 3 sefter lytle hwile
vitulo, et tertium simile homini, et quartum simile aquilte volanti. Et post paullulum :
fulle saegde f hia wero egum 3 raest nabbas daeg 3 nseht hia cwoeSas-tcweSenda
Plena, inquit, erant oculis ; et requiem non habebant die ac nocte, dicentia :
halig halig halig drihten god allmsehtig Se woes 3 Se
Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus omnipotens, qui erat, [et qui est] et qui
tocymende-rtowserd is of Stem allum clsBnlice-tbserlice-Hutorlice seteawas fewr anal noht mara
venturus est. Quibus cunctis perspicue ostenditur, quattuor tantum
se reht godspelleras to onfoanne 3 alle wiSerweardra gedwola deadra swiSor slitenum Son
debere Evangelia suscipi : et omnes Apocryphorum naenias mortuis magis hsereticis, quam
ciricendum hliflendum singendum. ecclesiasticis vivis canendas.
ONGINNES FORES.ZEGDNISE EUSEBIES
INCIPIT PR^FATIO EUSEBII.
EUSEBIUS DE CARPIANISCA VMM. BRODER IN DRIHTEN HAELO
EUSEBIUS CARPIANO FRATRI IN DOMINO SALUTEM.
Gel^ered sum oSer alexandrinesca miS micle bigeong "i ec hogahscipe enne-tan (is fore feower Ammonius quidam Alexandrinus, magno studio atque industria unum nobis pro quattuor
godspellum of-forleort "i forSon Srea godspelleras-l'Sara godspellera bisen-r'Soht buta Ssem ongelicum
Evangeliis dereliquit : namque trium Evangeliorum sensus exceptos, similes
3 Sa bihaldne matheis godspell swelce to anum efne-gewordena-1'geworhta tocnutte swoe $
contentusque Matthaei Evangelio, quasi ad unum congestos, adnexuit : ita ut
hiora-tSara ilea swse feolo to gebyres redes sefterfylges utuetlice bituih-toslitten sie
eorundem, quantum ad tenorem pertinet lectionis, sequens jam stilus interruptus esse
geseen soS4'ahbutean f hal lichoma oSSe geadrung oSerra Sis-t-jS is godspell
videatur. Verum, ut salvo corpore, sive textu casterorum hoc est Evangeliorum*
* MS. Evangelium.
11
syndriga 5 Sa hamcuSa stowa of Seem gelic-Hlca 3 swae gelic gecuedon gewutta Su mseht 3 propria et familiaria loca, in quibus eadem similiterque dixerint, scire possis, ac
mi* soSSe geseocca onfenge buta tua of Seem fore[s]egden uer gesetnesa oSera rehtnissa teno of tal
vere disserere, accepta occasione ex prsedicti viri studio, alia ratione decern numero
Se mercas-ttaenas ic gemercade Sara cerest feuer in him gehaldees talo in Seem gelicra
tibi titulos designavi : quorum primus quattuor in se continet numeros, in quibus similia
of allum gecueden aron eefterra in Seem Srea
ab universis dicta sunt ; Matthaeo, Marco, Luca, Johanne. Secundus, in quibus tres ;
Sirda in Seem Srca fearSa
Matthaeus, Marcus, Lucas. Tertius, in quibus tres ; Matthaeus, Lucas, Johannes. Quartus,
in Seem Srea fifta in Seem tuoge
in quibus tres; Matthaeus, Marcus, Johannes. Quintus, in quibus duo; Matthaeus, Lucas.
seista in Seem tuoege seofonda in Seem tuege
Sextus, in quibus duo ; Matthaeus, Johannes. Septimus, in quibus duo ; Matthaeus,
eahteSa in Seem tuege nioSa in Seem tuoege
Johannes. Octavus, in quibus duo; Marcus, Lucas. Nonus, in quibus duo; Lucas,
teiSa in Seem suindrige of oSrum sundurlice awuritun of Son ec
Johannes. Decimus, in quibus singuli de quibusdam proprie scripserunt. Equidem
Sara underra mercunga -p is reht-smeawung berhto soSlice hiora sago Sys is 3 forSon
subjectorum titulorum id est argumentum : clara vero eorum narratio hasc est : etenim
Serh syndriga stowa godspella oSSer tal gesegen biS to-geseted heartlice-tlyt huon onginnes
per singula loca Evangeliorum quidam numerus videtur adpositus, paulatim incipiens
from fruma eefter Son Sy eefterra siSSa Srea 3 Serh endebrednisse Sara bocana ende wis
a primo, deinde secundo, postremo tertio*, et per ordinem librorum ad finem usque
foregaes-tgefeeres Sonne Serh suindriga talo tal Serh bischead in-bigeates-Hnfindas
progrediens. Itaque per singulos numeros supputatio per minii distinctionem invenitur
insetena gebecnas-lgetacnas to chweem of tenum mercum to-gesetet tal oncnawes sweelce
inserta, significans cui de decern titulis adpositus numerus dignoscitur. Veluti
soSlice eerest wutetlice is in Seem forma gif ec in SeBm eefterra 3 Sa ilea wisa wis to
siquidem primum, certum est in primo. Si vero in secundo, et eodem modo usque ad
tenum gif soSlice from-ymbcerred an suee huelc of feour godspellum suee huelcum
decern. Si igitur, evoluto uno qualicumque de quattuor Evangeliis, cuilibet
foruearde-theafodueard Su weBlla instonde 3 eft-geuuta Sa Se gelic seegdon 3 stowa-tstyde sundria capitulo velis insistere et rescire, qui similia dixerint, et loca propria
oncnawa anra gehwelc in Seem gelic aron foresprecon eefter anum Soht swee hwees haldes Su
agnoscere singulorum, in quibus eadem sunt proloquuti ejusdem sensus quern tenes,
1 MS. tres. B2
12
eftredende forc-geseted tal "i is to soecanne hine in foreraercunc gene seteawes mereunges
relegens propositum numerum quaesitumque eum in titulo, quem demonstrat tituli
underraeread sona gewuta gu mseht of oferwritenum gas in foruuard fore-genotad infindes
subnotatio, continuo scire poteris ex superscriptionibus quas in fronte notatas invenies :
forSon f swa monig of geem ga gu insoecas gelicra cwedon cymeg gee-tec sog to ogrum
qui aut quot de his quae inquiris, similia dixerint. Veniens etiam ad reliqua
godspella gerh gon ilco tal gene nimende gu gesist to-gesetedo-1'gegeadrad gerh sundrigo
Evangelia per eundem numerum, quem continent* videbis adpositos per singulos
talo "i ec ga in hiora suindrigum stydum-lstowum ongelica gecwedon gu onflndes
numeros, atque eos in suis propriisque locis similia dixisse reperies.
Gessegd is foresacgdnisse eusebies Explicit Praefatio Eusebii.
ONGINNES SCEARPSMEUNG MATHEIS
INCIPIT ARGUMENTUM MATTHEI.
swelc in endebreduise forgmest-l'aerest geseted is godspell in
Mattheus in Judaea sicut in ordine primus ponitur, [ita^] Evangelium in
iudea aorest-tforgmest awrat gaes-Hiis ceigung to gode from baersynnum wercum wees
Judasam primus scribsit : cujus vocatio ad Dominum ex publicanis actibus fuit,
twoegera in cynreswu-leneuresu cristes ga forueardafga fruma fore-gefeng gaos anacs gaeslhis forma -tfruma duorum in generationi . Christi principia praesumens, unius cujus prima
mig ymbcyrf lichomes ogres gsBS sefter hearta gecorenscip waos 3 of twsem in dalum
circumcisione carnis ; alterius cujus secundum cor electio fuit ; et ex utrisque in partibus
sie ga feower sigo teafald tal grifaldlice gesetet forwuard 1 leafes lufu in
Christus sit, quae quater denario numero triformiter posito, principium ac credendi fide in
redes tid gegemes 3 corenscip in oferfaer-rofergeong wig of sceades-tgesundras
electionis-f tempus corrigens et electio in transmigrationis usque in Christum definiens
ernincg-tymbgeong tocyme drihtnes seteawes cnearesu f Z getalscipes 3 tides siee
decursum adventus Domini ostendit generationem ut et numerositatis et temporis esse
^ were seteawued 1 godes in him were ge-eawde gee-tec sog gara cynn gesette cristes
quod esset ostendens et Dei in se opus monstrans etiam quorum genus posuit Christi
wyrcende from frumma cygnessa-tgesetnessa ne onsCc gara alra ginga-tsceafta tid
operantis a principio testimoniorum J non negaret. Quarum omnium rerum tempus,
* MS. continens. t MS. Iectionis. t MS. testimonium.
13
L-udebrcdnise tal gescead oSSas reihtniss f lufcs Sarflic-tned is god crist is *e
ordo, numerus, dispositio, vel ratio quod fidei necessarium est Deus Christus est qui
geworden is from wife geworden under ae geboren-rgecenned of heghstald gefcroued in lichoma alle factus est ex muliere factus sub lege natus ex virgine passus in came omnia
in rode gefsostnade f he gesigfsestnade 8a in him seolfum eft-aras in lichoma 3 fadres noma in in cruce fixit, ut triumphans ea in semetipso resurgens in corpore et Patris nomen in
fadrum item sunu 7 sunes noma Saem feder eft-geniues-lgesetes-rgebeotes 3 in sunum buta fruma patribus filio, et filii nomen Patri restituens, et in filiis sine principio
buta ende seteawues enne mis him faeder sie fnrtSon an is in Saem godspell
sine fine ostendens unum secum patre esse, quia unus est. In quo Evangelio
bihotticlSarflic Seem wilnendum god swelc 55a fruma -r Sa midla -f $a fulla oncnawa-f ongeota f 1 utile [est] desiderantibus Deum, sic prima, vel media, vel perfecta cognoscere, ut et
cliopung-l'ceigunc Sees apostoles 3 werc-rwunder godspelles 3 lufu godes in lichoma gecenned
vocationem * Apostoli et opus Evangelii, et dilectionem -f- Dei in carne nascentis
«erh alle Sa geredes-lSa geleornas hie oncnawes 1 ec of Son forcunned-lforcummen-tforcySed sint 3 per universa legentes intelligant, atque quo appraehensi sunt et
f hie sie forcySed gegiuas eft-ongeattas us fortSon Sis setnes scearpsmeawunges waes 1
apprehendere expetunt, recognoscant. Nobis enim hoc [in] studio argumenti fuit, et
lufu geworden fcing gesella-rto sellanne 3 wercendes-lwundres godes ondget georne sie
fidem factae rei tradere, et operands Dei intellegendam | diligenter esse
gescead Stem soecendum nis to suigenne
dispositionem quaerentibus non tacere.
Explicit.
ONGINNED FORWUEARD4 HEAFUD WUEARD DARA REDA ^EFTER MATHEUS.
INCIPIT CAPITULA LECTIONUM SECUNDUM MATTHEUM.
Cneuresuu-Vcynnresuu feortig tuu from o$S to crist endebrednise
i. Generationum quadraginta duarum ab Abraham usque ad Christum, ordo
gesaegd is cennisse heelendes cristes of brydguma hire of engel sedeauadc
narratur. n. Nati vitas Jesu Christi de Maria, sponso ejus Joseph, angelo revelante,
* MS. vocatio. t MS. dilectione. t MS. intelligentiam.
14
fore-gecueden is gecenned tungul-crseftiga stearra him hlatuu gesaegde gebreingendum-tgeafendum
praedicitur. m. Natum Christum Magi, stella sibi duce nuntiante, oblatis
mi8 Singum to-gebedon Se angel fore-gelaerde-lfore-getahte miS crist gefleh in
numeribus, adoraverunt. iv. Angelo praemonente, Joseph cum Christo fugit in
ogipt 3 ofslog $a cildes of forebod-tof forelar bseScere f stefn
./Egyptum, et Herodes occidit infantes. v. De praedicatione Johannis Baptistae quod vox
eliopende-l'ceigende sie hrewonise wyrcas gie of fulwiht cristes from iohanne
clamantis sit: " Paenitentiam agite.11 vi. De baptismo Christi in Jordane a Johanne,
7 tacon trinise fadres buta tua his in stefn 3 tuufallice gast in culfre of
et signo Trinitatis, patris scilicet ejus in voce, et utriusque spiritus in columba. vn. De
feortig ' daga fresten 1 diul Srifald costung ofer swided eft-forleort Sa burg
quadraginta dierum jejunio, et diabolo trina temtatione devicto. vm. Relicta Nazareth,
forebodas eorSu zabulones 3 setter-tost witgiung Saes witges hreunisse gedo-tgewyrce hates
praedicat terrae Zabulon et Neptalim, juxta vaticinium Esaiae, penitentiam agere jubens.
ceigeS flsceras 35a sona gefylgdon hine
ix. Vocat Petrum, Andream, Jacobum, et Johannem, piscatores, qui mox secuti sunt eum.
Serh alle forebodade alle miS hselo untrumige in mor Seignas
x. Per totam Galilasam praedicat, omnes sanando languores. xi. In monte discipulos
gelaeras seofo eadignisse "i <5y aehteSa oehtnisses gelaereS Seignas salt eorSu
docens, septem beatitudines, et octavam persecutionis exponit. xii. Discipulos sal terra?
1 middengeardes leht geheht-l'genemde fore-geheht in lixung wundra-twerca faeder to wuldranne
et mundi lumen appellans, praecipit in splendore operum Patrem glorificandum.
fore gefylnisse aes gecwome he cwofcend gelaeres soSfeastnisse ofersuifced 3
xiii. Ob implendam legem venisse se dicens, pharisseorum docet justitiam superandam, et
monslaga-lmorSur-slaga ae gee Sing to brenganne-tto geafanne broSres gehates eft-foregefnisse
homicidium lege vetans, etiam munus offerendum fratris jubet reconciliatione
geSafsumnisse on weg <5sem wiSerworde ne synngige gelaerde hates synne
differri. xiv. Consentiendum in via adversario. Non moechandum docens, jubet vitia
-t lichoma buta under noma ego -r Sy suiSra Sees ondspyrnise gecearfa Soet
vel caro sine mendabiles sub nomine oculi vel dextrae scandalizantis abscidi. xv. Quod
sie Se Se gebedtwif buta lust-geornnisse Sing forleites forebeadas ec sod naefroo
adulter sit qui uxorem, excepta fornicationis causa, demiserit. Prohibens etiam omnino
gesueriga laeres ne Ssem sloegende ne Saem reafende ne Saam Sreaddende ne Saem 4" suiga
jurare, docet, nee percutienti nee exspolianti, nee angarianti, nee pertenti, vel mutuare
wiSstonda to lufanne Sone nesto miS ae getrymmas gee Sa fiondas geheht to lufianne
volenti, resistere. xvi. Amandum proximum lege firmans, etiam inimicos praecipit diligendos.
Sa almissa laeras deiglige to doanne fcy winstra ne witta £ is giornisse
xvii. Aelemosynam docet in abscondito faciendam, quam sinistra nesciat, id est, appetitio
lofes-therenis mennisces gebedes ongelicnes in seofum willniungum gesalde cue* synna
laudis humanae. xviii. Orationis formulam in septem petitionibus tradens, ait peccata
15
buta forgefendum nere forgefon laeres buta unrotnise to faestanne ne to strionanne
nisi dimittentibus non diraitti. xix. Docet sine tristitia jejunandum; nee thesaurizandum
on eor8o 8ax;cille lichomas 8y ego geheht ne tuoem hlaferdum maeg gehera
in terra. xx. Lucernam corporis oculum appellans, nee duobus dominis posse servire;
ne bisignisse mettes 3 woedes hoebende ah ric godes allum fore Iceras
nee solicitudinem escas et vestis habendam, sed regnum Dei omnibus praeferendum docet,
ne rehtlic is bisig sie in morgen of gemet doma;s cwteS lytles strees 1
nee debere sollicitum esse in crastinum. xxi. De mensura judicii dicens, festucae vel
micles beames to-rmifc efennisse gewordeno hera8 a;rist 8a aganlico-r8a syndrio 3 aefter 8on bro8res schyldo trabis comparatione facta, docet prius propria et post fratris vitia
forgeafanne halig hundum 3 bergum ne is sellennde ah 8sBm biddenda 8a5m socenda
resecanda. xxn. Sanctum canibus porcisque non dandum, sed petendum, quaerendum
8asm cnyllenda 3 foregemercade-lgetachte 8erh brad woeg monige 8erh neruu-runtrum hwonl'unmonige
pulsandumve praefigit. xxm. Per latam viam multos, per angustam paucos
inngae getrymes 3 leaseras-Tlegeras to bihaldanne sie+sint witgo mi* noma ec ion
introire testatur; et falsos cavendos esse prophetas: Nomine quoque
on wsestma godra 3 yfelra trewna laeres forSon ne yfel willo g6da ne god
fructuum bonarum et malarum arborum docet quia nee malum voluntas bona, nee bonum
were mcege gewyrca willo yfela ne 8a ceigendo noma drihtnes ne 8a msehto in
opus potest facere voluntas mala. xxiv. Non vocantes nomen Domini, nee virtutes in
his noma wyrcenda ah 8a fyllennda willo godes inngae cweSJsseges in ric heofna
ejus nomine facientes, sed implentes voluntatem Dei, intrare dicit in regnum coelorum.
to geafanne mi8 efennisse getimbres hus ofer carr -r ofer s6nd 8one lic-8rower
Adhibita comparatione sedificantis, domum super petram, aut super herenam. xxv. Leprosum
mi8 braeda hond 7 ec fore-so8scip wordes ic willo geclaensade 8aos centures f is hundra8es monna hlafard
extensione manus, ac prolatione verbi " volo," mundavit. xxvi. Centurionis
enseht gehailde 8a iudeas of ric in 8on cynna geheht to cymmende sa;ge8 fordrifena puerum curans, Judaeos de regno, in quo gentes promittit venturas, asserit expellendos.
swear petres drihtenlica hond 8a gehran heeleS he ge-embihtees 3 monigo monigfalde untrummige xxvu. Socrus Petri dominicae manus tactu sanat. Ministrat, et multi varia infirmitate
gehseled bi8on cwoe8ende ic fylgo 8e naebbende he cuoeS hw6er heafud gehlutes + gebeges
curantur. xxvm. Dicenti, " sequar te," non habere se dicit ubi caput reclinet ;
3 gefraignenda 8eign from faederlica forbead byrgen in scip slepende from
et interrogantem discipulum a paterna vetuit sepultura. xxix. In nave dormiens, a
frohtendum gewaehten wa;s smyltnisso mi8 word eft-geboedte in eor8o 8ara lioda
periclitantibus excitatus, tranquillitatem verbo restituit. xxx. In terra Genassenorum,
halum monnum diobles fara 8erh-gelefdelsende in bergum in burug-rin port his
sanatis hominibus, daemones ire permittit in porcos. xxxi. In civitate sua
eor8-cryppel ha>le8 serest forgefenise synna ceigas 3"
paralyticum curat. Prius dimittendi peccata. xxxu. Mattheum vocat, et murmurantibus
16
of Sara baersynnigra bearscip cweS yfle hcebbendum woerc sie lece ongelic
de publicanorum convivio pharisaeis ait ; Male habentibus opus esse medico ; similitudinem
1 ec wines i bytta-tbyttana gesette ge-eade 3 eft-waccende dohter
panni rudis ac vini vel utrium ponens. xxxiii. Pergens ad* resuscitandam filiam
Sas aldormonnes f wif of herning blodes hseleS geweht Z ■£ maeden ofer for-rofer faerende
principis, mulierem a profluvio sanguinis sanat, suscitans et puellam. xxxiv. Transiens,
twoe blindae inlihtas 3 Saom dumbe tunga fordrifen-tgescyfen diubol alle
duos caacos inluminat, et muto linguam, ejecto daemone, reddit. xxxv. Omnem
unhselo gelecnade 8a wyrcendo foremonig sint Seignas mi* mcehtum-twundrum Z lar
languorem curans, operarios promultam esse, discipulos virtutibus et doctrina
getrymmeS-l'gefoBstnigeS swilce scip bitwih-rhimong uulfum sende f hea ne ondreda him -r 8a uulfas
confirmat. xxxvi. Sicut oves inter lupos missi, ut non timeant eos
Sa Se lichoma ofslaeS rumlice foretacnas suord bine ne frig on earSo
qui corpus occidunt, clementer informat. xxxvu. Gladium se non pacem in terrain
gesenda cwoeS ne lufa gie Sone fader oSSe moder ofer hine geheht eft-ondfoende ec Son
mittere dicens, nee amari patrem aut matrem super se praecipiens, receptorem quoque
soSfoostes mearda soSfsestes ondfoe aedeawas sende to Saom haslend 8a Se
justi mercidem justi accipere manifestat. xxxviii. Johannes misit ad Jesum, qui,
sende erendraca moniga of bim Sreatum ssegde-l'saeges burgas-tportas Sa hrewunisse
dimissis nuntiis, multa de eo turbis enuntiat. xxxix. Increpat civitates qua? paenitentiam,
gec-twutotlice wordnum mis bine maehtum ne dydon ondetnise lofes haelendes gesaegd is
etiam factis apud se virtutibus, non egerunt. xl. Confessio laudis Jesu refertur
to t feder 1 Sreatuncg 3 hefignise Ssera byrSenra ~i wyrcendra to rseste Saera Segna
ad patrem, et invitatio oneratorum et laborantium ad quietem. xli. Discipulorum
sunne daeg ehera niomendra eft-forefundeno miS bisseno dauiSes 3 mis ymbcyrf eft-bicueS-twiSstod sabbato spicas vellentium reprehensores exemplo David, et circumcisione redarguit.
in somnung bond driu haeles 3 lar-1'Saehtung wis hine doendum-l'wyrcendum
xlii. In synagoga manum aridam sanat, et, pharisasis consilium adversus eum facientibus,
monige lecneS-t haeles et witgiung of him gefylled-ige-endad gemyndgad biS blind 1 dumb
multos curat, et prophetia de ipso completa memoratur. xliii. Caecum mutumque
haeles from dioble freweS "i in diobla aldur hia cwoedon f gewyrce miS ondsuare his toslat curans a dasmonio liberat, et in Belzebub dicentes id facere, responsione sua destruit,
cueS ebalsung in halig gast ne forletta Sone treu ec Son of waestim maeg
dicens, blasphemiam in Sanctum Spiritum non remitti ; arborem quoque ex fructu posse
eaSa ongeota 1 rehtnisse of word idlum in daege domes forgelda becon
cognosci ; et rationem de verbo otioso in diem judicii reddi. xliv. Pharisaeis signum
biddendum iones becon sella bodade-l'saegde Saem burgwarum 3 Sy cwoen suSerne gemyndgade 3 petentibus Jonae signum dari praedicit ; Ninevitas et reginam austri commemorans, et
* MS. et. t MS. torn.
17
of gast unclaene seofofallice on menn eft-gewende wifcstode *y raoder 3 brofcre
de spiritu inmundo septempliciter in homine redeunte disputans. xlv. Matrem et fratres
Seignas cwoefc + alle ie 8e fadres his wyrcas willo saett ofer sae
discipulos dicit, vel omnem qui Patris ejus fecerit voluntatem. xlvi. Sedens super mare,
bisen cueS waestra Srittiges sexteiges 3 hundrides Sone gundor gcsaegde+getrahtade
parabolam dicit fructus tricensimi, sexagensimi et centensimi, quam seorsum exponit
Seignum bisia of winnuncum gesette ec-geecte of corn senapes 1 huaete
discipulis. xlvii. Parabolam de zizanis ponens, jungit de grano senapis et fermento,
softer Son ssegde winnunga-tsifiSena bisen Segnum betuih hus striones £
postquam exponit zizaniorum parabolam discipulis intra domum. xlviii. Thesauri vel
raere-grotta bigetna efennise foresetna gelic Son bisin of suegna fiscum hine
margarita? repertae comparatione proposita, similiter parabolam de saginae piscibus se
gehriordum of-geseegde wundradun-twundrandum hine Sone witga cue* worfcung in his
prandis exponit. xlix. Mirantibus se prophetam dixit honorem in sua
fader-oeSel naebfde from geslaegen heafod gesald gesaegd is in disc
patria non habere. l. Johannes ab Herode occisi caput datum refertur in disco.
of fif hlafum 1 oftwsem fiscum fif weara Susend weron gefylde-tgehriordad
li. Quinque panibus et duobus piscibus quinque virorum milia saturantur.
geongende-tge-eade ofer sae Sone peter Sruncnende ahscfes 7 in Saer fceade monige wgloana
lii. Ambulans supra mare Petrum mergentem levat, et in Gennesar multi fimbria;
miSSy gehran gehaeled weron soecendum of unSweanum Sara fceigna hondum 8a ilea cwoe*
tactu salvantur liii. Quaerentibus de non lotis discipulorum manibus, ea dicit
gone monno 8a of heorta gaes unclaensia iy channanesca dohter from dioble geheras
hominem quae de corde exeunt inquinare. liv. Cananeae filiam a dasmonio laudat
from modres lufu-tleafa geheelde monige in stow unbyid-twoestig weron gehaeled feor wera
a * matris fide curavit. lv. Multis in loco deserto sanatis, quattuor virorum
Susend seofona sint hlafum weron gefylled ec-teft biddendum sealla of heofnum becen
milia septem sunt panibus saturati. lvi. Item petentibus dari de caslo signum
iones rehtra were sella foresasgde Saerstes mi* noma is to behaldenna geheht from lar
Jonae potius dari praedixit. lvii. Fermenti nomine cavendum praecipit a doctrina
gefraigende drihtne hwelcne hine cuedon menn were ondetnisse
pharisaeorum. lviii. Interrogante Domino quern eum dicerent homines esse : confessio
petres heofna from him mis casgum gemonigfalded waes geSrouende hine foresscgde Se wifcer cwedna
Petri caelorum ab eo clavibus muneratur. lix. Passurum se praenuntians contra dicentem
petrus 3 alle willo to fylgenna hine leereS onsaca hine seolfne ewe*
Petrum increpat, et omnem voluntatem sequi se docet abnegare se ipsum. lx. Dicens
sume oSera ne gesego deaS wiS-l'Sa huile geseas hine cymende in ric sona gesasgd is
quosdam non visuros mortem donee videant eum venientem in regno mox refertur
* Sic MS. pro Laudata.
c
18
ofer-gemercad was in mor gone cnaht bracceic haled 1 Seignum of his unmaeht
transfiguratus in monte. lxi. Puerum lunaticum curat, et discipulis de sua impossibilitate
soecendum ewe* cynn Sat mi? gebed 3 mi* fasten to fordrifenne ned gaefel Sam caseri
quaerentibus, ait genus illud oratione jejunioque pellendum. lxii. Tributum Caesari
wecg-twoeg in muSe fisces begeten-tgefunden gesealla geheht 3 bine heeist-rmaast sie geworden
staterem in ore piscis inventum dari praecepit ; et eum magiorem futurum
Se Se hine suelc lytel cild ge-eSmodade laerde cueS ne lyttel ondspyrnisse 3 ec
qui se ut parvulus humiliaverit docens, ait nee minimum scandalizandum, et item
liomana miS noma scylda -r megas gememelease heht forhyeganne of scip
membrorum nomine vitia vel caros incurabiles praecepit abscidendos, lxiii. De ove
dwoelende 3 miS gemnisse broSres ec sagde 3 Sam Sencendum-tSafendum cueS gebeden were gesald erronea,* et correptione fratris enuncians, et consentibus dicit orata praestari,
1 SamSe synges hundseofuntig seofo siSa heht forgeafa ec to sagde bisina Seas-tSrales scyldiga et peccanti septuagies septies jubet ignosci, adhibita parabola servi debi tores,
Se onsacca Sam gefero-refneSea milsia-rforgefnise miS rehtnise of boec forletnise
qui negata conservo miseratione damnatur. lxiv. Cum rationem de libello repudii
Sam cunnendum-rcostendum foregulde Srea were cynna gelarde huastana fore-geheht
temtantibus reddidisset, tria esse genera docuit eunuchorum. lxv. Praecepit
brengende him bloedsende lytla ne wiSsaca Sy aftera drihtnes ondsuare of
oblatos sibi benedicendos parvulos non repelli. lxvi. Secunda Domini responsione de
lifes efne-uurotniso Sam telendum fore him lytla huila monigfallice-t hunteantig siSa 3 lif
vitae contristato contemnentibus propter se temporalia centuplum, et vitam
geheht ece bisen of Sam wyrcendum in wingeard tid ungelic-runefne
promittit asternam. lxvii. Parabolam de operariis in vinea, tempore diverso
efne-gebrohton to brenganne an 3 gelic cueS hea onfeingon mearde foresagde
conductis, adhibita, unam paremque dicit eos accepisse mercedem. lxviii. Praedicens
hine Srouende Sar moder sunana sebedais biddende saccendum sedlum cueS forsuiSed were se passurum matri filiorum Zebedaei petenti negatis sedibus, ait, volentem fieri
arest sua mahte rehtra were Sea-tesne eec oSra tuoe blindas geseton at stret-roeg
primum debere potius esse servum. lxix. Item alii duo caeci sedentes secus viam,
weron ge-inlihted gefylgdon hine aftera gewritt witgiunges set ofer assales
inluminati secuti sunt eum. lxx. Secundum scribturam prophetiae sedit super asinae
fola 3 inneade tempul gewurpp Sa bibyecenda huer hales blindas 7 halte clioppendum
pullum et ingressus templum ejicit vendentes, ubi sanat caecos et claudos, clamantibus
lytlum la hal usic sunu dauiSes t drig gewarS f fic-beam miS word wundrendum cueS alle
parvulis ; " Osanna Filio David." lxxi. Arefacta ficulnea verbo, mirantibus dicit omnia
Sa biddes Sa gelefes ondfoa gefrasende weron in huelc maht wundra ge-endade-tdyde
quae petunt credentes accipere. lxxii. Interrogantes in qua potestate mira patraret,
* MS. erroneae. t MS. driu, ab eadem manu in drig correcta.
19
of fuluiht gefrasas ec gefylles bisin fadores in wingeard suna *8es gesendnes
de baptismo Johannis interrogat, jungens parabolam patris in vineam filios mittentis,
efne-gefestnadc in godes ric mesa-preastas from port-cuenum to foregeonganne bisin-rbispcll
concludens in regnum Domini sacerdotes a meretricibus praecedendos. lxxiii. Parabolam
of uin-wirccendum gesette 8a Se latuas sende to him Seas gee sunu ofslogun
de vinitoribus ponit, qui perimentes missos ad se servos etiam filium occiderint.
bisin of Sasm telendum to farmum-i'gereordum weron gelaSat-tgehaten gecunnedon
lxxiv. Parabolam de contemtoribus ad nuptias invitatis. lxxv. Temtantes
of Sami gaefel-lgyld-sclenna caeseres to seallanne ofer inwurittena 4" licnessa mi8 frasung
de tributo Caesaris dando, supra inscribtionis vel imaginis interrogatione
gefailde of wife-thlafe seofa broSra gecunnadun eristes ungelefenra
destruxit. lxxvi. De uxore septem fratrum temtantes inrisores resurrectionis incredulos
forcySde of micle aes bobode gecunned geonduearde lufte godes
arguit sadducaeos. lxxvii. De magno legis mandate tentatus respondit : " Dilectionis Dei
3 Sa3s neista forfcmest were gefraignende drihtne huscs sunu were crist miSSy
et proximi primum esse." lxxviii. Interroganti Domino cujus filius esset Christus ? cum
geonduearde 8a dauiS geherde hundraSes Sees nioSa salmes of forueard gesuigdon
respondissent pharisaei : " David," audito centensimi noni psalmi principio, tacuerunt.
ne Sa wyrcas ah 8a cueSas geheht to doenne monigfulliee
lxxix. Non quae faciunt sed quae dicunt pbarisaei praecepit faciendum. Multipliciter
geSreatas-l'forcySas of of aSe of camele (Sacm deare) 3 offlege caelcas
increpat pharisaeos de proselyte; de juramento; de camelo et culice, calice
•y byrgennum Z Sa ilco ge-efnade ut huitum ec forcySas-l'geSreatas
et catino, monumentis et eos comparans dealbatis. lxxx. Item arguit pharisaeos
f hia getimbredon byrgenna Sara witgena "i to hierusalem ewe* Su stsenas 8a 8a Se to Se
aedificantes sepulchra prophetarum ; et ad Hierusalem dicit : " Lapides eos qui ad te
gesended aron Seignum fregnendum beeon to-cyme 5 endes woruldes moniga
missi sunt." lxxxi. Discipulis interrogantibus signum adventus et finis sseculi, multa
to biSencanne-tto bihaldenne geheht to wseccenne foressegde Sa;m Se nyston-l'neuton tid
cavenda praecepit. lxxxii. Vigilandum praedicit nescientibus horam
to-cyme his ge-ecte bisin of teum hehstaldum bisin cue* monnes
adventus sui, subjiciens parabolam de decern virginibus. lxxxiii. Parabolam dicit hominis
Srim Seignum crafta ungelic-funefne bodendes of allum cynnum in
tribus servis talenta diversi nummen commendantis. lxxxiv. Ex omnibus gentibus in
dom to-gesettes he forecueS scipa on suiSra ticceno on wynstra foresa^geS eastro
judicio positurum, se praedicit oves a dextris, haedos a sinistris. lxxxv. Proenuntiat Paschae*
MS. Pascha.
C 2
20
setter tuaBm dogrum 5 hine sellende 1 geteled is Seehtung Ssera iudea 5 of smirinise
post biduum, seque tradendum, referturque consilium Judaeorum, et de alabastro ungenti
of Son f> wif wunnendse Serh-gedselde i $ iudas Srittig seolferne hine gelicade were biboht
quo mulier * devota perfudit vel quod Judae-f- trigenta argenteis eum placuit venditurus.
tal Srounges 3 ec were gesoegd to stow Ser ssegde-tcueSes gefeastnadon f byrgenn i.xxxvi. Series passionis enarraturusque ad locum quo ait munierunt sepulchrum
gemercadon Sone stan miS haldendum-tgemendum eristes gelic Son endebrednise
signantes lapidem cum custodibus. lxxxvii. Resurrectionis similiter ordo
from efernes sabates wis to stow Ser cueS "i gemersad is word Sis
refertur a vespere sabbati usque ad locum quo ait ; " et divulgatum est verbum istud
miS wis Ssem longe dcege sellef Segna in mor
apud Judaeos usque in hodiernum diem." lxxxviii. Undecim discipulis in monte
worSendum fulwihtes tacon salde 3 his him wis ende woruldes ondueardnisse
adorantibus baptizandi formulam tradit, et suam eis usque in finem saeculi praesentiam
geheht-tgehates pollicetur.
gesaegd aron heafudwearda Sara reda Exbliciunt Cabitula Lectionum.
• MS. mulierem. t MS. Juda.
THE GOSPEL
ACCORDING TO
St. MATTHEW.
EVANGELIUM
SECUNDUM
M A T H E U M.
THE GOSPEL
ACCORDING TO
St. MATTHEW.
/lifter Matheus ge-reeednysse.
CHAPTER I.
1 Her is on cneorisse-boc Hselendes Cristes, Danides suna, Abrahames suna.
2 Softlice Abraham gestrynde Isaac ; Isaac gestrynde Jacob ; Jacob gestrynde Jndam and his gebroSra.
3 Judas gestrynde Phares and Zaram ; of bam wife be wses genemned Thamar; Phares gestrynde Esrom ; Esrom ge- strynde Aram ;
4 Aram gestrynde Aminadab ; Amina- dab gestrynde Naason ; Naason gestrynde Salmon ;
5 Salmon gestrynde Booz of bam wife Raab ; Booz gestrynde Obeth of bam wife Ruth ; Obeth gestrynde Jesse ;
6 Jesse gestrynde bone cyning Dauid ; Dauid cyning gestrynde Salomon of Jiam wife be wses Urias wif ;
7 Salomon gestrynde Roboam ; Roboas gestrynde Abiam ; Abia gestrynde Asa ;
8 Asa gestrynde Josaphath ; Josaphath gestrynde Joram ; Joras gestrynde Oziam ;
Various Readings. Rubric. A. -nesse.
CHAPTER I.
1 SoSlice wel is to understanden bset Liber genera- sefter Matheus gerechednysse her is on Chrati,«u cneornysse boc Hselendes Cristes, DauiSes abrah'am.
. , , Her onginfc
suna, Abrahames suna. Matheus boc
2 SoSlice Abraham gestreonede Ysaac ; s^iiere?*0 Ysaac gestrenode Jacob ; Jacob gestreonede Judam 1 his gebro^re ;
3 Judas gestrenede Fares 1 Zaram of bam wife be wses genemned Thamar ; Fare gestreonede Esrom ; Esrom gestrenede Aram ;
4 Aram gestreonode Aminadab ; Amina- dab gestrenede Naason ; Naason gestreonede Salmon ;
5 Salmon gestreonede Booz, of bam wife Raab; Booz gestreonede Obeeth of bam wife Ruth ; Obeth gestreonede Jesse ;
6 Jesse gestreonede Jeanne kyng Dauid ; Dauid kyng gestreonede Salomon of bam wife ~pe wses Uriahs wif;
7 Salomon gestreonede Roboam ; Roboas gestreonede Abia ; Abia gestrenede Asa ;
8 Asa gestreonede Josaphat ; Josaphat gestreonede Joram; Joras gestreonede Oziam;
Various Readings.
* Rubric in Cod. Reg. 1. his. Dauides. 2. gestrenede; gestrenede ; gestrenede. 3. Phares bis. gestrinende. 4. ges- trenede; gestrinde. 5. gestrenede bis. Obeth. gestrende. 6. gestrende bis. cyning bis. 7. gestrynde ; gestrinde ; gestrende. 8. gestrinde bis.
0NGINNE3 GODSPELLES CYNNRECCENISSE
INCIPIT EVANGELII GENELOGIA MATHEI.
CAPUT PRIMUM.
CAP. I.
Boc cneunise haelendes kristes dauides sunu abrahames sunu h ■ ' *
1 Liber1 generationis Jesu Christi, filii David, filii Abraham. 2 Abraham godspeif t»c
cypenne after Matheus to- cende-rgestrionde uutotlice cende scrglice cende 5 brofcra sagan.
genuit Isaac, Isaac autem genuit Jacob, Jacob autem genuit Judam et fratres ' '•'"-
his ec so8 cende 3 of Saer byrig wutetlice cende
ejus. 3 Judas autem genuit Phares et Zarad de Thamar. Phares autem genuit Esrom.
soSlice cende wutotlice cende ec soS cende
Esrom autem genuit Aram. 4 Aram autem genuit Aminidab. Aminidab autem genuit
uutetlice cende soSlice cende of Saem wife
Naasson. Naasson autem genuit salmon. 5 Salmon autem genuit Booz de Racab.
uutetlice cende of ec soS cende cende
Booz autem genuit obeth ex Ruth. Obeth autem genuit Jesse. 6 Jesse [autem] genuit
Sone cining uutetlice cinig cende of Seere Se Sy waes uuries wif t
David regem. David autem rex genuit salomonem, ex ea quae fuit Uriae. 7 Salmon
soSlice cende ec so* cende uutetlice cende
autem genuit Roboam. Roboam autem genuit Abia. Abia autem genuit Asa. 8 Asa
soSlice cende uutetlice cende so*lice cende
autem genuit Josaphat. Josaphat autem genuit Joram. Joram autem genuit
Oziam.
1. Boec sindun pare kennisse Haelendes Kristes DauiSes sunu «ses Abrahames sune. 2. Abraham soSlice kende; 3 bloprse his. 3. of Samar. 5. of rachab; of ru«. 6. pone cyning; of psera pe urias ahte.
* Rubric in Cod. Rushworth.
t 8aes cempa. hine geheht Dauid of slaa fore hire Singum. Bersabe wses hire noma. Sy wies Salomones moder JSaes cyniges.
24
9 Ozias gestrynde Joatham ; Joatham gestrynde Achaz ; Achaz gestrynde Eze- chiam ;
10 Ezechias gestrynde Mannasen ; Man- nases gestrynde Amon ; Amon gestrynde Josiam ;
11 Josias gestrynde Jechoniam and his gebro^ru on Babilonis geleorednysse :
12 And aefter Babilonys geleorednysse, Jechonias gestrynde Salathiel ; Salathiel gestrynde Zorobabel ;
13 Zorobabel gestrynde Abiud ; Abiud gestrynde Eliachim ; Eliachim gestrynde Azor ;
14 Azor gestrynde Sadoc ; Sadoc ge- strynde Achim ; Achim gestrynde Eliud ;
15 Eliud gestrynde Eleazar ; Eleazar gestrynde Mathan ; Mathan gestrynde Jacob ;
16 Jacob gestrynde Joseph, Marian wer of paere waes acenned se Haelend, pe is ge- nemned Crist.
17 Eornostlice ealle cneoressa fram Abra- hame 0*8 Dauid synd feowertyne cneoressa ; and fram Dauide oS Babilonis geleored- nysse feowertyne cneoressa ; and fram Babi- lonis geleorednesse oft Crist feowertyne cneoressa.
Dysgod-spei 18 SoSlice pus waes Cristes cneores : Da myde-wyntres baes Haelendes modor Maria waes Josepe be-
maesse-aBfen. , , , • ■, i
weddod, aer hi tosomne be-comun, heo wa3S gemet on innofte haebbende of pam Halegan Gaste.
19 SoSlice Josep hyre wer, ¥>a he webs rihtwis, and nolde hi gewidmaersian, he wolde hi dihlice forlaetan.
Various Readings.
V. 11, 9. A. -nesse. 12, 3. A. Babilones. 4. A. -nesse. 17, 1. A. eomestlice. 3. A. cneorisna. 10. A. cneorisna. 16. A. —nesse. 18. A. cneorisna. 21. A. JJabilones. 22. A. geleor- nesse. 26. A. cneorisna. 18, 5. A. cneorisn. 9. A. moder. 13. A. beweddad. 18. A. becomon. 22. A. hsebbende o. i. 27. A. halgan. 19, 2. A. Joseph. 11. A. hig. 16. A. dige- lice.
9 Ozias gestreonede Joatham ; Joatham gestreonede Achaz ; Achas gestreonede Eze- chiam ;
10 Ezechias gestreonede Manassen ; Ma- nasses gestreonede Amon ; Amon gestre- onede Joram ; Joras gestreonede Josiam ;
11 Josias gestreonede Jeconiam ; 1 his gebroSran on Babilonis leordnysse:
12 And aefter Babilonis geleordnysse, Jeconias gestreonede Salathiel ; Salathiel gestreonede Zorobabel ;
13 Zorobabel gestreonede Abiud ; Abiud gestreonede Eliachim ; Eliachim gestreonede Azor ;
14 Azor gestreonede Sadoc; Sadoc ges- treonede Achim ; Achim gestrenede Eliud ;
15 Eliud gestreonede Eleazar; Eleazar gestreonede Mathan ; Mathan gestreonede Jacob ;
16 Jacob gestreonede Joseph Marie wer, of pare waes akenned se Haelend, pe is ge- nemned Crist.
17 Gernestlice ealle cneornyssa fram Abrahame o'&'&e Dauid synd feowertene cneornyssa ; 1 fram DauiSe oSSe Babilonis geleorednysse feortene cneornysse ; 1 fram Babilonis leorednysse. oS Crist feortene cneornysse
18 Softlice pus waes Cristes cneores: Da Cumessetdes-
i tt it i ■»«■ • t ponsata mater
pas Haelendes moder Mane waes Josepe jhu maria beweddeS, aer hyo to somne coman, hyo '°sep waes gemet on innoSe haebbende of pam Halge Gaste.
19 SoSlice Joseph hire wer, pa he waes rihtwis, 1 nolde hyo maersian, he wolde hye dygeliche forleten.
Various Readings.
9. gestrende. gestrenode: gestrenede. 10. gestrenede bis. gestrende; gestrenede; gestrende; gestrenede. 11. Josiah ; gebrofcren; 12. after; gelerednisse ; gestrenede bis. 13. gestriende; gestrenede bis. 14. gestrenede bis. 15. ges- trenede ter. 16. gestrende; Marian; Halend. 17. Eomest- lice; feowertine ; cneoresse ; Dauide. oi ; feowertene; cneo- ressa; feorwertene. 18. Halendes; bewedded; hy; comen; habbende. 19. msersiam ; hya ; dygellice ; forlseten ; soSlice.
25
ec so*] ice cende uutetlice cewle sofclice cendc
9 Ozias autem genuit Joatham. Joatham autem genuit Achaz. Achaz autem genuit
uutetlice cende soSlice cende
Ezechiam. 10 Ezechias autem genuit Manassem. Manasses autem genuit Amon. Amon
so8lice cende uutetlice cende 3 broSra his in
autem genuit Josiam. 11 Josias autem genuit Jechoniam, et fratres ejus in
ofercerr-tin ymbcerr-hin geliornisse babilonis 3 setter ymbcerr-tgefaellnisse babilones
transmigratione Babylonis. 12 Et post transmigrationem Babylonis: Jechonias
cende ec s6S cende uutetlice cende
genuit Salathiel. Salathiel autem genuit Zorobabel. 13 Zorobabel autem genuit Abiud.
sofclice cende ec s6S cende sofclice cende
Abiud autem genuit Eliachim. Eliachim autem genuit Azor. 14 Azor autem genuit Saddoc.
uutetlice cende sofclice cende ec sofc cende
Saddoc autem genuit Achim. Achim autem genuit Eliud. 15 Eliud autem genuit
ec so* cende soSlice cende uutetlice
Eleazar. Eleazar autem genuit Matthan. Matthan autem genuit Jacob. 16 Jacob autem
cende wer maries of fcaem gecenned-tgeboren is haelend Se is genemned-l'geceyged
genuit Joseph, virum Mariae, de qua natus est Jesus, qui vocatur
crist alle forSon-tcufclice cneuresa from wig to cneuresa
Christus. 17 'Omnes ergo generationes ab Abraham usque ad David, generationes '2.x.
feowerteno 1 from wis to forworpuise-l'ymbcerr-roferfaer babilones cneuresa
quattuordecim : et a David usque [ad] transmigrationem Babylonis, generationes
feowerteno 1 from ymbcerr-l'oferfaer babylonis wis to crist cneuresa feowerteno
quattuordecim : et a transmigratione Babylonis, usque ad Christum, generationes quattuordecim.
j biwoedded -r beboden 1 *cristes sotslice cynn-reccenise-rcneuresu suse-rfcus wees mi« Sy waes 1-tbefeastnad-rbetahtJ tmoder his OnginncS god- 18 Christi autem generatio sic erat. 2Cum esset desponsata mater ejus spell sfter ma-
Incipit Evan- aer Son hia gegeadradon-tgecuomun bigetten-Hnfunden wses-Hs in hrif haefde of geliumsecun-
Maria Joseph, antequam convenirent, inventa est in utero habens de fh™umIat~
» 3. v.
gaast haligj ioseph cufclice uer hire mi* Sy waass soSfasst 3 nalde hea gebrenge-rgeleda
Spiritu Sancto. 19 3 Joseph autem vir ejus cum esset Justus, et nollet earn traducere : '4.x.
ah he walde deiglice forleitta hea 4 $a ilea voluit occulte dimittere earn.
11. broebre his in babilonia faere. 12. 3 aBfter babiloniafsere. 16. kende iosepe maria waer of basre akenned waes haalend sebe is nemned krist. 17. ealra cujdice kneorissum from abrahame ob to dauide feowertene kneorisse sint and from dauiSe obbe to fscrennisse babylonie feowertene kneo sint 3 from frorennisse babilonie obbe to kriste kneorisse sint feowertene. 18. kristes so(ilice kennisse f>us waos Jia \>e hio wees bewedded -r befest -r insceat alegd his moder maria iosefae asrbon hi oet-to somne cwoman hio waes gem6eted in hire inno}>e haabbende of \>tem halgan gaste. 19. Joseph soblice hire wer swa he was monn sobfsest 3 ne walde hie-wolde degullice forleten hio.
* untedlice suae wa»s cristes cneureso.
t To gemanne nalles to habbanne fore wif.
% Abiathar $e aldormon wass in JSaem fid in hierusalem fore biscob. he bebeod maria iosephe to gemenne. T to begeonganne mifc claennisse.
D
26
Dys sceal on twelftan daeg.
20 Him pa soSlice pas ping pencendum, Drihtnes engel on swefnum aetywde, and him to cwaeS, Josep Dauides sunn, nelle pu ondraedan Marian pine gemaeccean to onfonne : -p on hire acenned ys hyt ys of pam Halgan Gaste.
21 Witodlice heo cenS sunu, and pu nemst hys naman Haelend : he soSlice hys folc hal gedeS fram hyra synnum.
22 SoSlice eal J?ys waes geworden, -p ge- fylled waere -p fram Drihtne gecweden waes purh pone witegan,
23 SoSlice, seo faemne haefS on innoBe, and heo cenS sunu, and hi nemnaS his na- man Emanuhel, -p ys gereht on ure ge- peode, God mid us.
24 Da aras Josep of swefene and dyde swa Drihtnes engel him bebead, and he onfeng his gemaeccean :
25 And he ne grette hi heo cende hyre frum-ceunedan sunu: and nemde hys na- man Haelend.
CHAPTER II.
1 Eorntjstlice pa se Haelend acenned waes on Judeiscre Bethleem on paes cyninges dagum Herodes, pa comon pa tungol-witegan fram east-daele to Hierusalem,
2 And cwaedon, Hwaer ys se Judea cyning pe acenned ys. So^lice we ge-sawon hys steorran on east-daele, 1 we comon us him to ge-eadmedenne.
3 pa Herodes -p gehyrde, pa wear^ he gedrefed, 3 eal Hierosolim-waru mid him.
Various Readings.
V. 20, 16. A. Joseph. 24. A. gemseccan. 26. A. onfone. 21, 3. A. cenneK. 7. A. nemnest. 22, 2. A. eall. 23, 9. A. cenneS. 16. A. Emanuel. 24, 3. Joseph. 5. A. swefne. 17. A. gemseccan.
Ch. ii. v. 1, 1. A. eornostlice. 18. A. tungel. 2, 3. A. hwar. 24. A. ge-eaSmedenne. 3, 10. A. eall. 11. A. Hiera- solim.
20 Him pa so^liche pas ping penchen- dum, Drihtnes aengel on swefnum ateowede, "i hym to cwaeS, Josep DauiSes suna, nyle pu ondraeden Marian pine gemaecchen to onfonne : paet on hyre gekenned ys hyt is of pan Halgen Gaste.
21 Witodliche hyo ken8 sunu, 1 pu nemnest his name Haelend: he soSlice his folc hal gedeS fram heora synnen.
22 SoSlice eall pis waes geworSan, paet gefylled waere paet fram drihtne gecwae'Sen waes purh panne witegan,
23 Softlice, syo femne haefS on innoSe, 1 hyo kenS sunae, 1 hyo nemneS hys name Emmanuel, paet ys gereht on ure peode, God mid us.
24 Da aras Joseph of swefne 3 dyde swa Drihtnes aengel him bebead, 1 he onfeng hys maecchen :
25 And he ne grette hye heo kende hire frum-kennede sune : 1 nemde his name Haelend.
CHAPTER II.
1 Eornestlice pa se Haelend akenned Cum natus es-
set Jesus 112
waes on Judeissere Beethleem on bas kynges bethleem.
, tt-ii' ,.in diebus hero-
dagen Herodes, pa coman pa tungel-witegen. dis regis, ecce
r . i i , x i maS' al) orients
tram east-daele to Jerusalem. &c.
2 And cwaeSen, Hwaer is se Judea kyng pe akenned is. So^liche we geseagen his steorran on east-daele, 1 we comen us hine to ge-eadmedenne.
3 Da Herodes -p geherde, pa warS he gedrefeS, "i eal Jerosolime-waere mid him.
Various Readings.
20. f>encendum; sweafnum; atewyde; Dauides sunu; meccen; akenned; bam Halgan. 21. witodlice hya cenS; nemst; nama Halend; hyra synnum. 22. geworden; ge- cweSen ; bonne. 23. cenfc ; sunu ; Emanuel ; his; 24. bebed ; mceccen. 25. hyo; frum-cennede sunu.
Ch. ii. v. 1. Halend ; acenned ; kyngum ; dagum ; tun- gol-witegan. 2. cyng ; acenned ; soSlice ; seawen ; geed medenne. 3. wer* ; gedrefed ; ware.
27
8as soSlice 8e he Senccnde-l'gohte 8a cuom-reno engel drihtnes in suoefnum-Hn slepe tetdeaude 20 Haec autem eo cogitante, ecce Angelus Domini in somnis apparuit
him cueS-rssogde Sus 8u ioseph sunu dauides nolle 8u 8e ondrede-rforht bian to onfoanne maria gebede+geoc ei, dicens : Joseph fill David, noli timere accepere Mariam conjugem
8in f for8on in 8ajr-Hn 8a3m acenned is of gast halig is gecennes wotetlice
tuam ; quod enim in ea natum est, de Spiritu Sancto est. 21 Pariet autem
sunu 3 geceig 8u4'genemne 8u noma is haelend 8e ilea ec-tfor8on hal doeS-rhe gewyrcas folc filium : et vocabis nomen ejus Jesum : ipse enim salvum faciet populum
his from synna hiora 8is so81ice all geworden is+gewearS $ te sie gefylled -fs
suum a peccatis eorum. 22 Hoc autem totum factum est ut adimpleretur id
8set gecueden is from drihtne 8erh 8one witgo cuoe8ende heonu hchstald in hrif
quod dictum est a Domino per prophetam, dicentem : 23 Ecce virgo in utero
seeal habba-thsofis 3 gecennes sunu 3 hia geceiges noma his 8aet is getrahtet
habebit, et pariet filium, et vocabunt nomen ejus Emmanuhel, quod est interpretatum,
mi8 us god aras wotetlice iosep of slepe gedyde sua? geheht him engel
Nobiscum Deus. 24 Exurgens autem Joseph a somno, fecit sicut praecepit ei angelus
drihtnes 3 onfeng gebed his 3 ne cu8e-rne cunnade hea-r8ailco wi8-t8a huile gecende
Domini, et accepit conjugem suam. 25 Et non cognoscebat earn donee peperit
sunu hire frumcende 3 ceigde noma his haBlend.
filium suum perimogenitum : et vocavit nomen ejus Jesum.
CAP. II.
Mi88y etso8 gecenned were haelend in 8ajr byrig in dagum herodes cyninges henu
1 Cum ergo natus esset Jesus in Bethlehem Judeae in diebus Herodis regis, ecce
8a tungulcraeftga of east dael cwomun to hierusalem hia cwoedon4'cuoe8ende huer is 8e
Magi ab oriente venerunt Hierosolymam, 2 dieentes : Ubi est qui
accenned is cynig iudeana gesegon we for8on sterra-ttungul his in eastdcel 3 we cuomon to wortianne natus est rex Judasorum ? vidimus enim stellam ejus in oriente, et venimus adorare
nine geherde wiototlice herodes Se cynig gedroefed wes 3 alle 8a hierusolimisca-rburgwseras mis
eum. 3 Audiens autem Herodes rex, turbatus est, et omnis Hierosolima cum
him illo.
20. In marg. 8endi he )>a f> (johte, i pis. so)dice he (johte henu engel drihtnes seteawde him in slepe cwe(;ende iosp sunu dauides ne ondrcd fm \>e onfoh -r onfoias maria wife ^inum J>8ette sojilice in hire akenned is of f;aem halgan gaste is. 21. hio kenne() i berej) sofdice sunu 3 \>u nemnest his noma hajlend he selfe sojilice he gehsele); folc his from hiora synnum. 22. fias so|dice eall geworden is -r wojs -fte gefylled waere Jjset acweden is -r wres from drihtne {mrh esaiam \>e witgu cwejjende. 23. henu-f her is-lTih|ie fa;mne in innojie-l'in hrife ha?fS 3 bereti-rkenne)! sunu 3 hie nemna)> noma his. f is gereht god mid usic. 24. \>a. arisende so|dice from slepe dyde swa him behead se engel dryhtnes 3 feng wiue his. 25. 3 ne groette hire o[> Jiset hit gebasr sunu his fione frum kendu 3 nemde noma his hselend.
Ch. ii. 1. )>a sojdice akenned wees hselend. iudeana in dagum erodes Jjsbs kyninges henu tungul-krasftgu eastan quomon in hierosolimam. 2. cwejiende hwser is se\>e akenned is kining iudeana we gesegon sofdice steorra his in east-dade 3 cuomon to gebiddenne to him. 3. -J5 |ja geherde so)dice herodes king waes gedreefed in mode 3 ealle hierosolima mid hine.
D2
28
4 And pa gegaderode Herodes ealle ealdras paera sacerda and folces writeras, 3 axode hwaer Crist acenned waere.
5 Da saedon hi him, On Judeiscere Beth- lem : witodlice pus ys awriten purh pone witegan,
6 And pu Bethleem Judea-land, witodlice ne eart pu Isest on Juda ealdrum : of pe forS- gaeS se here-toga, se *Se recS min folc Israhel.
7 Herodes J?a clypode on sunder-spraece pa tungel-witegan, 3 hefran hi georne, hwaenne se steorra him aeteowde.
8 And he asende hi to Bethlem, and p us cwaeS, FaraS 3 axiaS geornlice he p am cilde ; and ponne ge hyt gemetaS, cySaS eft me, •p ic cume 3 me to him gehidde.
9 Da hi p gebod gehyrdon, pa ferdon hi ; 3 soSlice se steorra, pe hi on east-daele gesawon, him heforan ferde, oS he stod ofer paer ■p cild waes.
10 SoSlice pa pa tungel-witegan pone steorran gesawon, faegenodon swySe myclum gefean.
11 And gangende into pam huse, hi ge- metton paet cild mid Marian hys meder, 3 hi apenedon hi, 3 hi to him gebaedon : And hi untyndon hyra gold-hordas, 3 him lac brohton ; p waes gold, 3 recels, 3 myrre.
12 And hi afengon andsware on swefnum, -p hi eft to Herode ne hwyrfdon, ac hi on o^erne weg on hyra rice ferdon.
Dys god-spei 13 Da hi pa ferdon, pa aetywde Drihtnes
sceal on cylda- . _ - . v i •
ma;s5edaeg. engel Josepe on sweinum, 3 pus cwaeo, Aris 3 nim -p cild 3 his modor, 3 fleoh on Egypta- land, 3 heo paer o&Saet ic pe secge : To- weard ys ~p Herodes secS p cild to for- spillenne.
Various Readings.
Ch. ii. v. 4, 7. A. f>ara. 10. A. |;Ees folces. 13. A. acsode. 14. A. hwar. 16. A. wEere a. 5, 3. A. hig. 6. A. Judeiscre. 7. A. Bethleem. 6, 11. A. Judea. 7, 9. A. acsode. 10. A. hig. 16. A. setywde. 8, 4. A. hig. 6. A. Bethleem. 12. A. acsiaS. 21. A. gemeton. 9, 8. A. hig. 25. A. J»ar. 10, 8. A. hig fsegnodon. 10. A. mycelum. 11, 7. A. gemitton. 15. 17. A. hig. 12, 2. A. hig. 3. A. onfengon. 15. A. hig. 20. A. heora. 13, 2. A. hig. 22.A.moder. 29. A. par. 34. A. segce. 43. A. forspillanne.
4 And pa gegaderede Herodes ealle eal- dres pare sacerdaes 3 folkes writeres, aend axode hvvaer Crist akenned waere.
5 Da saegden hyo him, On Judeissere Bethleem : witodlice pus ys awriten purh panne witegan,
6 vEnd pu Bethleem Judea-land, witodlice ne eart pu laest on Judea ealdran : of pe forS gaeS se here-toga, sepe recS min folc Israel.
7 Herodes pa cleopede on sunder-spraece pa tungel-witegan, 3 hefran hyo georne, hwanne se steorre heom ateowede.
8 iEnd he asende hye to Bethleem, 3 pus cwaeS, FareS 3 axiaS geornlice he pam childe ; 3 panne ge hit gemete<5, kySaS eft me, paet ich cume 3 me to him gehidde.
9 Da hyo paet hehod geherden, pa ferden hyo; 3 soSlice se steorre, pe hye on east-daele geseagen, heom beforen ferde, oSSe he stod ofer paer paet child waes.
10 SoSlice pa pa tungel-witegan panne steorre geseagan, fagenedon swiSe micele gefean.
11 And geoden into pam huse, hyo metten paet child mid Marian hys moder, 3 hyo afteneden hyo, 3 hyo to hym gebaeden : And hyo untyndon heora gold-hordes, 3 him lac brohten, paet waes gold, 3 stor, 3 mirre.
12 And hyo onfengen andswere on swef- num paet hyo eft to Herode ne hwyrfden, ac hyo on operne weig on hire riche ferden.
13 Da hyo pa ferden, ba atewede Drihtnes APParuit an-
_ - . ^ gelus dormni in
engel Josepe on swefne, 3 pus cwaeo, Aris somnis Joseph,
dicens: accipe
3 nym paet child, 3 hys moder, 3 neog on puerum et ma- Egypte-land, 3 beo paer oS paet ic pe segge : Toward is paet Herodes secS paet child to forspillenne.
Various Readings.
Ch. ii. v. 4. gegarede; sacerdes; folces wser; acenned ware. 5. heo ; Judeiscere ; Jionne. 7. hwsenne ; sterre ; sete wode. 8. hyo; (jonne; cyfcaS; ic. 9. gehyrden; ferdon; hyo; gesawen. cyld. 10. gesawen. 11. gangende; metton; cyld ; apenedon ; gehsedon ; untyndon hyra gold-hordas ; hrohton; receles. 12. anfengen andsware; hwyrfdon; hyra rice ferdon. 13. hy; Botywede; rengel; Josepum; swefnum; cild ; modor ; \>a cyld.
29
3 gesomnade alle 8a aldormenn biscopa-l'msesa prcasta 3 8a u8uutta Sax folces georne gefraignadel'- 4 Et congregans omnes principes sacerdotum, et scribas populi, sciscitabatur
ge-ascade-rgefrasade from him huer crist acenned were ab eis ubi christus naesceretur.
suse for8on awritten is 8erh 8one witgo Judeae : Sic enim scribtum est per Prophetam.
so8lice hia-t8a saegdon him 5 ' At illi dixerunt ei : In Bethleem ' '•>■ *"•
3 8u bethlera eor8u un8aerfe 8ing
6 Et tu Bethleem terra Juda, nequaquam
lyttel ar8 in aldormonnum iudses from 8e for8on of cymes aldormon-Hatua 8e ricses folc min
minima es in principibus Juda : ex te enim exiet dux, qui reget populum meum
israhel Israhel.
8a hero8es deglice geceigde tungul-craeftiga georne-Hnnweardlice geleamade from him 2 7 Tunc Herodes clam votatis Magis diligenter didicit ab eis
tid stearres 8y setdeawude him
tempus stellae quae apparuit eis :
3 sende 8a ilea in bethleem cue? gaes 3
8 et mittens illos in Bethleem, dixit : Ite, et
gefraignes innueardlice of 8ajm cnaeht 3 mi8 Sy ge inflndes eft-ssccgas me Saat 3 ic cymo interrogate diligenter de puero : et cum inveneritis, renuntiate mihi, ut et ego veniens
to wor8ianne hine adorem eum.
8a 8e mi88y geherdon 8one cyning geeadon 3 heno stearra 8y gesegon
9 Qui cum audissent regem, abierunt : et ecce Stella, quam viderant
in east-dael fore-geeade hea wi8 f> mi8 8y cuom gestod ofer 8er-Vhwer waes 8e cnaeht
in oriente, antecedebat eos, usque dum ■ veniens staret supra, ubi erat puer.
gesegon wiotetlice stearra gefagen weron gtednisse miclo sui8e 10 Videntes autem stellam gavisi sunt gaudio magno valde.
3 inneadon hus
11 Et intrantes domum,
gefundun Sone enseht miS maria moder his 3 ni8er gefeallon gewor 8adun hine 3 untyndou invenerunt puerum cum Maria matre ejus, et procidentes adoraverunt eum: et apertis
striona hiora gebrohton him 8inga4'geafa gold cursumbor 3 recels
thesauris suis obtulerunt ei munera, aurum, tus, et murram.
3 ondsuere 12 Et responso
onfeing in suefnum pact hia eft necerdonl'cerde to herode ah8erh o8er woeg eft gecerrdon
accepto in sompnis ne redirent ad Herodem, per aliam viam reversi sunt
m in
oe8el-Hond hiora regionem suam.
8a 8e mi88y eftgewoendon heonu engel drihtnes aetdeaude in 13 Qui cum recessissent, ecce angelus Domini apparuit in
soefne ioseph cuoe8 aris 3 onfoh-lgenim 8one enseht 3 moder his 3 fleh in
somnio Joseph, dicens : surge, et accipe puerum, et matrem ejus, et fuge in
^gypt ' waBS *u *er w'* Son mi* *y i° *e cuoe8o-l'saego8e geworden wses-1'woen is f8on ■£
jEgyptum, et esto ibi usquedum dicam tibi. Futurum est enim ut
hero8es soecas 8one enseht to fordoannelto forlosanne hine Herodes quasrat puerum ad perdendum eum.
6.x.
Ch. ii. 4. ealle aldur-sacerdos. bokeras ]>8es folkes ahsade heom hwser krist waere akenned. 5 hise f>a cwaedon in bethlem iudeana swa so^lice awriten f>urh witgu cwse(>ende. 6. naenigjjinga losssest eart. aldurmonnum iuda of \>e sojilice gasp latteuw se)>e rseccet israhael. 7. herodes dernunga acsegde tungul-kraeftgum 3 georne geliornade set. (ja tid (jsbs aeteawde him steorra. 8. sondende heom to bethlem cwae); gaaji ahsia8 georne bi Sem ensehte |>anne ge gemoete)? hine saecgaS eft -p ic swilce cymende gebidde to him. 9. \>& hie pa. 8a?s kyninges word eodun fionan henu-rrih|>e |>e steorra |>e hiae aer gessegon. east-daele fore-eade hise o^tett he cumende. bufan 8aer. se cneht. 10. hie gesesende soplice steorran gefegon gefea miccle swi(>e. 11. ingangende -p hus gemoettun Jione cneht mid. for)>fallende gebedun to him. ontynden heora gold-hord brohtun lac recils murra f is smerennis. 12. andwyrde+andsuari onfengon. slepe hias ne cerdun. Jjurh wege gewendun to heora londe. 13. [>a hie weron gewitena? henu. aeteawde swefne iosep cwe)>ende. genim (>one cneht. his moder fleoh. aegypti. woes \>xr ojijjaet ic saccge pae for8on 8e toward fs so|>lice -pte herodes soeca}> f>one cneht to ofslseanne.
30
Dys sceal on twelftan-refen
14 He aras pa, 3 nam -p cild and his modor on niht, 3 ferde on Egyptum :
15 And wses paer oS Herodes forft-siB : •$ waere gefylled -p Be fram Drihtne gecweden waes purh pone witegan, Of Egyptum ic minne sunu geclypode.
16 Da wses Herodes swyBe gebolgen, for pam pe he bepaeht waes fram pam tungel- witegum, 3 he asende pa, 3 ofsloh ealle pa cild pe on Bethleem waeron, and on eallum hire gemaerum, fram twy-wintrum cilde 3 binnan pam, sefter paere tide pe he ge-axode fram pam tungol-witegum.
17 Da waes gefylled -p gecweden waes purh Hieremiam pone witegan,
18 Stefn waes on hehnysse gehyred, wop, 3 mycel potorung, Rachel weop hyre beam, 3 heo nolde beon gefrefred, forpam Be hi naeron.
19 SoBlice pa Herodes waes forB-faren, witodlice on swefne Drihtnes engel aetywde Josepe on Egyptum,
20 And pus cwaeB, Aris 3 nim •$ cild and his modor, 3 far on Israhela-land : nu synd forB-farene Be Baes cildes sawle sohton.
21 He aras J?a, 3 onfeng f cild 3 his modor, 3 com on Israhela-land.
22 Da he gehyrde ~p Archelaus rixode on Judea-peode for paene Herodem, he ondred pyder to farende : 3 on swefnum gemynegod, he ferde on Galileisce daelas.
23 And he com pa 3 eardode on paere ceastre Be is genemned Nazareth : paet waere gefylled -p" gecweden waes purh pone witegan, For J>am pe he Nazarenisc byB genemned.
Various Readings.
Ch. ii. v. 14, 10. A. moder. 15, 3. A. fiar. 10. A. del. 16, 5. A. adrefed. 43. A. ge-ahsode. 46. A. tungel. 18, 3. A. gehired on hehnesse. 9. A. (loterung. 18. A. gefrefrod. 20,11. A. moder. 21, 10. A. moder. 22, 11. A. \>sene fseder. 17. A. faranne. B. farande. 21. A. gemingod.
14 He aras pa, 3 nam paet chyld 3 his moder on niht, 3 ferde into Egypte :
15 And waes paur oBBe Herodes forB-siB : paet waere gefeld paet pe fram Drihtne gec- weden waes purh panne witegan, Of Egypte ich minne sune geclypede.
16 Da waes Herodes swiBe gebolgen, for pam pe he bepaeht waes fram pam tungel- witegan, 3 he asende pa, 3 ofsloh ealle pa chyld pe on Bethleem waeron, 3 on eallen hire gemaeren, fram twiwintren elde 3 binnaen pan, aefter pare tyde pe he ge-axode fram pam tungel-witegen.
17 Da waes gefylled ~p gecweBen waes purh Jeremian pam witegan,
18 Stefne waes on heahnysse gehyrd, wop, 3 michel potorung, Rachel weop hire beam, 3 hye nolde beon gefrefred, for pam pe hyo naeren.
19 SoBliche ba Herodes waes forB-faren, Defuncto au-
J tern herode,
witodliche on swefne Drihtnes aengel aety- ecce aPParuit
angelus do- Wede Joseph 011 Egypte, mini in somnis
^ . i!T 10seph in
20 And pus cwaeB, Aris aencl nym paet child, egypto dicens. 3 his moder, 3 far on Israele-land : nu synden forB-farene pa pas cyldes sawle sohten.
21 He aras pa, 3 onfeng paet cyld 3 his moder, 3 com on Israele-land.
22 Da he gehyrde paet Archelaus rixede on Judea-peode for pane Heroden, he on- dredde pider to farene : 3 on swefnen gemi- neged, he ferde on Galileisse dales.
23 And he com pa 3 eardode on pare chestre pe is genemned Nazareth : paet waere gefylled paet gecweBen waes purh Jeremie panne witega, For pan pe he Nazareisc byB genemned.
Various Readings.
Ch. ii. v. 14. cyld; modor; on Egyptum. 15. 08; gefyld; from; )>onne; ic mine; geclypode. 16. befseht; ofslog ; cyld ; eallum ; gemoerum ; twywintrum ealde 1 binnan )>am; ge-acsode; tungel-witegum. 18. stefen; he- hnysse; mycel; Rsechel; bern; hyo; nseron. 19. soSlice; witodlice ; aetywde Josepe. 20. cyld. 22. geherde ; rixode ; Herodem ; ondred ; farende ; swefnum gemynegod ; Galileisce. 23. herrdode ; cestre ; (jonne witegan ; forJ>am ; genymned.
31
Se aras onfeng Sone cnaeht 3 moder his in naeht 3 eft gewoende in
14 Qui consurgens accepit puerum, et matrem ejus nocte, et recessit in
aegypt 3 waes Ser wis to geliornisse herodes f> were gefylled -)5 gecueden
^Egyptum : 15 et erat ibi usque ad obitum Herodis : ut adimpleretur quod dictum
waes from drihtne Serh Sone witgo cuoeSende from aegypt io ceigde sona rnin Sa
est a Domino per Prophetam dicentem : Ex .<Egypto vocavi filium meum. 16 Tunc
herodes gesacgh Herodes videns
forSon bisuicen-l'bilyrtet waBS from dryum-rtungul-crseftgum uraS waBs suiSe 3
quomam
ink
esset
Magis
iratus est valde, et
sende ofslog alle cnaeht Sa So weron in Seer byrig 3 in allum
mittens occidit omnes pueros, qui erant in Bcthleem, et in omnibus
of moSmesta
bituih
aefter
tid
a bimatu et infra, secundum tempus quod exquisierat
gesohte-tgefragade from dryum
Magis.
gefylled wees -JS gecuoeden waes Serh hieremias Sone witge cuoeSende adimpletum est quod dictum est per Hieremiam prophetam dicentem :
gemaero hire finibus ejus
8a 17 Tunc
stefn in 18 Vox in
tuigga geheraod wees woepende 3 hremende suiSe -p wif woeap suna hire 3 nalde
Rama audita est ploratus, et ululatus multus : Rachel plorans filios suos, et noluit
froefra forSon ne sint consolari, quia non sunt.
deadade-l'dead waes soSlice herodes heonu aedeawade engel 19 Defuncto autem Herode, ecce apparuit angelus
drihtnes in soefnum iosephe in aegypt
Domini in somnis Joseph in ^Egypto,
moder his 3 faer-1'gae in eorSe israheles
matrem ejus, et vade in terram Israel :
cuoeS arris 3 onfoh Sone cnaeht 3
20 dicens : Surge, et accipe puerum, et
dead® arun forSon Sa Se sohton sawel
defuncti sunt enim, qui quasrebant animam
cnaehtes pueri.
israheles Israhel.
feeder his patre suo,
geliornesse Galileas.
Se arras onfeng Sone cnaeht 3 moder his 3 cuom in earSo
21 Qui surgens, accepit puerum, et matrem ejus, et venit in terram
geherde soSlice forSon Se cynig heroSes sunu rixade in iudea fore herodes
22 Audiens autem quia Archelaus regnaret in Judaea pro Herode
ondreard Sider timuit illuc
fara-Ho faerenne 3 gelaered waes in soefnum gewoende Sona in dalum ire : et admonitus in somnis, secessit in partes
3 cuom gebyde Ser in ceastra Sy is genemned -(S sie gefylled
23 Et veniens habitavit in civitate, quae vocatur Nazareth : ut adimpleretur
Saet gecuoeden waes Serh witga forSon Se nazaresca geceiged biS
quod dictum est per prophetas : Quoniam Nazareus vocabitur.
Ch. ii. 14. he arisende genom (;one cneht. his moder on niht. gewat ecgypti. 15. )>aer o]> dead. -(Ste gefylled waere ■pte acweden. [>urh witgu cwe};ende of aogypto ic acsegde minum sunae. 16. geseah -J5 he waes awaeged from fiaem tungul- kraeftgum he waes swiSe eorre. sendende. ealle ^a cnehtas. werun. bethlem. heora gemoerum from twaem wintrum. bentu(>a (>aere tide fie he aer asobte \>xm tungul-kreftgum. 17. waes gefylled (jactte cweden waes (jurb hieremiam (>one witga cwe)jende. 18. stefn. heanisse gehered waess wop heaf micel rachel wepende hire beam, ne walde beon afroefred for^on \>e hie ne sendun. 19. J;a herodes waes sojdice dead henu drihtnes engel aeteaude slepe. iosep. aegypto. 20. cwejiende aris genim |?one cneht. his moder. faer to israheles eor)ju for^on \>e deaSe sindum sojdiee ]>e \>e sohtun ferh £as cnehtes. 21. he arisende so^lice iosep genom fione cneht. his moder. israheles eorjiu. 22. 3 geherdun fte archelaus ricsade. for herodem his faeder ne durfte ganganlfaeran. gemyngad. slepe gecerde. galilea daile. 23. cumende 3 eardade. (>aere caestre Se hatte nazare(> f te gefylled waere. acweden. fmrh witgu -pte he biS nazarenisc nemned.
32
i>y5 steal on wodnes-dzeg on (;ieie (>ryd- •lan ivucan ier myddan- wyntra.
CHAPTER III.
1 On pam dagum com Johannes se ful- luhtere, and bodude on pam Westene Judeae,
2 And cwaep, DoS daed bote: soSlice genealaece<5 heofona rice.
3 Dis ys se be pam pe gecweden ys purh Esaiam pone witegan, Clypiendes stefn waes on westene, gegearwiaS Drihtnes weg, doS hys siSas rihte.
4 Se Johannes witodlice haefde reaf of olfenda haerum, and fellenne gyrdel embe hys lendenu; and hys mete waes gaerstapan and wudu-hunig.
5 Da ferde to him Hierosolim-warn, and eal Judea-peod, and eal j? rice wiS-geondan Jordanen,
6 And hi waeron gefullode on Jordane fram him, and hi andettan hyra synna.
7 SoSlice pa he geseh manega psera sun- der-halgena and paera riht-wisendra to his fulluhte cumende, he cwasS to him, La naeddrena cyn, hwa geswutelode eow to fle- onne fram San toweardan yrre.
8 Eornostlice doS medemne weastm paere daed-bote :
9 And ne cwe^aS betwux eow, We hab- baS Abraham us to faeder : Softlice ic secge eow, -p God ys swa mihtig ~p he maeg of pysum stanum aweccean Abrahames beam.
10 Eallunga ys seo aex to paera treowa wurtrumum asett : Eornustlice aelc treow pe godne waestm ne bringS byS forcorfen, and on fyr aworpen.
Various Readings.
Ch. iii. v. 1, 9. A. bodode. 13. A. Judee. 2, 6. A. geneal- accaS. 7. A. heofena. 3, 13. A. clypiende. 4, 7. B. oluenda. 12. A. ymbe. 5, 7. 11. A. eall. 6, 11. A. andetton. 12. A. heora. 7, 4. A. geseah. 10. A. rihtwisedra. B. geriht wisendra. 20. A. nsedrena. 21. A. cynn. 23. A. del. ge. 28. A. |>am. 8, 4. A. waestm. 9, 4. A. betweox. 27. aweccan. 10, 7. B. trywa. 8. A. wyrtruman. 10. A. eornostlice. 12. B. trvw.
CHAPTER III.
1 On bam dagen com Johannes se fulluh- tere, 7 bodede on pam westene Judee,
2 And cwaeS, DoS dead bote: soSlice geneolaceS heofone riche.
3 Dis is se be pam pe gecweben is purh Ysia panne witega, Cleopiende stefne waes on waestene, gegearewiaS Drihtnes weig, doS hys sypas rihte.
4 Se Johannes witodlice haefde reaf of oluende haere, 1 fellenne gerdel embe hys laendene ; 1 his mete waes gaerstapen, 1 wude- hunig.
5 Da ferde to hym Jerosolim-ware, 3 eal Judea-peod, 1 eal paet riche wiS-geonde Jor- danem,
6 And hyo waeron gefullode on Jordanen fram hym, 1 hyo andetten hiora synnan.
7 SoSlice pa he geseah manege pare sunder-halgena, 3 pare riht-wisendre to his fulluhte cumende, he cwae<5 to heom, La naeddrena kyn, hwa geswutolede eow to fleonne fram pan toweardan eorre.
8 Eornostlice doS medemne waestm pare dead-bote :
9 And ne cwe^eS betwuxe eow, we haeb- he'S Abraham us to faeder : SoSlice ich segge eow, -p God is swa mychel 1 swa mihtig paet he maig of bisen stanen aweccen Abra- hames beam.
10 Eallunge is syo aex to pare treowe wertrume asett: Eornestlice aelc treow pe godne waestme ne bringS by<5 forcorfen, 1 on fere aworpen.
Various Readings.
Ch. iii. v. 1. dagum; 2. dsedbote; rice. 3. Ysaiam (;onne witegan ; clypiende ; westene ; gegarewiaS. 4. harum ; gyrdel; lsendenu; wudu-hunig. 5. -waru; rice; Jordanen. 6. Jordan; heora. 7. manega (>ara; Jiara riht-wysendra ; fuluhte; nsedrena cyn; geswutelede; yrre. 8. dcedbote.
9. betwux ; habbeS Habraham ; ic ; mycel ; maeg ; (jysum.
10. ax; eallunga; wirtrume; westme; brincgS; forcorfon; fyre.
33
CAP. III.
In dagum wuototlice 8sem cuom baestere-tfuluihtere bodade in woestern iudea)
1 ' In diebus autem illis venit Joannes Baptista praedicans in deserto Judaea?, 7- '"•
3 cue8 hreonisse doas-twyrcas to genealacede forSon ric heofna 8es is
2 et dicens : Poenitentiam agite : adpropinquavit enim regnum caelorum. 3 Hie est
forSon 8e 8e gecuoeden wks Serh esaias 8one witgo cuoeSende stefn cliopende in woestern
enim qui dictus est . per Esaiam prophetam dicentem : 2 Vox clamantis in deserto : a 8. i.
gearuas woeg drihtnes rahta doeS+wyrcas stiga his Se ilea. soSlice iohannes haofde
Parate viam Domini : rectas facite semitas ejus. 4 Ipse autem Joannes habebat
gewede of herum Saera camella 3 gyrdils ftllenu ymb sido his met-tfostraS his
vestimentum de pilis camelorum, et sonam pelliciam circa lumbos ejus: esca autem ejus
waes 3 hunig udu 8a gefoerde to him 8a burguaras 3 alle iudeas 3
erat lucustae, et mel silvestre. 5 3 Tunc exiebat ad eum Hierosolyma, et omnis Judaea, et * 9. vi.
all 16nd-roeSel ymb iordanen 3 weron gefulwad in iordanen, from him geondeton synna
omnis regio circum Jordanen^ 6 et baptizabantur in Jordane ab eo, confitentes peccata
hiora gesseh so8lice monigse cuomun to his
sua. 7 Videns autem multos Pharisaeorum, et Sadducaeorum venientes ad suum
fulwiht cuoeS him cynn aetterna hua aedeuaS iuh geflea from toweard
baptismum, dixit eis: 4 Progenies viperarum, quis demonstravit vobis fugere a futura 4 10. vi.
wura8o doe8 gie huoeSre waestm wyr8e to hreonisse 3 nacllas ga cuoe8a bituih
ira ? 8 Facite ergo fructum dignum pcenitentiae. 9 Et ne velitis dicere intra
iuih fader we habbas Abraham ic saego for8on iuh forSon maeg god of stanum
vos : Patrem habemus Abraham : dico enim vobis quoniam potest Deus de lapidibus
Sissum awaecca suna abrahames soSlice-tgee forSon acas to wyrtrumma treuna geseted
istis suscitare filios Abraham. 10 Jam enim securis ad radicem arborum posita
wees-Ks all-reghwelc forSon treu 8y ne wyrcas wasstm g8d ofcorfen sie 3 in fyr
est. Omnis ergo arbor, quae non facit fructum bonum, excidetur, et in ignem
bi8 gesended-tsie gesended mittetur.
Ch. iii. 1. In (>sem so^lice dagum. iohannes se bezera bodende. iudea woestenne. 2. 3 cwe(>ende doe[> hreunisse forSon f>e neolice)> so)ilice heofuna rice. 3. Jiis his so^lice sej>e cweden. f>urh esaiam witgu cwe^ende stemn cegende. westinne gearwiga8 drihtnes wseg wirca[j rihte his stlgas. 4. sylf |>anne. hraegl olbendena herum. fellen gyrdels. his lendu. mete J>anne. graes-hoppa. wudu-huniges. 5. eode ut. hierosolima. ealle iudea. eall f>set lond. iordane. 6. werun depte in iordane from him ondentende heora synne. 7. he |>a gesaeh }>onne monige farisea 3 saducea cumende. his fulluihte cwae|3 to him ge nedrana cynn hwa getahta eow -fs ge flugan from |>aem towardan eorre. 8. wyrceji so[;lice wyr^e western hreunisse. 9. ne wellaS cwe)>an betweon+in innan eow fajder we habba)). so[> ic eow saecge -p maeg. jiissum stanum awaecean beam abrahame. 10. Jienu is so>lice axe. wyrtruma treowes aseted his aeghwile. treow )mra )>e ne bere|> godne woestim bi8 acorfen. fyre sended.
E
34
Dys sceal on wodnes-dseg ofer twelftan dseg.
11 Witodlice ic eow fullige on waetere to daed-bote : Se be aefter me towerd ys he ys strengra bonne ic, 'Saes gescy neom ic wyrSe to berenne : he eow fullaS on Halgum Gaste, and on fyre :
12 Daes fann ys on his handa, and he afeormaS his byrscel-flore, and he gegaderaS his hwaete on his bern ; ba ceafu he forbaernS on unadwaescendlicum fyre.
13 Da com se Haelend fram Galilea to Jordane to Johanne, ^ he hine fullode.
14 Johannes Sa soSli'ce forbead him, and cwaeS, Ic sceal fram be beon gefullod, and cymst bu to me.
15 Da andswarode se Haelend him and cwaeS, Laet nu: bus unc gedafnaS ealle rihtwisnesse gefyllan. Da forlet he hine.
16 SoSlice ba se Haelend gefullod waes, hraedlice he astah of bam waetere : and him wurdon baer rihte heofenas ontynede, and he geseah Godes Gast niberstigende swa swa culfran, and wunigende ofer hine:
17 And soSlice j?a com stefn of heofenum, and bus cwaeS, Her is min se gecorena sunu, on tani me gelicode.
CHAPTER IV.
Dysgodspei i £>A waeg se Haelend gelaed fram gaste
sceal on Hal- ° °
gandaeg. on westeii •f he waere fram deofle costud.
2 And pa ba he faeste feowurtig daga and feowurtig nihta, ba ongan hyne sySSan hingrian.
3 And ba genealaehte se costniend, and cwaeS, Gyf bu Godes sunu sy, cwe$ ~p bas stanas to hlafe gewur^on.
Various Readings.
Ch. iii. V. 11, 13. A. toweard. 22. A. ne eom. 26. A. beranne. 12, 19. A. beren. 21. A. cafu. 14, 15. A. )>u cyrast. B. cyms Su. 15, 12. A. gedafenaS. 14. A. -nyssa. 17. A. forlaet. 16. 16. A. (>ar. 22. A. geseh.
Ch. iv. v. 1, 15. A. costnod. 2, 6, 9. A. feowertig. 3, 5. A. costnigend. 12. A. sig. 19. A. geweorSon.
11 Witodlice ich eow fullie on waetere to deadbote : Se pe aefter me toward ys he is strengre banne ich, bas gescy ue eom ich wurSe to berenne : he eow fulleS on Halgen Gaste, "J on fyre :
12 Das fann ys on hande, ") he afermeS hys byrscel-flore, 1 he gadereS hys hwaete on his beam ; ba chefu he forberneS on unadwaescendlice fyre.
13 Da com se Haelend fram Galilea to Venit Jesus a
Gahlea in
Jordane to Johanne, baet he hine fullode. Jordanem ad
t i itfi" f i 1 Johannem ut
14 Johannes ba soolice forbead hym, 1 baptizaretur cwaeS, Ic seel fram pe beon gefullod, 3 cymst bu to me.
15 Da andswerede se Halend hym, 3 cwaeS, Laet nu : bus unc gebafenaS ealle rihtwis- nysse gefullen. Da forlet he hine.
16 SoSlice ba se Haelend gefulled waes, raedlice he astah of bam waetere : 1 hym wurSen baer rihte heofenes untynde, 1 he geseah Godes Gast niberastigende swa swa culfran, 1 wunigende ofer hine:
17 And soSlice ba com stefne of hefene, 3 bus cwaeS, Her is min se gecorene sune, on bam me gelicode.
CHAPTER IV.
1 Da waes se Haelend gelaed fram gaste Ductus est Je on westen baet he waere fram deofle ge- Tspirit^uT11 costned. &ok>retur a
2 And ba ba he feste feortig daeges 1 feortig nihta, ba ongan hym sySSan hin- grian.
3 And ba geneahleahte se costnigend, "i cwaeS, Gyf bu Godes sune syo, cwaeS baet bas stanes syen to hlafe gewordan.
Various Readings.
Ch. iii. v. 11. ic; fullige; doedbote; strengra (>onne ic Jjaes ; neom ic ; halgun. 12. handa ; ceafu ; forbasrnS ; unadwaescendlicen. 13. Jordanne. 14. gefullad. 15. Haelend; gejjafenefc. 16. Halend; hraodlice; wurden; heofones. 17. stefn of heofonum ; sunu.
Ch. iv. v. 1. Halend; ware fram deofole gecostud. 2. faeste feowertig dage 3 feowertih nyhta ; hine. 3. aend ; genehlaehte ; sunu ; sin ; geworden.
35
ic wuotetlice4ec so* ic fulwa iuih in weetre in hreonisse Se Se soSlice aefter mec
II Ego quidem baptizo vos in aqua in pcenitentiam : qui autem post me
to cymende-l'toword is strongra Son mec-tSon ic is his-rS8BS nam ic wyrtc gesceoe beara
venturus est ' fortior me est, cujus non sum dignus calceamenta portare: ' ■'•'•
he iuih gefulwas in halig gast "i fyres
ipse vos baptizabit in sancto Spiritu, et igni.
his-tSaes in hond his
12 " Cujus ventilabrum in manu sua: * 12. v.
1 Serh clffinsade bere-tun his 3 somnas huaete his in ber-ern 8a halmas wuotetlice
et permundavit aream suam : et congregabit triticum suum in horreum, paleas autem
forbernes fyres in undrysnende comburet igni inextinguibili.
Sa cuom haelend from in iordanen to
13 :i Tunc venit Jesus a Galilaea in Jordanen, ad 3 13. x.
f, he were gefulwad from him Johannem, ut baptizaretur ab eo.
soSlice foresoc-tforbead hine cue* 14 Johannes autem prohibebat eum, dicens:
ic from Se rehtra is gefulwia 1 Su cuom-rcyme to me
Ego
te debeo baptizari, et tu venis ad me ?
geonduarde soSlice haelend 15 Respondens autem Jesus,
cuoeS him buta tua suae forton gedaefnad is us f we gefylle alle soSfaestnisge 8a forleort dixit ei: Sine modo : sic enim decet nos implere omnem justitiam. Tunc dimisit
hine mi8 8y waes gefulwad ueototlice hraSe-tsona astag-taras
eum. 16 4 Baptizatus autem confestim ascendit
of waetre de aqua,
1 heonu untyned Et ecce aperti
14. i.
weron him heofnas 1 gesaeh gast godes of dune stigende suelce culfre cymmende ofer
sunt ei caeli; et vidit spiritum Dei descendentem sicut columbam, venientem super
me
him J heonu stefn of heofnum cuoeS 8es is sunu min leof in 8aem
se. 17 Et ecce vox de caelis dicens : Hie est filius meus dilectus, in quo mihi
woel gelicade complacui.
CAP. IV.
Da haelend gelaeded wees in woestern from gaste -)5 te he woere gecostad+gecunned 1 Tunc5 Jesus ductus est in desertum ab Spiritu, ut temtaretur s 15. it.
from diable a diabulo.
3 mi8 8y gefaeste feuortig daga Z feowertig naehta
2 6Et cum jejunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctibus,
16. v.
seften 8on gehyncgerde postea esuriit.
3 geneolacede Se costere-tSe cunnere cuoe8 him gif sunu godes 8u art
dixit ei : Si filius Dei es,
3 Et accedens, temtator
cuoeS -p stanas 8as hlafal to hlafum sie gewordeno die ut lapides isti panes fiant.
Ch. iii. 11. ic eowic depu-rdyppe. weettre. hreunisse se\>e Jionne. me cymeS se is me strsengra f ic naem. scoas to beranne se eowic depi8-l'dyppet>. 8sem halgan gaste. fyre. 12. J>aes windiuscoful. his honda. Jmrh ctensa|> his bsBre-ttor. gesomnaji his hwajte. \>vl ceaf )?onne forbserne}> fyre unaduescendlice. 13. galilea. iordane iohanne ■)> te he wajre depid. 14. iohannes (jonne werede him cwej>ende ic sceal fram \>e beon-rwesa deped-tfullwihted. cymest.
15. [ia ondswarende se haelend cwse)> to him let [jus nu forton Se \>\xa we sculon gefyllan a3ghwilce. forlet hine he.
16. (>a gedeped [wajs] se hselend hrae)je astag. (>8em wsettre. henu him weron ontynde heofunas. he gesaeg godes gast ni)3er-stigendne swa. cumende hine. 17. henu stemn. heofune cwe[>ende J>is. min sune se leofa. gelicade.
Ch. 4. 1. waes haelend laeded. woestenne f> he wsere costad. deofle. 2. f>a he faestae feowertig. aefter \on hine hyngrade. 3. geneleccende to him se costere. cwae(> to him. (m godes sunu siae gecwaej? J>aet (>as stanes hlates beon-rgewaerjje.
E 2
36
4 Da andswarode se Haelend, Hit ys awriten, Ne leofaS se man be hlafe anum, ac be aelcon worde pe of Godes muSe gaeS.
5 Da gebrohte se deofol hine on pa halgan ceastre, and asette hine ofer paes temples heahnesse,
6 And cwaeS to him, Gyf pu Godes sunu eart, asend pe ponne nyper : soSlice hit ys awriten, paet he his englum bebead be Se : -p hig pe on hyra handum beron, pelaes pe pin fot set stane aetsporne.
7 Da cwaeS se Haelend eft to him, Hit ys awriten, Ne costna pu Drihten pinne God.
8 Eft, se deofol hine genam and laedde hine on swiSe heahne munt, and aeteowde him ealle middan-geardes ricu, and hyra wuldor ;
9 And cwaeS eft to him, Ealle pas ic sylle pe, gyf pu feallende to me ge-eadmetst.
10 Da cwaeS se Haelend to him, Gang pu sceocca on-baec : soSlice hit ys awriten, To Drihtne pinum Gode pu Se ge-eaSmetsS, and him anum peowast.
11 Da forlet se deofol hine, and englas geneahlaeton and him penodon.
Dyssceaion \% SoSlice ba se Haelend gehyrde f Jo-
hnge-daeg ofer . * .
tweiftadseg. hannes belaewed waes, pa ferde he to Gali- leam ;
13 And forlaetenre paere ceastre Nazareth, he com and eardode on Capharnaum, on pam sae-gemaerum, on endum Zabulon, and Neptalim :
14 Daet waere gefylled -p Se gecweden waes purh Esaiam pone witegan*,
Various Readings.
Ch. iv. v. 4, 4. A. Haelend him. 17. A. selcum. 5, 16. A. heahnysse. 6, 29. A. delet. 31. A. baoron. 32. A. >y. 7, 13. A. Su na. 8, 14. A. cetywde. 17. A. middan-geardes. 20. A. heora. 9, 3. 4. A. del. 15. ge-eadmedest. 10, 9. A. sceucca. 21. A. ge-eadmedest. B. ge-ea$mest$. 14, 5. A. del.
* Ver. 15 is omitted in all the copies.
4 Da andswerede se Haelend, Hit ys awriten, Ne leofaS se man be hlafe anum, ac be aelce wordenpe of Godes muSe gaeS.
5 Da gebrohte se deofel hine on pa halgan ceastre,, ") asette hine ofer pas tem- ples heahnysse,
6 And cwaeS to him, Gyf pu Godes sune ert, asend pe panne niSer: soSlice hit ys awritan, paet he his englen bebead be Se : paet hyo pe on heora hande baeren, pe laes pe pin fot aet stane aetsperne.
7 Da cwaeS se Haelend eft to him, Hit is awriten, Ne costne pu Drihten pinne God.
8 Eft, se deofel hine nam 1 ledde hine on swiSe heagene munt, 1 ateowede hym ealne midden-eardes riche, "i hire wuldor;
9 And cwaeS to him, Ealle pas ic gyfe pe, gif pu feallende to me ge-eadmedst.
10 Da cwaeS se Haelend to him, Gang pu succa on-baec : soSlice hit is awriten, To Drihtne pine Gode pu pe ge-eadmestS, 1 him ane peowast.
11 Da forlet se deofel hine, 1 aengles geneahlacten 1 him pegneden.
12 SoSlice pa se Haelend gehyrde paet Johannes belaewed waes, pa ferde he to Galilea ;
13 And forlaetenre pare cheastre Naza- rehty he com 1 eardode on Capharnaum, on pam se-gemaerum, on ende Zabulon 3 Neptalim :
14 Daet waere gefylled past pe gecwaeSen waes purh Isaiam panne witegan*,
Various Readings.
Ch. iv. v. 6. sunu eart ; }>onne ; awriten ; englum handa baeron. 7. Halend; aewriten; ^ine. 8. deofol; loedde; heahne; eal; rice. 9. sylle; ge-eadmetst. 10. Halend; sceocca ;. anum. 11. deofol; engles genehlacten; {jeneden. 12. Halend. 13. Galileam; ceastre; Nazareth; endum. 14. gecweBen ; Esaiam };onne.
• Ver. 15 is omitted both in the Hatton and Royal MSS.
37
8e geonduarde cuoeS awritten is ne in hlaf ane hlifes menn ah in
4 Qui respondens dixit : Scribtum est : Non in pane solo vivit homo, sed in
alle+eghwelc word f so81ic cuom of mu8e godes 8a gefeng-tgenom hine diobul
omni verbo, quod procedit de ore Dei. 5 Tunc assumpsit eum diabolus
in halig ceastra 1 gesette hine ofer-ton horn-scea8e temples J cuoe8 him
in sanctam civitatem, et statuit eum supra pinnaculum templi, 6 et dixit ei :
gif sunu godes ar8 Su send Seh ufa hidune awritten is for8on for8on englum his hebead Si filius Dei es, mitte te deorsum. Scribtum est enim : Quia angelis suis mandavit
of 8e 1 in hondum genimmses 8ec 8y laesreaSe mseg 8u wiSspume to-hvis stane fot 8inne
de te, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum.
cuoeS him h»lend eft so awritten is ne costa 8u drihten god 8inne
7 Ait illi Jesus : Rursum scribtum est : Non temtabis Dominum Deum tuum.
eft genom hine diobul in mor heh sui8e 1 ge-eaude him alle
8 Iterum assumpsit eum diabolus in montem excelsum valde, et ostendit ei omnia
ricas middangeardes 3 wuldur hiora 3 cuoe8 him Sas 8e aalle ic sello gif
regna mundi, et gloriam eorum, 9 et dixit illi : Haec tibi omnia dabo, si
8u fallas-l'slsehtas to wor8enne4'to worSianne mec 8a cuoeS him hslen gae-rgeong 8u wiSerworde
cadens adoraveris me. 10 Tunc dicit ei Jesus : Vade Satanas :
awritten is drihten god 8inne geworKa 8u J him anum gehere fcu-tge-embehte 8u 8a
Scribtum est: Dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. 11 'Tunc '17. vi.
forleort hine diowl 5 heonu englas to-geneoldcedon D ge-embehtadon him mi8 8y
reliquit eum Diabolus : et ecce angeli accesserunt et ministrabant ei. 12 2 Cum ' ie- •*•
so81ice geherde $ iohannes gesald were 8ona gewoende in galileam 3
autem audisset quod Johannes traditus esset, secessit in Galilaeam : 13 3et, 3 19- vii-
forleort 4" mi8 Sy forleort ceastra natzare8es cuom 1 gewunade-rgebyde in capharnaum* f is sas burug relicta civitate Nazareth^ venit, et- habitavit in Capharnaum maritima,
m gemserum zabulones 1 f> woere gefylled f gecuoeden is 8erh esaias
in finibus Zabulon et Nepthalim : 14 ut impleretur quod dictum est per Esaiam
Sone witge eor8u zabulones "i woeg s»s ofer iordanen geliomis
prophetam : 15 Terra Zabulon et Neptalim, via maris trans Jordanem, Galilea?.
Ch. iv. 4. se "i swarande cwse|j awriten is nalles in hlafe anum lifga|i menn ah in ajghwelcum worde |>aem pe for); gaek_ of godes mu8e. 5. pa genom hine -js deoful in (>a halgan crestre Z sette hine on heh storre temples.
6. 1 cwcejj to him gif Jju sifi godes sunu send ^ec niper forjjon gewriten is feset he his englas bebeode(> be \>e fte he |>e gehalden in allum weogas ]>me 1 hie hondum ahebbap pec pyles 8u 3 spurne cet stane pinum fotum.
7. ewoep ihs to him eeft awriten is soplioe ne costa pu dryhtnes jiines godes. 8. aeft genom hine f deoful on pune heh swi)je 7 seteawde him eall rice middangeardes "3 wuldor )>ara. 9. ^ cwcef to him pas ic pe eall selle gif pu fallende to me gebiddes. 10. pa cwrep to him hajlend ga on baseline \>u wiperwearde forpon awriten is ti dryhtne piuum gode 8u-tto gebidde 3 him anum 8ewige. 11 pa hine forlet $ deoful 1 henu englas cwoman l'8eegnadun him. 12 pa he ba geherdse f iohannes wses afongen gewat in galilea. 13. "J forlet nazaret caestrae. cwom "i ge-eardade in cafarnaum sse caestrae in gemaerum zabulones 1 nepthales. 14. -fte gefylled woere beet acwasden woes burh essaiam |>one witgu cwe)>ende. 15. zabulones eor8u 3 neptalimes eorbe saes weg ofer iordanc bara beoda galilea.
* In 8aer byrig capharnaum is genemned t maritimam cuoe8, for8on 8yu burg is on sae, 8yus burug hffifis sui8e micel traht ^ miclo geryno.
38
16 Deoda folc pe on pystrum saet geseah mycel leoht ; and sittendum on earde deaSes scade is leoht (ip-a-sprungen.
17 SySSan ongan se Haelend bodian, and cweSan, DoS daed-bote : so^lice heofona rice genealaecft.
oi»godsPei is Da se Haelend eode wiS Sa Galileis-
sceal on An- _, ■
dreas ma«*e cean sae, he geseh twegen gebro<5ru, Sy- monem se waes genemned Petrus, and Andream his bropor, sendende hyra nett on pa see : soSlice hi waeron fisceras.
19 And he saede him, CumaS aefter me, and ic do j? gyt beoS manna fisceras.
20 And hi paer-rihte forleton hyra nett, and him fyligdon.
21 And pa he panon eode, he geseh twegen o'Sre gebroSru, Jacobum Zebedei, and Johannem his broSur, on scype mid hyra faeder Zebedeo, remigende hyra nett ; and he clypode hi.
22 Hi 8a sona for-leton hyra nett and hyra faeder, and him fylidon.
pis sceai on 23 And ba beferde se Haelend ealle Gali-
rnge-dsegon '
jjfflre jryddan learn, laerende on hyra gesomnungum, and
wucan ofer * D °
tweiftan dsg. lie waes bodiende godspel paes rices, and haelende aelce adle and aelce untrumnysse on pam folce.
24 And pa ferde hys hlisa into ealle Syriam : and hi brohton him ealle yfel- haebbende missenlicum adlum and on tin- tregum gegripene, and pa 'Se deofol-seocnyssa haefdon, and mono^-seoce, and laman ; and he pa gehaelde.
25 And him fyligdon mycele menigu
Various Readings.
Ch. iv. v. 16, 7. A. geseh. 13. A. gearde. 15. A. sceade. 17, 11. A. heofena. 18, 4. A. iude. 7. A. Galileiscan. 10. A. geseah. 12. A. gebroSra. 21. A. broSer. 23. A. heora. 20, 2. A. hig J>ar. 6. A. heora. 11. A. folgodon. 21, 16. A. brofcer. 20, 24. A. heora. 29. A. hig. 22, 1. A. hig. 5, 8. A. heora. 12. A. folgodon. 23, 10. A. heora. 15. A. bodigende. 16. A. godspell: 23, 10. A. hig. 25. A. deofol-seocnysse. 28. A. raonaS-seoce. 25, 5. A. msenigeo.
ilans nxta
16 Deode folc pe on peostrum saet geseah mychel leoht ; 1 sittende on eorfte deaSes scede ys leoht up-a-sprungan.
17 SeoSSSan ongan se Haelend bodian, 1 cweSen, Do& dead-bote : soSlice heofene rice geneahlaecheft.
18 Da se Haelend eode wiS ba Galileissan ^uU
1 inc juxt
sae, he geseah twegen gebroSren, Symonem "?"« SjiiJ^ se waes nemned Petrus, 1 Andreas hys broker, « Andream
J fratrem ejus.
sendende heora nett on pa sae : soSlice hyo waeren fissceres.
19 And he saegde heom, CumeS aefter me, 1 ic do paet gyt beoS manna fisceras.
20 And hyo paer-rihte forlaeten heora nyt, 3 hym felgdon.
21 And pa he panen eode, he seah twegen oSre gebroSrum, Jacobum Zebedei, 1 Johan- nem his broker, on scype mid heora faeder Zebedeo, reniende heora nett ; 3 he cleopede hyo.
22 Hyo pa sona forleten heore net ~) heora fader, 1 him felgdon.
23 And pa beferde se Haelend eall Gali- lee, laerende on heora somnunge, 1 he waes bodiende godspell pas rices, 1 haelende elche adle 1 aelce untrumnysse on pam folce.
24 And pa ferde his hlise into alle Syriam : 1 hyo brohton to hym ealle yfel- haebbende mistlichen adlen 3 on tintregom gegripene, 1 pa pe deofel-seocnysse haef- don, "i moneS-seoke, 1 lamen ; 1 he pa ge- haelde.
25 And hym felgdon mycele menige
Various Readings.
Ch. iv. v. 16. mycel; sitende on erSe; seaede; asprun gen. 17. sySSan; deed-bote; genehlaeeS. 18. Galeiscan gebroSron; Andream; broSor; waeron fisceres. 19. s»de 20. forleton hyra; fylidon. 21. broSor; heore; reni gende ; net ; clypede. 22. forleton hyra nett 3 hyra feeder fylidon. 23. a;nd; Galileam; hyra somnunga; godspel halende ; »lce. 24. missenlicum adlum ; tintregum deofol-; hafdon 1 monoS-seoce 3 laman. 25. fylgdon menigu.
39
cynna-l'Seada folc *e scett in Siostrum leht gesam mihil 3 8aBm sitteudum
16 gentium populus, qui sedebat in tenebris, lumen vidit magnum: et sedentibus
in lond 3 scuia deaSes leht sedeaued wees him of iSon+Sona ongann htclcnd bodage
in regione et umbra mortis, lux orta est eis. 17 ' Exinde ccepit Jesus praedicare, ' **■ vi-
3 cuoefca hreownisse doas-twyrcas to geneolacede forfcon rlc heofna ge-eade4'gefoerdc
et dicere: Paenitentiam agite : adpropinquavit enim regnum caelorum. 18 Ambulans
sofclice set 88B geliornisse gesseh tuoege broSera *one simon *e is geceiged-rgenemned
autem juxta mare Galileae, vidit duos fratres, Simonem, qui vocatur Petrus,
3 broSer his gesendon nett in sob woeron forfcon fisceras 3 cuoe«
et Andream fratrem ejus, mittentes rete in mare, (erant enim piscatores) 19 et ait
him cumas oefter mec 3 ic gedo iuih sie-rwosa fisceras monna soS Sa ilco s6na
illis: 2 Venite post me, et faciam vos fieri piscatores hominum. 20 At illi continuo "21. ii.
forleorton netta gefylgdon him 3 gefoerde *ona gesash oSer tuoege broSer
relictis retibus secuti sunt eum. 21 3 Et procedens inde vidit alios duos fratres, 3 22- »■•
iacob zebeges sunn 3 broker his in scip mi8 zebeSeos fader hiora
Jacobum Zebedaei, et Johannem fratrem ejus ■ in nave cum Zebedaeo patre eorum,
geboeton-rgestricedon netta hiora 3 geceigde hea-lSa ilea hea-l'Sa ilea soSlice hraSe forleorton
reficientes retia sua: et vocavit eos. 22 Illi autem statim relictis
netta 3 fader gefylgdon hine 3 ymbeade heelend alle galilea lserde
retibus et patre, secuti sunt eum. 23 4Et circum ibat Jesus totam Galilaeam docens * 23. i.
in somnungum hiora 3 bodade godspell rices 3 hselde all unhselo 3
in synagogis eorum, et praedicans evangelium regni : et sanans omnem languorem, et
all untrymnise in folce 3 ge-eade-rgesprang mersung his in alle syria 3
omnem infirmitatem in populo. 24 Et abiit opinio ejus in totam Syriam, et
gebrohtun him alle <5a yfle hsefdon miS monigfalde unhaelo 3 mis fiondgeldum-l'miS costungum
obtulerunt ei omnes male habentes, variis languoribus et tormentis
begetna-tfornumena 3 Sa diobles heefdon 3 braec-sec 3 eorS-cryplas 3 geboeta hea
comprehensos, et qui daemonia habebant, et lunaticos et paralyticos, et curavit eos :
3 gefylgdon hine Sreate moniga of galilea 3 of Seer byrig 3
25 et secutas sunt eum turbae multae de Galilaea, et Decapoli, et de Hierosolymis :
3 of iudea 3 of bihionda iordanen
et de Judaea, et de trans Jordanen.
Ch. iv. 16. folc f>aette saett in f>iostre geseah micel leoht 3 Jjaam sittendum in (leode londe 3 deade scade-tscua leht seteawde upp t>8em. 17. seo*[)an ingann laeran 3 cwejian doa^j hrewnisse forSon (>e neolicet heofuna rice. 18 he [>a gangande be galilea sae gesajh twegen gel)ro)>er simon bane \>e is nemned petrus 3 andreas his broker settende nett in sae for^on )>e hiae werun fisceras. 19. 3 J>a cwa?(j to him cuma)> efter me 3 ic gedom $ git beojjan monna fisceres. 20. 3 he hrsejje foletende -J5 nett heora folgedun him. 21. 3 he for)jgangande |?onan gesaegh ofire twegen gebro(ier iacob zebedeaes sunu 3 iohannem his broker in scipe mid hiora faeder boetende heora" nett 3 gecaegde +cliopade him. 22 3 hie \>a sona forletun heora nett 3 faeder folgadun him. 23. 3 haelend geond eade alle galilea laerende in heora synagogum-tsomnungum. 3 bodende godspelles rice 3 haelde seghwilce adle 3 oeghwilce untrymnisse in fiaem folce. 24. 3 eode his hlisa in alle syria 3 him brohtun alle yfel haebende 3 missenlicum. 3 tintregum gefongnae 3 |>a \>e dioful haefdun 3 mon-sekae 3 loman 3 he gehaelde (>a. 25. 3 him fylgendun monige maengu of galilea 3 of decapoli 3 of hierosolimis 3 of iudea 3 of londe begeonda iordane.
40
Dis godspel gebyra* to ealra halgena macssan.
fram Galilea, and fram Decapoli, and fram Hierusalem, and fram Judea, and fram be- geondan Jordanen.
CHAPTER V.
1 SoSlice pa se Haelend geseh pa me- nigu, he astah on pone munt: and pa he saet, pa genealaehton his leorning-cnihtas to him :
2 And he ontynde his muS, and laerde hi, and cwaeS,
3 Eadige synt pa gastlican pearfan : for pam hyra ys heofena rice.
4 Eadige synt pa liSan : forSam Se hi eorSan agun.
5 Eadige synt pa Se nu wepaS : forSam Si hi beoS gefrefrede.
6 Eadige synt pa Se rihtwisnesse hin- griaS and pyrstaS : for pam Se hi beoS ge- fyllede.
7 Eadige synt pa mild-heortan : for pam Se hi mild-heortnysse begytaS.
8 Eadige synt pa clsen-heortan : for pam Se hi God geseoS.
9 Eadige synt pa gesybsuman : for pam Se hi beoS Godes beam genemnede.
10 Eadige synt pa Se ehtnysse poliaS for rihtwisnysse : for pam Se hyra ys heofo- nan rice.
11 Eadige synt ge, ponne hi wyriaS eow, and ehtaS eow, and secgeaS aelc yfel ongen eow leogende, for me.
Various Readings.
Ch. v. v. 1, 5. A. geseah. 7. A. mseniu. 2, 8. A. hig. so also 4,7; 6,12; 7,7; 8,7; 9,7; 11,5; 12,13; 15,2; 16, 8 ; 30, 9, 13. 3, 2. and throughout this chapter, A. synd. 6. A. forSam Se. 7. A. heora. 9. A. agan. 5, 11. A. gefre- frode. 6, 6. A. for rightwisnysse. 7. A. Iset hig hingrian. 9. A. t>yrstan. 13. A. beo* eft. 9, 11. A.B. genemde. 10, 11. A. heora. 13. A. heofena. 11, 6. A. wyrigeaS. 12. A. secafc. 15. A. ongean.
fram Galilea, 1 fram Decapoli, 1 fram Je- rusalem, 1 fram Judea, 1 fram begeonden Jordanen.
CHAPTER V.
esus turbas ascendit
1 SoSlice ba se Haelend geseah pa vwens J
' ° ' turbas ast
manige, he astah on panne munt : 1 pa he » montem saet, pa geneahlahten his leorning-cnihtes to hym :
2 And he untynde hys muS, 1 laerde hyo, 3 cwaeS,
3 Eadige synde pa gastlice pearfan : for pan hyora is heofena riche.
4 Eadige syndde pa lySan : forSan pe hyo eorSan agunnen.
5 Eadige sind pa pe nu wepeS : for pan pe hyo beoS gefrefrede.
6 Eadiga synd pa pe rihtwysnissa hin- greS ^1 pirsteS : for pan pe hyo beoS gefel- lede.
7 Eadige synd pa mild-heortan : for pan pe hyo mild-heortnyssa begytaS.
8 Eadige synd pa claen-heortan : for pan pe hyo God geseoS.
9 Eadige synd pa sibsume : for pan pe hyo beoS Godes beam genemnde.
10 Eadige synd pa pe hehtnisse poliaS for rihtwisnysse : for pan pe heora is heofena riche.
11 Eadige synde ge, panne hyo weregieS eow, 1 ehtaS eow, 1 seggeS yfell ongean eow leogende, for me.
Various Readings.
Ch. iv. v. 25. begeodon.
Ch. v. v. 1. geseh; raanigu; }>onne. 3. synt; heofona rice. 5. synt ; agum. 4. synt. 6. synt ; hingrifc 3 byrstaS gefyllede. 7. synt ; mildheortysse. 8. synt. 9. synt ; by* genemde. 10. synt; heore his heofone rice. 11. synt jjonne ; werigafc ; yfel.
* Ch. v. ver. 4 and 5 are transposed in MSS. H. and R.
41
CAP. V.
Ges^h wutotlicc Sreatas gestag in mor 5 mi* 8y geseett geneolecedon to him
1 Videns autem turbas, ascendit in montem, et cum sedisset, accesserunt ad eum
Seignas his 3 untynde mu8 his gelaerde hea cuoe8 eadge bi8on 8a Scerfendo *
discipuli ejus, 2 et aperiens os suum docebat eos dicens: 3 Beati pauperes
of+from gaste forfcon hiora is ric heofna
spiritu, quoniam ipsorum est regnum caslorum.
eadge biSon 8a milde t for8on 8a 4 Beati mites : quoniam ipsi
agnegaS eorfco eadge biSon 8a 8e gemsenas nu for8on 8a gefroefred bi8on eadge bi8on
possidebunt terrain. 5 Beati, qui lugent : quoniam ipsi consolabuntur. 6 Beati,
8a 8e hyncgraSj ^ 8yrstas soSfaestnisse for8on 8a ilco gefylled bi8on4"geriorded eadge bi8on
qui esuriunt, et sitiunt justitiam, quoniam, ipsi saturabuntur. 7 Beati
miltheorte forSon hiora4'8a miltheortnise him gefylges $ eadge bi8on claene of 4' from hearte
misericordes : quoniam ipsi misericordiam consequentur. 8 Beati mundo corde :
for8on 8a god geseas
quoniam ipsi Deum videbunt.
eadge bi8on sibsume+friSgeorne for8on 8a suna godes
9 Beati pacifici : || quoniam ipsi filii Dei
geceigd bi8on4"genemned eadge bi8on 8a Se oehtnisse hea ge8olas fore soSfaestnisse
vocabuntur. 10 Beati, qui persecutionem patiuntur propter justitiam :
for8on hiora is , ric heofna eadge aron gie mi8 8y yfle hia gecuoeSas iuh J
quoniam ipsorum est regnum caelorum. 11 Beati estis cum maledixerint vobis, et
mi8 Sy oehtas iuih 3 cuoe8as eghwelc yfel wi8 iuih gesuicas4weeges fore
persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum vos mentientes propter
mec me :
Ch. v. v. 1. He fa geseende fa menigu astahg on dune 3 fa he wees gesett him eodun to his discipuli 4" his fegnas. 2. 3 ontynde his muf laerde hiae cwefende. 3. eadig fa furfende in gaste forfon heora his heofuna rice.
4. fa milde forfon f e hie gesittaf eor8u. 5 de nu forfon f e hire beof afroefrede. 6. fa f e hie hyngrif 3 Syrstef
soSfaestnisse forfon fe hie fulle weorfaf4beon. 7. fa mildheortnisse for8on fe hie mildheortnisse begetaf. 8. fa claene heortan, fe hie god gescawaS4'geseof. 9. fa sibsumeWriSsume forfon fe hie beof godes beam genemde. 10. fa fe hoehtnisse frowiaf fore soffaestnisse forfon fe heora is heofuna rice. 11. eadig ge beof fonne eowic wsergaf mennisc 3 eower hehtende beofan 3 cwaefan aeghwilc yfel wis eow ligende for mec.
* eadge biSon 8a Saerfe, -fS is unspoedge menn4'unsynnige) for8on hia agan godes.
t for8on 8a milde gebyes hlifgiendra eor8o.
t eadge bi8on 8a 8e Syrstas and hyncgras aefter soSfaestnisse forSon 8a gefylled biSon in ece lif.
§ eadge bi8on 8a claene hearte bute esuice and eghwoelcum facne for8on hia geseas god in ecnisse.
|| eadge biSon 8a friSgeorne 8a 8e hea buta eghwoelcum flita andtoge behaldan 8a sint godes suna genemned.
42
Dys godspel sceal on J>one oSerne wod- nes-dseg ofer Pentecosten.
Dis godspel sceal on f>one feorSan sun- nan daeg ofer Pentecosten.
12 Geblissiaft, and gefsegniaS : forpam pe eower med ys mycel on heofonum : swa hi ehton j?a witegan pe beforan eow waeron.
13 Ge synt eorpan sealt : gyf -p sealt
awyrS on pam pe hit *ne raaeg sySSan
to nahte, buton ~p hit sy ut-aworpen, and sy fram mannum fortreden.
14 Ge synt middaneardes leoht. Ne maeg seo ceaster beon behyd pe byS uppan munt aset.
15 Ne hi ne sela'S hyra leoht-faet, and hit under cyfe settaS, ac ofer candel-staef ; -p hit onlihte eallum pe on pam huse synt.
16 Swa onlihte eower leoht beforan man- num, ■f hi geseon eowre godan weorc, and wuldrian eowerne Faeder pe on heofenum ys.
17 Nelle ge wenan -p ic come towurpan pa se, o^e pa witegan : ne com ic na to- wurpan, ac gefyllan.
18 SoSes on eornost ic secge eow, iErpam pe gewite heofon and eorpe, an i, oSSe an prica ne gewit fram paere §3, aerpam ealle ping gewurpan.
19 Eornostlice se Se towyrpS an of pysum lasstum bebodum, and pa men swa lserS, se biS laest genemned on heofonan rice : soSlice se pe hit deft and laer<$, se biS mycel genemned on heofonan rice.
20 SoSlice ic secge eow, Buton eower rihtwisnyss mare sy ponne paera writera and sundor-halgena, ne ga ge on heofonan rice.
21 Ge gehyrdon -p gecweden waes on eal- dum tidum, Ne ofsleh pu ; se pe ofslihS se byS dome scyldig :
Various Readings. Ch. v. v. 12, 11. A. heofenum. 14. A. ehton. 13, 12. A. inserit. gesylt bi«. hit. 21. 24. A. sig. 14, 3. A. middan- geardes. 10. A. behydd. 14. A. munte. 15. A. asett. 15, 4. A. onselaS. 5. A. heora. 18. A. eallum Jjam. 16, 19. A. heo- fenum. 17, 7. A. toweorpan. 17. A. towearpan. 18, 3. A. eornest. 10. A. heofen. ll.A.oSSe. 26. A. geweorSan. 19,6.
A. Jjissum. 19. 33. A. heofena. 20, 7. A. ryhtwisnys. 9. A. sig. 14. A. sunder-h. 18. A. na on. 19. A. heofena. 21,10.
B. ofslyh. 16. A. domes.
12 GeblissiaS, 1 gefageniaS : for panpe eower mede is mychel on heofenum : swa hyo eh tan ?5a witegan pe beforen eow waeren.
13 Geo sendden eorSan salt : gyf paet salt
awyrS on pam pe hyt *ne maeg sySSen
to nahte, buton paet hyt sye ut-aworpen, 1 syo fram mannen fortredon.
14 Ge synd midden eardes leoht. Ne maig syo ceastre beon behyd pe beoS up on munt aset.
15 Ne hyo ne aleS heora leoht-faet, 1 hit under cype setteS, ac ofer candel-staef ; paet hit onlihte eallen pan pe on pam huse synde.
16 Swa onleohteS eower leoht beforan mannen, past hy gesye eower gode were, 1 wuldrian eowre Faeder pe on heofene ys.
17 Nelle ge wenen paet ich come tower- pan pa laege, oSSe pa witegan : ne com ich na towerpan, ac to gefyllan.
18 SoBes on eornest ich segge eow, Mr pan pe gewitan heofone 1 eorSe, an j. o$Se an prike ne gewit fram pare lage, aer pan ealle ping gewurSan.
19 Eornestlice se pe towirpS an of pisen laesten beboden, 1 pa men swa laerS, se beoS laest genemned on heofene riche : softlice se pe hit deS 1 laerS, se beoS mychel genemned on heofene rice.
20 SoSlice ic segge eow, Buton eowre ^.esn du™ rihtwisnesse mara syo banne bare writere 1 nisi. at)und?-
* I ventjustitia
sinder-halgane, ne ga ge on heofena riche. vest™1fc1rv^"a
rum, &c.
21 Ge gehyrden hwaet gecweSen waes on ealden tyden, Ne ofsleah pu ; se pe ofsleahS se beoS domes scyldig :
Various Readings.
Ch. v. v. 12. mycel ; heofonum ; beforan ; waeron ; 13. ge synt ; sealt ; sySfcan ; sy bis ; mannum. 14. synt ; midde- eardes; nweg. 15. heore leoht-fet; candel-stef; eallum; (;an in C.R. deest ; synt. 16. onleohte; hyo geseon eowre; weorc; heofenum. 17. ic; wurpan; ea protege; ic; wur- pan. 18. ic; gewiten; pryce; ea. 19. towyrpS; (jysum testum bebodan ; byS ; heofone rice. byS micel ; heofone.
20. rihtwisnysse mare; £onne J>ara writera; heofone rice.
21. gehyrdon; ealdumtydum; byS.
* An omission in MS.
43
GefeaS 3 wynnsumiaS forSon mearda iuere monigfalde is+sint in heofnum suse-rsuelce
12 Gaudete, et exultate, quoniam merces vestra copiosa est in caelis. Sic
forSon ge-oehton 8a witgo 8a 8e weron cer iuih gee sint salt corSes f>
enim persecuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos. 13 Vos estis sal terrae. Quod
gif salt forwor8es in Son gestelted biS to nowihte-tnsenihte msege ofer f buta ■}) gesended biS-rgeworpen si sal evanuerit, in quo salietur ? ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur
fit 3 getreden bi8 from monnum foras, et conculcetur ab hominibus.
gie aron-rsint leht middangeardes ne moeg
14 Vos estis lux mundi. Non potest
burug+ceastra gehyda-tgedeigla ofer mor geseted ne ec bernas Sajccille-iieht-fset 3 settas
civitas abscondi supra montem posita : neque accendunt lucernam, et ponunt
Sa-rhia unSer mitte+under sestre ah ofer leht-isern 3 lite8 allum 8a 8e in hus
earn sub raodio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo
biSon+sint susb lehteS leht iuer fore monnum -J5 hea geseaS-rgesege iurra goda
sunt. 16 Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant vestra bona,
werca 3 wuldriaS fader iurrne 8e is in heofnum naallas gie woena: for8on
opera et glorificent patrem vestrum, qui est in caelis. 17 Nolite putare quoniam
ic cuom to slitenne-1'to undoenne ae oSSse witgae ne cuom ic to slitenne ah to fyllenne
veni solvere legem, aut prophetas : non veni solvere, sed adimplere.
18
so8 is-t'soSlice forSon ic cue8o to iuh wis 8a hwile liores heofon 3 eorSo foruord-rpricle an •£ enne
Amen quippe dico vobis, donee transeat caelum et terra,
iota
■r enne pricle-rstsefes heafod ne fore-ade+ne forgoes from ae wis 8a huile alle sie aut unus apex non praeteribit a lege, donee omnia fiant.
unum,
seSe
19 Qui
of Son-tforSon untynes4'to slittes enne of bebodum Sissum leasestum-liytlum 3 laereS suae
ergo solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic
menn lytel-Heasest he biS genemned in ric heafna seSe uutedlice doeS 3 laareS
homines, minimus vocabitur in regno caelorum : qui autem fecerit et docuerit,
8es micil bis geceigd in ric heafna
hie magnus vocabitur in regno caelorum.
ic cueSo forSon iuh Sy-rforSon buta
20 Dico enim vobis, quia nisi
monigfallice-l'monigfaldge worSe soSfaastnise iuer forSor-tsuiSor wuSuttana 3 ne
habundaverit justitia vestra plus quam Scribarum et Pharisaeorum, non
ingaes ge in ric heafna
intrabitis in regnum caelorum.
geherde ge forSon acueden is to Seem haaldum ne
21 Audistis quia dictum est antiquis : Non
ofslah Su seSe soSlice-rwutedlice ofslaeS deadsynig biS to dome-rfromdome occides : qui autem occiderit, reus erit judicio.
Ch. v. v. 12. Gefea(i 3 geblissiaS for)?on lean-tmeard eowra is genihtsumaS inhfiofunum forSon \pe hias swa hoehtende sint witgena (?ara \>e weron ser eow. 13. ge sindun eor8u salt gif -p salt (jonne awerdaS in [>82m )>e hit biS salten to nohte raseg seo^an nymj>e (jast hit sie worpen fit 3 tredan from monnum. 14. ge sindun leoht mid- dangeardes ne mag caastra beon ahyded on dun aseted. 15. ne menn bleecern in beornaS 3 setta(> hine under mytte ah on candel treow % he gelihte allum \>e in husae sindun. 16. sua lihte liht eower fore monnum f te hiae geseon eower god weorc 3 wuldriga? feeder eowrum Se in heofunum is. 17. Ne wena(j ge forJ>on the ic cuome to breccanne ae-llare e\>\>a. witga ne cuom ic to brecane ah to gefyllenne. 18. so)> ic saecge eow o))J;83t geleore^ heofun 3 eor(>e an t e^a an holstrefes ne geliore)> from ae sermon all (jus geweor^e. 19. se)>e for|>on to lese(> an of (jisse beboda laesest 3 swa la?re)> men he \>i\> se lsesesta nemned in heofuna rice se);e {>onne wyrcej> 3 swa ltere(j se biS micel nemne(j in heofuna rice. 20. for^on ic seecge eow nym)>e eower so^faestnisse genihtsumige ma? f>onne bokere 3 farisea ne ga[> ge in heofuna rice. 21. geherdun (isette cwaeden wees (jsem iu-monnum ne slag Jm se)>e (jonne slaa[; scyldig he bi)> dome -1' he biS doma scyldig.
F 2
44
22 Ic secge eow softlice, Daet aelc ■p yrsaS hys breSer byS dome scyldig : soSlice se be segS his breSer, bu awordena, he byS gebeahte scyldig : se fte segS, bu stiinta, se byS scyldig helle fyres.
23 Eornostlice gyf bu bringst bine lac to weofode, and bu baer gebencgst ■p bin bro^or haefS amig bing agen be ;
24 Laet baer bine lac beforan bam altare, and gang ier, and gesybsuma v/VS binne bro- ker, and bonne cum bu sySftan and bring bine lac.
Disgodspei 25 Beo hu onbusrende binum wiber-win-
sceal on wod- ' ° ' '
nes-dsg on nan hraSe, ba hwile be bu eart on wege mid
paere pryddan ' * ' ' °
wucanofer him; be laes be tin wiSer-winna be sylle bam deman, and se dema be sylle pam bene, and bu sy on ewer tern send.
26 Sobes ic secge be, Ne gsest bu banone, ser bu agylde bone ytemestan feorSlingc.
27 Ge gehyrdon -p on ealdum cwydum gecweden waes, Ne linriht-haeme bu.
28 SoSlice ic secge eow, Daet aelc baera be wif gesyhS and hyre gewylnaS eallunga ~p se gesyngaS on hys heortan.
29 Gyf bin swySre eage be aeswicie, ahola hit ut, and awurp hyt fram be : soSlice be ys betere -p an binra lima forwurbe, bonne eal bin lichama si on helle asend.
30 And gyf bin swi^re hand be aswice, aceorf hi of, and awurp hi fram be : witodlice be ys betere *p an binra lima forwurSe, bonne eal bin lichama fare to helle.
Dihsoeaion 31 SoSlice hit ys gecweden, Swa hwyle
psrexvi.wu- swa his wif forlset, he sylle hyre hyra hiw-
can ofer Pen- ^ * J
tecosten. gedales boc :
Various Headings. Ch. v. v. 22, 16. A. seg8 to. 23, 8. A. wefode. 11. A. par. 12. A. gepencst. 15. A. broker. 24, 2. A. par. 25, 6. A. ra«e. 11. A. beo. 16. A. pylses. 17. A. del. 33. A. sigt 35. A. cweartern. 26, 3. A. pe s. 8. A. panene. 13. A. ytemystan. 14. A. feorfcling. B. feorSlinge. 27, 10. A. hsem. 28, 13. A. wilna«. 29, 6. A. aeswicige. 11. B. awyrp. 22. A. limena. 23. A. forweorfce. 25. A. eall. 28. A. sig. 30, 12. A. aweorp. 24. A. forweorSe. 26. A. eall. 30. A. on. 31, 14. A. heora.
22 Ic segge eow soSlice, Daet aelch be yrseS his breber byeS domes scyldig : soSlice se Se saigS his breSer, bu aworSene, he beoS gebeahte scyldig : se be saigS, bu stunta, he byo^ sceldig helle feres.
23 Eornestlice gyf bu brincst bine lac to weofede, 1 bu baer gebencst baet bin broker haefS ani bing agen be ;
24 Laet baer bine lac beforan bam weofede, "] gang aer, 1 sibbesuma wiS binne broker, 1 banne cum bu siSSen 7 bring bine lac.
25 Beo bu onbugende bine wiSer-winnen hwora, ba hwile pe bu eart on weiga mid him ; bi laes be bi wiSerwinne be selle bam deman, 1 se deme be sylle bam beine, 3 bu syo on cwarterne gesend.
26 So'Ses ic segge be, Ne gaest pu banen, aer bu agylde banne ytemeste ferbyng.
27 Ge gehyrden baet on ealden cwiden gecweben waes, Ne unriht-heme bu.
28 SoSlice ic segge eow, Daet aelc bare be wif geseohS aend hire gewilneS eallunge baet se gesinegaS on his heorte.
29 Gyf bin swi^re eage pe aswikie, aho- leke hit ut, 1 awerp hit fram be : sodlice pe is betere baet an binre lime forwurbe, bonne eall bin lichame syo on helle gesent.
30 And gyf pin swiftre hand pe aswike, acerf hyo of, 3 awerp hyo fram be: witod- lice be is betere baet an binre lima for- wurbe, banne all pin lichama fare to helle.
31 SoSlice hit is gecweSen, Swahlich swa his wif forlaet, sylle he hire hyra hiw-geSales boc:
Various Readings.
Ch. v. v. 22. selc ; byS dome ; seg8 ; awordena ; bis : segfc ; byS scyldig ; fyres. 23. wefode ; cenig. 24. broSor ; Jionne ; sySfcan. 25. hrape ; wile ; weige ; pin ; sylle ; peine; cweerterne. 26. panone; feorping. 27. gehyrdon; ealdum cwidum ; hseme. 28. gesihfc ; gewillueS. gesynga*. 29. aswicie; ahole; awyrp; pinra lima forwyrtse; eal; lic- hama ; asend. 30. send ; aswice ; aceorf heo ; awyrp ; ponne eall; lichama. 31. swahwile; is.
45
Ic soSlice cueSo to iuli forSon eghuelc seSe uraeSes broSere his 22 Ego autetn dico vobis : quia omnis, qui irascetur fratri suo,
of dome seSe uutedlice cueSas broSre his Su unuislidlu scyldig biS to boetanne judicio. Qui autem dixerit fratri suo, racha: reus erit consilio.
deadsynig reus erit
seSe sodlice Qui autem
cueSas Su idle-tunwis scyldig biS to tinterge fyres dixerit, fatue; reus erit gehennae ignis.
gif ec gebrenges Sing Sin to
23 Si ergo offeres munus tuum ad
wigbed "i Ser eftSencende Su bist-rbeSences eft forSon broSer Sin haefeS altare, et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet
hwot-hwoego wis
aliquid adversum
Sec te:
Sinura tuo :
miSSy dum
eft-forlet Ser Sing Sin to wigbed 3 gae-tgeong serest eft to boetanne broSre
24 relinque ibi munus tuum ad altare, et vade prius reconciliare fratri
1 Sonne cym Su gebreng Sing Sin
et tunc veniens offeres munus tuum.
wees Su geSafsum wiSerbracas 25 Esto consentiens adversario
bist in uoeg miS him 8y Ires geselte Sec Se wiSerbraca-tSe fyond to dome
es in via cum eo : ne forte tradat te adversarius judici,
Sinum hraSe tuo cito
3 Se doema et judex
gesellses Seh Saem Segne tradat te ministro :
3 in carcern Su bist gesended et in carcerem mittaris.
soSlice ic cueSo Se ne of gcestu 26 Amen dico tibi, non exies
Sona wis Su forgelde Sy tetmeste feorSung
inde, donee reddas novissimum quadrantem.
ne ne gesynnge Su+ne serS Su oSres monnes wif Non maechaberis.
geherde ge forSon acueden is to Seem aldum
27 Audistis quia dictum est antiquis:
ic uutedlice cueSo to iuh forSon eghuaele
28 Ego autem dico vobis : quoniam omnis,
seSe gesis-l'gesaeh -p wif to
qui viderit mulierem ad
wilnanne-Ho nytanne soSlice
concupiscendam earn, jam
gesynngade Sa in hearta
maechatus est earn in corde
his suo.
from abs
Sin tuum
■)> gif Sah sie-tego Sin suiSre ondspyrnas Se 29 Quod si oculus tuus dexter scandalizat te,
gener-tgenim erue
Se behoflic is forSon Se fte dead sie enne
lioraana
Sinra
hine 1 worp eum, et projice
Son all lichoma
te : expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus
gesendad bis in tintergo-Hn cursung mittatur in gehenna.
5 gif suiSra hond Sin 30 Et si dextera manus tua
ondspurnas Seh scandalizat te,
cearf abscide
Sinra tuorum,
hea earn,
1 et
worp projice
from abs
Son all
quam totum
lichoma corpus
te:
Sin tuum
behofes expedit
forSon enim
Se tibi
■p te Ut
gaaS IfereS in tintergo eat in gehenna.
deadege enne pereat unum
acueden 31 Dictum
liomana membrorum
is est
uutetlice autem :
sua hua forletas wif his selle hir boc freodomes
Quicumque dimiserit uxorem suam, det illi libellum repudii.
Ch. v. v. 22. Ic Jionne sfficge eow )>»tte seghwile Jiara eorsaji his broker he bi)> doma scyldig sef>e )>anne cwae(> fte his broker idla he bifj gemote scyldig sef>e (>anne cw»t>e dysig+dole he bi|S scyldig helle fyres. 23. for|>on gif (m bringa t>in lac to weofud+wibede 1 Seer gemyne bist fiset f>in bo[ier hsebbe hweet hwugu wis Se. 24. forlet t>cer ]>m lac beforan }jset weofud-l'wibed : gae eerest gef>inge wi|> Sinum broker 3 [>anne curaest jm agefes fin lac. 25. wass+beo Su gemodl't>encende >inum |>8em wi^erwearde hraj(>e (;anne (m sic on wsege mid hine (iy Isbs se wiSer- wearde ^ec selle doeme 1 se doeme sellaS Se his deegne 1 ]>a se in carcern sended. 26. so(> ic stBcga pe ne gres |>u ut Jionaii aer|>on Su agefe (jone naahstu feor)>an dsel. 27. ge geherdun f te ewseden wees t>rem gfi-monnum ne lige dernunge. 28. ic (>onne saacge eow [net seghwile Jiara \>e gesih)> wif to gitsanne-hforlicgan hire-r^ees gewemmed is wi|> f in his heorte. 29. gif j>anne J>in ege f swi(>re aswicaS fie-tfeelle f>ec ahloca hit "i awerp from Se for|>on f>e \>e be)>erfeS -ji to lore weorSe an (jine lioma (>onne all }>in lichoma siae sended in helle. 30. 3 gif seo swi(>re hond [>in fselle-f seswicaS Sec aceorf hiae 3 aweorp from fie for(>on )>e \>e beSaBrfe^ Jiset to lose weart>e-Hore beon an t>ine leoman t>onne eall }>in lichoma g&\> in helle. 31. geewseden waes Jjonne swa hwa swaforletae his wif selle him beec f>are aweorpnisse.
46
32 Ic secge eow to soSum, Dast aelc f e his wif forlaet, buton forlegennysse f ingum, he deS -p heo unriht-haemS : and se unriht- haemS fe forlaetene aefter him genimS.
33 Eft ge gehyrdon ~p gecweden waes on ealdum cwydum, Ne forswere fu, soS- lice Drihtne fu agylst fine aSas.
34 Ic secge eow soSlice, Daet ge eallunga ne swerion ; ne f urh heofon ; forf am Se heo ys Godes f rym-setl :
35 Ne f urh eorSan ; forSam Se heo ys hys fot-scamel : ne f urh Hierusalem ; for f am Se heo ys maeres Cynincges cester.
36 Ne fu ne swere furh fin heafod, forSam Se Su ne miht aenne locc gedon hwitne oSSe blacne.
37 SoSlice si eower spraec, Hyt ys, hyt ys ; hyt nys, hyt nys ; soSlice gyf f aer mare byS j> biS of yfele.
38 Ge gehyrdon "p gecweden waes, Eage for eage, and toS for teS :
39 SoSlice ic secge eow, Ne wynne ge on- gen fa pe eow yfel doS : ac gyf hwa pe slea on fin swySre wenge, gegearwa him ■f oSer.
40 And fam Se wylle on dome wiS Se flitan, and niman fine tunecan, laet him to p inne waefels.
41 And swa hwa swa pe genyt fusend stapa, ga mid him oSre twa p usend.
42 Syle fam Se pe bidde, and fam p e aet pe borgian ne wyrn p\x him.
Dissceaion 43 Ge gehyrdon -p gecweden waes Lufa
wodnes-daeg _ o j j a
onbairesys- finne nextan, and hata binne freond.
teosan wucan ' '
ofer Pentecos- ^^^^
ten, and on frige-daeg
innan (jeere Various Readings.
Cys-wucan.
Ch. v. v. 32, 5. A. soSon. 13. A. forligenysse. B. forleg- nysse. 19. 22. A. unriht-hsemeS. 27. A. nym$. 33, 1. A. oft. 34, 9. A. swerigeon. 12. A. heofen. 35, 9. A. fot-sceamel. 18. A. B. cyninges. 19. A. ceaster. 36, 4. A. swera. 37, 4. B. speec. 5— 10. A. del. 15. A. B. }>ar. 38, 11. A. far. 12. A. tofc. 39, 8. A. ongean. 17. A. slea )?e. 22. A. gewenge. 40, 4. A. B. wyle. 41, 8. After this in A. a more modern hand has added, to ganne. 9. A. gega. 42, 8. A. inserit. wylle. 43, 8. A. nyxtan.
32 Ic segge eow to soSe, Daet aelc pe hys wif forlaet, buton forleirnisse p ingen, he deS •f hy unriht-hemeS : 7 se unriht-hameS pe forlaetene efter hym genimeS.
33 Eft ge gehyrden faet gecweSen waes on ealden cwiden, Ne forswere fu, soSlice Drihten fu agelst fine afas.
34 Ich segge eow soSlice, Daet ge eallunge ne swerigan ; ne f urh heofene ; for f am f e hye ys Godes frim-setel:
35 Ne f urh eorf an ; for f am f e hyo ys hys fot-scamel : ne f urh Jerusalem ; for fan fe hyo ys maeres Kyninges chestre.
36 Ne fu ne swere furh fin heafod, for fan fe fu ne miht don aenne loc hwitne oSerne blacne.
37 SoSlice sye eowre spraece ; hyt is, hit is ; hyt nis, hyt nys ; soSlice gyf f aer mare beoS faet beoS of yfele.
38 Ge gehyrden faet gecweSen waes, Eage for eage, 3 toS for toS :
39 SoSlice ic segge eow, Ne winne ge ongean fa f e eow yfel doS : ac gyf hwa f e smite on fin swiSre waenge, gegerewe hym faet ofer.
40 And fan fe wile on dome wiS fe flitan, 3 nime fine tunican, laet him to finne waefeles.
41 And swa hwa swa f e net f usend stapa, ga mid him oSre twa f usend.
42 Syle f am f e f e bidde, 1 fan f e aet fe wile borgian ne wyrn f u hym.
43 Ne gehered ge faet gecweSen waes Lufe fine nextan ; 1 hate fine feond.
Various Readings.
Ch. v. v. 32. soSum ; forlegernyssa [lingum ; hyo ; hameS ; hsemeS ; aefter. 33. hyrden ; gecweden, ealdum cwidum ; Drihtne; agylst. 34. ic; allunge; swerigen; heofone; hyo; -setl. 35. heo ; for)jam ; heo ; cyninges ; ceaster. 36. heofod ; locc; oS8ne. 37. syo; sprece; by$. 39. slea; wenge; gegearawa. 40. nimen. tunecan; lat. 42. Jjam. 43. Ge geheredon (jset ; ge C. R. deest ; gecwseden ; hata.
47
ic soSlice cueSo to iuh forSon eghuelc seSe
32 Ego autem dico vobis : Quia omnia, qui
unclaones lustas inting gedoeS + wircas Sa ilea gesyngege 7 fornicationis causa, facit earn maechari : et
eft sona berde ge forSon acueden is Seem aldura ne
33 Iterum audistis quia dictum est antiquis : Non
forletcs wif his buta
dimiserit uxorem suam, excepta
seSe forleteno leedaes be synnjrieS
qui dimissam duxerit, adulterat.
Serh-suere Su to suiSe Su forgeldes soSlice perjurabis : reddens autem
dribtnc gihata aSas Sine
Domino vota juramenta tua.
ic uutetlice cueSo iuh to ne suerige aefre ne
34 Ego autem dico vobis, non jurare omnino, neque
Serb. heofon forSon heh-seSil godes is per caelum, quia thronus Dei est :
ne Serh earSo forSon fot-scoemel is
35 neque per terram, quia scabellum est
fota his ne Serh hierusalem forSon burug is micles cyninges ne
pedum ejus : neque per Hierosolymam, quia civitas est magni regis : 36 Neque
Serh heafod Sin suere Su forSon
per caput tuum juraveris, quia
ne lini'htu enne her huit geuirce k
non potes unum capillum album facere aut
blajc sie uutedlice-tcuSlice word iuer
nigrum. 37 Sit autem sermo vester,
from daem wordum monigfallocru is-l'bi* from yfle is
his habundantius est, a malo est.
ise est,
ise est ;
nese non,
nese non ;
quod
soSlice autem
geherde ge forSon acueden is ego
38 Audistis quia dictum est : Oculum
fore ego 7 toS fore
pro oculo, et dentem pro
miS yfle -h to ytle malo:
Sy oSera alteram.
forlet 7 remitte et
ah sed
gif hua si quis
7 Sam seSe 40 Et illi qui
hrsegl 4' hcecla-r bratt pallium.
toSe dente.
Sec
slaes
ic soSlice cueSo to iuh 39 Ego autem dico vobis,
in suiSra ceica Sin
ne non
wiSstonde resistere
sel-tgef him 7 te percusserit in dextera maxilla tua, praebe illi et
wil Sec mis to dome gefiitta 7 cyrteH'hreegl Sin to niomanne
vult tecum judicio contendere, et tunicam tuam tollere,
7 seSe-rsuachua Sec genedes-tgeSreatas mile straedena geong 41 Et quicunque te angariaberit mille passus, vade
miS him oSra tuege cum illo alia duo.
seSe giueS from Se sel 42 Qui petit a te, da
him 7 Sa?ra nedende+Ssem Sreatende ei : et volenti
huerfa mutuari
Sec a te,
ne acerre
ne avertaris.
geherde ge forSon 43 Audistis quia
acueden is dictum est
lufa Sone neste
Diliges proximum
Sinne 7 miS-tfrom laeSo hsefe Su fiond Sinne
tuum, et odio habebis inimicum tuum.
Ch. v. v. 32. Ic (jonne saecge eow+iu )>aette seghwile (>ara \>e forlete); his wif butan forlegennisse (unge-Hntinga he doe(> f hiu dernunge liege 7 sej>e £ forletne him la9de)> hefeefi unreht h8eme)>. 33. eft ge geherdon J>»tte cwaeden wees gu-monnum ne swer |>u man agef Jionne drihten (line ha|?as. 34. ic (>onne cwe)je to eow f ge ne sella); hajj+swerge allunga+eower nan ne (>urh heofun for(jon (ie he is godes se^el. 35. ne Jmrh eorf>ee forSon J>i hio is fot seamel+tsBppel bred nis fota ne (mrh hierusalem for^on )>e hio is csestra (jsbs micclan kyninges. 36. ne (>urh \>in heafud ha(> selle4' swerigee for^on \>e )ju ne mteht a?nne loc hwitne gewirce oj>)>e blaecne. 37 sie jjonne eower word is-Vhit is is+hit is nis-tnis hit nis + nis hit (>aette (jonne t>sem wordum genyhtsume is from vttae is. 38. ge geherdun \>sette cwaeden wees ege for ege toS for t6\>. 39. ic fionne cwaet;e to eow -p ge ne wis stonie yflae ah gif hwa Sec slae on Sset swiSran wonge+ceke \>\n sel him ek f o(ier. 40. 7 (>8em \ie wille wis |>e dom geflitan 7 t>inne tonica genioman forlet him4 swilce 7 hryft. 41 7 swa hwa swa Se nede to laxlenne-tto ferganne )>usend stseppan f>aet his an mil ga mid hina? o)!re twege. 42. all4-se}ie bidde |>e sele him 7 (jaem Se wille on borg nioma set \>e ne beo unge)*W33re. 43. ge geherdan fi te cwseden wees lufa (line (ia nexstan 7 hate (>ine fiond.
48
44 SoSlice ic secge eow, LufiaS eowre fynd, and doS wel fam pe eow yfel doS, and gebiddaS for eowre ehteras, and taelen- dum eow ;
45 Daet ge sin eowres Faeder beam pe on heofonum ys : se Se deS -p hys sunne up aspringS ofer Sa godan and ofer Sa yfelan, and he Iset rinan ofer £a rihtwisan and ofer 3a unrihtwisan.
46 Gyf ge soSlice pa lufiaS, hwylce mede habbaS ge : hu ne doS manfulle swa.
47 And gyf ge ~p an doS ~p ge eowre ge- broSra wylcumiaS, hwaet do ge mare : hu ne doS haeftene swa.
48 Eornustlice beoS fulfremede, swa eower heofonlica Feeder is fullfremed.
CHAPTER VI.
1 BegymaS -p ge ne don eowre riht- wisnesse beforan mannum, ~p ge sin gehe- rede fram him : elles nsebbe ge mede mid eowrum Feeder pe on heofenum ys.
a Eornustlice ponne pu pine aelmessan sylle, ne blawe man byman beforan pe, swa liceteras doS on gesomnuncgum and on wicum, -p hy sin ge-arwur8ode fram man- num. So$ ic secge eow, Hi onfengon hyra mede.
3 Softlice ponne pu pine aelmessan do, nyte pin wynstre hwaet do pin swySre :
4 Daet pin aelmesse sy on diglum: and pin Feeder hit agylt pe se pe gesyh$ on dihlum.
Various Readings.
Ch. v. v. 45, 9. heofenum. 48, 1. A. eornostlice. 6. A. heofenlica. 9. A. fulfremed.
Ch. vi. v. 1, 7. A. ryhtwisnysse. 20. A. wifc. 2, 1. A. eornestlice. 5. A. aelmyssan. 17. A. gesomnungum. 22. A. hig. * 24. A. ge-arweor«ade. 3, 5. A. aelmyssan. 4, 3. A. aelmysse. 4. A. sig. 16. A. diglum. 19. A. gesamnungum. B. gesomnuncgum, 20. A. and on. 22. A. yrnum. 31. B. hi. 33. A. heora.
• So also 2, 31 j 5, 16 ; 7, 16.
44 So^lice ic segge eow, LufieS owre feond, 1 doS wel pan pe eow yfel do¥>, 1 gebiddaS for eowre ehteras, 1 taelende eow ;
45 Daet ge seon eowres Fader baern pe on heofene ys : i se pe de$ paet his sunne aspringS ofer pa godan 1 ofer pa yfelen, 1 he laet rinan ofer pa rihtwisan 1 ofer pa unrihtwisan.
46 Gyf ge softlice pa lufiaft pe eow lufiaS, hwilche mede haebbe ge : hwu ne doS man- fulla swa.
47 And gyf ge paet an doS paet ge eowre gebroSre welcumieS, hwaet do ge mare : hu ne doS hsepene swa.
48 Eornestlice beoS fulfremede, swa eowre heofenlice Faeder is fulfremed.
CHAPTER VI.
1 GegymeS paet ge ne don eowre riht- wisnysse before mannum, paet ge syen ge- herede fram heom : elles naebbe ge mede mid eowre Faedere pe on heofene ys.
2 Eornestlice panne pu pine aelmessen sylle, ne blawe nan beman beforan pe, swa liceteras doS on gesomnungen 1 on wicen, paet hyo sye ge-arwurSode fram mannen. SoS ich segge eow, Hyo onfengen heora mede.
3 SoSlice ponne pu pine aelmesse do, nete pin wynstre hwaet do pin swiSre :
4 Daet pin aelmesse syo on diglen : 1 pin Faeder hyt agelt pe se pe sihS on dyglen.
Various Readings.
Ch. V. v. 44. lufiaS eowre ; |>am. 45. Faeder beam ; heo- fonum; up-aspring8; yfelan. 46. hwilce; manfulle. 47. wylcumiaS; ha)>ene. 48. eomoslice; heofonlica.
Ch. vi. v. l.syn; Fadere ; heofone. 2. (>onne; beforen; wicum; sin; mannum; onfengon; heore. 3. nyte; swi$- Sre. 4. sy ; diglum ; agylt ; digelum.
49
ic sofclice cueSo to iuh lufas ge flondas iurre uel doeS-1'doas Seem 8a Se laBSas-HaeSedon 44 ' Ego autem dico vobis : Diligite inimicos vestros, benefacite his, qui oderunt ' 40- "■
iuih 3 biddas fore oehtendum 1 teancuedendum iuih f gie sae suna fadres
vos, et orate pro persequentibus, et calumniantibus vos : 45 ut skis filii patris
iures seSe in heafnas his forSon sunna his arise docS ofer godo ^ yfle 1
vestri, qui in caelis est : quia solem suum oriri facit super bonos, et malos : et
sniueS + hregnaS ofer soSfsosta 3 unsoSfeBste gif forSon ge lufias 8a ilco SaSe iuih lufyaS
pluit super justos et injustos. 46 2Si enim diligatis eos qui vos diligunt, 2 41. v.
huelo mearde gie sciolun habba ah ne ^ ba;r-suinnigo Sis doas 3 gif
quam mercedem habebitis ? nonne et publicani hoc faciunt ? 47 Et si
gie heelo beadas-twilcyma brogero iurre ane hueet forSor gie doas-hwyrcas ah ne esuice
salutaveritis fratres vestros tantum, quid amplius facitis ? nonne Ethnici
Sis doas wosas ge Sonne iuh wisfceste suee "i fader iuer heofonlic wisfsest
hoc faciunt? 48 Estote ergo vos perfecti, sicut et pater vester caelestis perfectus
is est.
CAP. VI.
Behaldas f soSfeestnisse iuerre gie doas before raonnum ■$ gie se geseno from him 1 3Attendite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis : 3*2. x.
eaSe maeg mearde nabbas ge iniS fader iurre seSe in heafnas is miS Sy
alioquin mercedem non habebitis apud patrem vestrum qui in caelis est. 2 Cum
Sonne Su doas eelmessa nelle Su bema-lstocc singa before Sec suee legeras gewyrcas in
ergo facis elemosynam, noli tuba canere ante te, sicat hipocritae faciunt in
somnungum t) in londum-tgemserum f hia se ge-arSad from monnum soSlice-rsoS is ic cueSo
synagogis, et in vicis, ut honorificentur ab hominibus : Amen dico
iuh to hie gefengon mearde hiora Seh-tSu uutedlice wyrcende Sa sellmissa nyta
vobis, receperunt mercedem suam. 3 Te autem faciente aelemosynam, nesciat
winstra Sin hueet wyrcas-rdoas suiSra Sin f sie aellmessa Sin in degelnisse
sinistra tua quid faciat dextera tua. 4 Ut sit elemosyna tua in abscondito,
1 fader Sin seSe gesiiS in degelnisse forgeldeS Se et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.
Ch. v. 44. ic )>onne cwee)>e to eow lufiga); eowre fiondas 1 doe)> weel (isem \>e eowic hatejj-tfiegee 1 gebiddajj for heaum-cuidele'l'oihtende eowic 1 for ehtendum-i'hoelende eowic. 45. \>xt ge sie beam eowres feeder (>e in heofo- num is se)>e his sunne &6e\> uppgangan ofer gode "i ytte "i regne); ofer sojjfeste "i unso)>f8este. 46. for[*>n gif ge lufiga)> \>a J>e eow lufiga); hwylce lean habba); ge ah geefel-ger6efe ]psst ne doe);. 47. 1 gif ge haletta)* eowre broker eefne hweet doa)? ge marae ah haeSne f> ne doa)?. 48. for(jon beo[> ge gedoefe swa swilce eower feeder se heofunlica gedoefe is.
Ch. vi. 1. behalde[> f ge eowre so)>festnisse ne doan fore monnum -p ge sie geseanse from heom elles-l'elcur ge ne habba); lean+mearde mid eower feeder (isene )>e in heofunum is. 2. for)>oii )>onne \>u wirce eelmisse ne blau )ju beman for \>e swa liceteras doan in heora somnungum 1 in tunum -p hie sie weor^ade from monnum so); ic seeege eow hie onfengun heora lean. 3. Se (>onne wircendum celmesse nyte se winstrae h6nd )>in hweet (>in sio swi^re doa. 4. f>eet )>in eelmess sie in degulnisse \>m feeder se )>e gesiS in degulnisse gelde)i Se.
G
50
5 And ponne ge eow gebiddon, ne beo ge swylce liceteras : pa lufiaS -p hig gebid- don hi standende on gesomnungum and straeta hyrnum, "p men hig geseon. SoS ic secge eow, Hig onfengon hyra mede.
6 Du soSlice, ponne pu pe gebidde, gang into pinum bed-clyfan, and pinre dura belo- cenre, bide pinne Faeder on dihlum ; and pin Feeder pe gesyhS on dihlum hyt agylt pe.
7 SoSlice ponne ge eow gebiddon, nelle ge sprecan fela, swa Haepene : hig wenaS ■p hi sin gehyrede on hyra menigfealdan spaece.
8 Nellen ge eornostlice him ge-efenlaecan : soSlice eower Faeder wat hwaet eow pearf ys, ser pam pe ge hyne biddaS.
9 Eornustlice gebiddaS eow pus : Feeder ure pu pe eart on heofenum, Si pin nama gehalgod.
10 To-becume pin rice. GewurSe pin willa on eorSan, swa swa on heofonum.
11 Urne gedaeghwamlican hlaf syle us to daeg.
12 And forgyf us ure gyltas, swa swa we forgyfaS drum gyltendum.
13 And ne gelsed pu us on costnunge, ac alys us of yfele : SoSlice.
14 Witodlice gyf ge forgyfaS mannum hyra synna, ponne forgyfS eower se heof- enlica Faeder eow eowre gyltas:
15 Gyf ge soSlice ne forgyfaS mannum, ne eower Faeder ne forgyfS eow eowre synna.
Various Readings.
Ch. vi. v. 6, 3. A. [>8enne. 10. A.B. hed-elyfan. 19. 26. A. diglum. 27. A. he hit. 7, 6. A. nellon. B. nellen. 9. A. fela. 19. A. heora. 20. A. mBenigfealdan. 21. A. sprsece. 8, 1. A. nellon. 9, 1. A. eornostlice. 8. A. del. 12. A. sig. 10, 1. A. to me becume. 4. A. geweorfce. 12. A.B. heofenum. 11,2. A. del. ge. 13, 3. A.B. gelsede. 12. B. yfie. 14, 6. A. heora. 9. A. forgyfeS.
5 And panne ge eow gebyddon, ne by ge swilce liceteras: pa lufiaS paet hy gebiddan hyo standende on samnunge 1 strate hyrnan, paet men hyo geseon. Soft ich segge eow, Hyo onfengen heore mede.
6 Du soSlice, ponne pu pe bidde, gang in to pinen hel-clyfen, 1 pinre dure belocenre, bide pinne Fader on diglen ; 1 pin Fader pe sihS on dyglen hyt agylt pe.
7 SoSlice panne ge eow gebiddan, nelle ge spreken fela, swa swa haeSene : hyo we- naS paet hyo syen geherda on heora mani- fealde spraece.
8 Nelle ge ornestlyce heom ge-efenlaechen : soSlice eower Faeder wat hwaet eow parf ys, aer pan pe ge hine byddaS.
9 Eornestlice gebiddaS eow pus : Fader ure pu pe ert on heofene, Sye pin name gehalged.
10 To-becume pin rice. GewurSe pin gewille on eorSan, swa swa on heofenan.
11 Ure dayghwamlice hlaf syle us to dayg.
12 And forgyf us ure geltas, swa swa we forgyfeS ure geltenden.
13 And ne laed pu us on costnunge, ac ales us of yfele : SoSlice.
14 Witodlice gyf ge forgyfeS mannan heora synnan, ponne forgyfeS eowre se heof- enlice Faeder eow eowre geltes :
15 Gyf ge soSlice ne forgyfeS mannen, ne owre Faeder ne forgyfeS eow owre synna.
Various Readings.
Ch. vi. v. 5. jEnd J?onne ; be ge ; hyrnum. 6. hed-clyfan : diglum; feder; diglum. 7. (jonne; gebiddon; nellen; spreeen ; haSene ; syn ; gehyrde ; hyra manigfealde sprace. 8. nellen ; eornestlice ; ge-efentecen ; J>am. 9. faeder ; eart ; heofone; syo; gehalgod. 10. heofonan. 11. dseghwamlicne. 12. end ; gyltas ; forgyfaS ; gyltendum. 13. end ; gelaed ; alys. 14. mannum; synna; eower; heofonlica; gyltas. 15. mannum; eowre, bis ; forgyfS.
51
: miSSy gie gebiddas ne wosas ge sum legeras 8a Se lufas in somnungum 3
5 Et cum oratis, non eritis sicut hypocritae, qui amant in synagogis et
buommum Sara plsecena-lworSum stondes-rstondende to gebiddas 4" to gebiddanne f, hia gesenc sie from
in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab
n.onnum soSlice ic cue* iuih to onfengon mearde heara
hominibus : Amen dico vobis, receperunt mercedem suam.
Su uutedlice miSSy 6 Tu autem cum
gie gebiddes betuih4'ga ingeong-tinga in cotte Sinum 3 gesparrado dure Sin gebidda feeder
orabis, intra in cubiculum tuum, et clauso ostio tuo ora patrem
Sinne in degolnis 3 fader Sin seSe gesiiS-tlocas in degelnisse forgeldes Se hea gebiddas
tuum in abscondito : et pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. 7 Orantes
uutetlice-r Sonne gie gebiddas nallas ge feolo+monigfal gespreca sure esuico doas hia woenas forSon Sa Se autem, nolite multum loqui, sicut ethnici, putant enim qui
in monigfald spree his biSon gehered in multiloquio suo exaudiantur.
nallas ge Sonne wosa gelic him wat forSon fader 8 Nolite ergo assimilari eis: scit enim pater
iurre ofSaem Searf sie-tis iuh serSon gie bidde hine suae Son iuih gie bidde
vester, quibus opus sit vobis, antequam petatis eum. 9 Sic ergo vos orabitis :
feeder urer Su arS-tbist in heofnum+heofnas sie gehalgad noma Sin tocymeS
Pater noster, qui es in caelis: sanctificetur nomen tuum. 10 Adveniat
lie Sin sie willo Sin susb is in heofne 5 in eorSo hlaf usenne
regnum tuum. Fiat voluntas tua, sicut in caelo, et in terra. 11 Panem nostrum
ofer wistlic sel us to dseg
super-substantialem da nobis hodie.
3 forgef us scylda usra suae uoe
12 Et demitte nobis debita nostra, sicut nos
forgefon scyldgum usum
dimittimus debitoribus nostris.
1 ne inlsed usih in costunge ah gefrig
13 Et ne inducas nos in temtationem. Sed libera
usich from "yfle gif forSon gie forgeafas monnum synna hiara forgefes 1 ec
nos a malo. 14 Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum : dimittet et
iuh fader iuer heofonlic synna iuerra vobis pater vester caelestis delicta vestra.
ne fader iurre forgefes synna iuerre nee pater vester dimittet peccata vestra.
gif soSlice gie nalles forgeafa monnum 15 'Si autem non dimiseritis hominibus: ' 44. vi.
Ch. vi. 5. t>onne ge bidde eow ne beo[; ge swa liceteras ]>a. f>e luflga)> stall e-lstonde in gesomnungum 5 in hwommum wor(>ana stondende him gebidde ■£ hie sie geseenoe from monnum so\> ic ssecge eow nie onfengun heora lean. 6. Su (>onne )>onne )>u gebidde ga in J>ine cofan 1 betun fiine dure bidde J>in feeder 3 (jin feeder se|>e gesihs in degulnisse gelde[> Se. 7. "i (;onne gebiddendae ne scule ge feola spreocan swa heeSene doan for[;on J>e hiae woenaji )>oet him sie in heora feola sprece gehereS. 8. ne scule forSon gelice beon him forf>on \>e eower feeder, hwees eow Seerf sie a?r Jion ge hine biddan. 9. (jus ge [>onne eow gebiddaS feeder ure }>u J>e in heofunum ears beo gehalgad \>\n noma. 10. cume to \>'m rice weorjje f>in willa swa swa on heofunc swilce on eor(ie. 11. hlaf usernelure deeghweemlicu-tinstondenlice sel us to doege. 12. 3 forlet us ure scylde swa swa we ec forleten [>eem ]>e scyldigat wis us. 13. 3 ne gelaet us gelaede in constungae ah gelese us of yfle. 14. forSon ]>y gif ge for- leteS monnum heora synna heow swilce forlele)? eower feeder se heofunlica eowre scyldse. 15. gif ge j;onne ne forlete(> monnum eora synne ne eower feeder se[>e in heofunum is forleteS eow eowra synne.
G 2
52
DysRebyraS 16 SoSlice bonne ge faeston, nellon ge
to capud leiunu ' D | °
on wodnes- wesan, swylce lease liceteras : hig fornymao hyra ansyna, ~p hig aeteowun mannum faestende. SoSlice ic secge eow, Daet hig onfengon hyra mede.
17 Du soSlice, bonne bu faeste, smyra bin heafod, and bweah bine ansyne;
18 Daet bu ne sy gesewen fram mannum faestende, ac binum Faeder be ys on diglum : and bin Faeder be gesyhS on dyglum, hit agylt be.
19 Nellen ge gold-hordian eow gold- hordas on eorban, baer 6m and mo'&Se hit fornimS, and baer beofas hit delfaS and forstelaS :
20 Gold-hordiaS eow softlice gold-hordas on heofenan, baer naSor 6m ne moSSe hit ne fornim!S, and bar beofas hit ne delfaS ne ne forstelaS :
21 Witodlice baer bin gold-hord is, baer is bin heorte.
22 Dines lic-haman leoht-faet is bin cage : gyf bin eage biS an-feald, eall bin lic-hama biS beorht.
23 Gif bin eage soSlice biS manfull, eal bin lic-hama byS bysterfull. Eornust- lice gif f leoht be on be is synt bystru, hu mycle beoS ba bystru.
boneT^Lo" 2* ^e mae£ n**n man twam hlafordum
dT ofeTlvn Peovf^an '• °Pi>e ne soSlice aenne hataS, and
tecostcn. oSerne lufaS ; oSSe he biS anum gehyrsum,
and oSrum ungehyrsum. Ne magon ge
Gode beowian and woruld-welan.
Various Readings.
Ch.vi. v.16,4. A. feestan. B. fsesten. 5. A.nellan. B. nellen. 10. A. liceteras. 17. A. eetywan. 27. A.heora. 17, 10. A. pweh. 18, 4. A. sig. 15. A. dyhlum. 19, 1. A. nellon. 8. A. par. 13. A. fornymeS. 15. A. par. 20, 6. A. heofenum. 7. A. And peer nafcer ne. 21,2. par. 4. A.B. del hord. 6. A. par. 22,2. A. lyc-homan. 9. A. ege. 23, 4. A. reads sofcliee a/ter manfull. 12. A. Eornostlice. 23. A. mycele. 24, 30. A. weoruld-w.
16 SoSlice Jeanne ge faesten, nellen ge wesan, swilce lease liceteres : hyo fornymeS hyre ansiene, baet hyo aeteowun mannen faestende. SoSlice ic segge eow, Daet hyo onfengen heore mede.
17 Du soSlice, banne bu faeste, smere bin heafeS, 1 bweah bine ansiene ;
18 Daet bu ne sy gesewen fram mannen faestende, ac binen Faeder be is on dyglen : 1 bin Faeder be sihS on dyglen, hyt agelt be.
19 Nellen ge gold-hordian eow on eorSan gold-hordas, baer om 1 mohbe hit fornymS, 1 baer J>eofes hit delfeS 1 forsteleS :
20 Gold-hordiaS eow soSlice gold-hordes on heofenan, Jraer naber om ne moh^e hyt ne fornymS, 1 baer beofes hit ne delfaS ne ne forsteleS :
21 Witodlice baer bin gold-hord ys, baer is bin heorte.
22 Dines lic-haman leoht-faet is bin eage : gyf bin eage beoS an-feald, eall bin lic-hame beo^ breost.
23 Gyf bin eage soSlice beoS manful, eall bin lic-hame beoS beosterful. Eornest- lice gyf baet leoht be on be ys synd beostre, hu mycele beoS ba beostre.
24 Ne mayg nam man twam hlaferden Nemo potest beowian : oB8e he soSliche aenne hateS, 1 nifser'vire"1'" oSerne lufaS; oSSe he beoS anen gehersum,
1 oSren ungehersum. Ne magen ge Gode beowian 1 weorld-weolan.
Various Readings.
Ch.vi. v. 16. leceteres; heora ansyna; hig; mannum; heora. 17. ponne; smyre; heafod. 18. mannum; pinum; digelum; dygelum; agylt. 19. gold-hordes; moSpe. 20. gold-hordas; heofonum ; noSer; mo8pe; peofas ; delfeS. 21. his. 22. lic-hama; breoht. 23. bi«; lic-hama; synt ; bioS; piostra. 24. meeg; nan; hlaferdum; soSlice; hata« ; anum ; oSrum .; geo.
53
miSSy uutetliee gie gefsestas nsellses ge wosa sua legeras+godes esuicae unrotsB roisbegaas
16 'Cum autem jejunatis, nolite fieri sicut hypocritae tristes: exterminant ' *.«•
forSon onsione hiora f hia se gcsene monnum feestende soS ic cueSo iuh to forSon onfengon
enim fades suas, ut apareant hominibus jejunantes. Amen dico vobis, quia receperunt
mearde hiora Su uutedlice miS Sy Su fsestas Suah heafud Sin 3 onsione Sin Suah
mercedem suam. 17 Tu autem cum jejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava,
forSon £ Su ne se gesene monnum fsestende ah federe Sinum seSe is in degolnisse 3 fader *in 18 ne videaris hominibus jejunans, sed patri tuo, qui est in abscondito, et pater tuus
seSe gesiiS in degolnise forgeldeS Se naellas gie gestrionaige iuh gestriona in eorSo
qui videt in abscondito, reddet tibi. 19 Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra,
Ser-rhuer rust 3 mohSa gefreaten biS-rgespilled big Ser Seafas ofdelfes+hrypes 3 forstealas ubi aerugo et tinea demolitur : ubi fures effodiunt et furantur.
strionas gie soSlice iuh striona in heofnum Ser ne hrust ne ec mohSe
20 2Thesaurizate autem vobis thesauros in caelo : ubi neque aerugo, neque tinea 24t>. v.
fespilles 3 Ser Seafas ne ofdelfes ne forstelaS Ser-rhuer forSan is strion
demolitur, et ubi fures non effodiunt, nee furantur. 21 Ubi enim est thesaurus
Sin Ser is 3 hearta Sin tent-fast lichomses is ego gife bis
tuus, ibi est et cor tuum. 22 3Lucerna corporis est oculus 23 Si fuerit "47. v.
ego Sin bliSe leht biS all lichoma Sin gif uutedlice ego Sin
oculus tuus simplex, lucidum erit totum corpus tuum. Si autem oculus tuus
unbliSe-tyfel-wyrcende se-tbyS all lichoma Sin Siostrig biS gif Sonne leht f in
nequam fuerit, totum corpus tuum tenebrosum erit. Si ergo lumen, quod in
Sec is Siostrse sint Sa Siostro sua miclo biSon senig mon ne maeg tueam hlaferdum
te est, tenebrae sunt : tenebrae quante erunt ? 24 4 Nemo potest duobus dominis ' 48. v.
hera -r forSon un-renne mid laeSSo he hsefeS+he scile habba 3 oSerne lufaS -r enne
servire, aut enim unum odio habebit, et alterum diliget : aut unum
hreefneS 3 oSerne geteleS4forogas ne maga gie gode gehera 3 dioble
sustinebit, et alterum contemnet. Non potestis Deo servire, et Mamonae.
Ch. vi. 16. [jonne ge (jonne ftesten ne beo); ge swa swa licetteras unrote forgon \>e hiae weorfa)? heora andwliotu f> hie sie geseanae monnum faastende so|> ic eow saecge f hise onfengun heora lean. 17. \>u (jonne (>onne fm fseste smere |>in heafod 3 (line andwlitu |>wah. 18. (jyles (>u sie gesene monnum faestende ah (;inum feeder Ssem ]>e in degulnisse is 3 |jin faeder sefie geseo(i in degulnisse gelde[> Se. 19. ne hyde); eow hord in eor|>e (>8er om 3 mohf>a gewyrfej>4'eta}> 3 (>aer Siofes adelfa); 3 forstela);. 20. hydefi eow J>onne hord in heofunum (iser ne om ne moh)ja gewyrfeS 3 );aer |?eof ne adelfati ne forstela)). 21. forgon (j»r J>in hord is \>ser is f>in eorta. 22. lichoma blsecern is )>in ege. 23. gif (iin ege bi[> anfald all }>in lichoma bi|; liht gif \>\n ege (jonne ne bis nan eall (iin lichoma beo> Seostru forgon gif t>a?t leht \iaitle in Se is >eostru sint t>set (jeostre hu micel bi[j. 24. ne maeg aenig twaem godum Seowigan forgon \>e he J>a o(?erne flaS X hate(> 3 o^erne lufaS ejia o)>erne. herwe(> ne raagun ge gode Seowige 3 dwale.
54
25 Forpam ic secge eow, Daet ge ne sin ymbhydige eowre sawle, hwaet ge eton ; ne eowrum lic-haman, mid hwam ge syn ymb- scrydde. Hii nys seo sawl selre bonne mete, and eower lic-hama betera bonne -p reaf.
26 Be-healdaS heofonan fuglas : forpam. Se hig ne sawaS, ne hig ne ripa^, ne hig ne gadriaS on berne; and eower heofonlica Faeder hig fet. Hu ne synt ge selran bonne hig.
27 Hwylc eower maeg soSlice gebencan f he ge-eacnige ane elne to hys anlicnesse.
28 And to hwi synt ge ymbhydige be reafe. BesceawiaS acyres lilian, hu hig weaxaS ; ne swincaS hig, ne hig ne spin- naS:
29 Ic secge eow soSlice, Daet fur<5on Salo- mon on eallum hys wuldre naes oferwrigen swa swa an of byson.
30 SoSlice, gyf aecyres weod, f be to daeg is, and brS to morgen on fen asend, God scryt, eala ge gehwtedes geleafan, bam mycle ma he scryt eow.
31 Nellen ge eornustlice beon ymbhydige, pus cweBende, Hwaet ete we, oSSe Hwaet drince we, o&Se mid Hwam beo we ofer- wrogene.
32 SoSlice ealle pas ping beoda secaft : witodlice eower Faeder wat -f ge eallra byssa pinga beburfon.
33 Eornustlice secaS aerest Godes rice, and hys rihtwisnesse ; and ealle pas bing eow beoS baer to ge-eacnode.
Various Readings.
Ch. vi. v. 25, 9. A. ymbe-h. 14. A. etan. 32. A. lic-haman. 35. A. f>in. 26, 2. A. heofen-fugelas. 16. A. gaderiafc. 21. A. heofenlica. 27. A. synd. 27, 5. B. ge|>encean. 13. A. anlyc- nysse. 28, 4. A. synd. 10. A. seceres. 14. A. wexaS. 29, 6. A. forSan. 18. A. (>yssum. 30,3. A. B. seceres. 13. A. mer- gen. 15. A.B. ofen. 16. A.B. God swa. 23. A.mycele. 31,1. A. nellon. 3. A. eornostlice. 5. B. ym-h. 20. A. oferwrigene. 32, 6. A. seca«. 13. A.B. ealra. 33, 1. A. Eornostlice. 2. A. secaS. 8. A. rihtwisnysse. 15. A. (>ar to.
25 Forban ich segge eow, Daet ge ne syon embhydige eowre sawle, hwaet ge eton ; ne eower lic-haman, mid hwam ge syon emb- scridde. Hu nys syo sawul selre panne mete, 1 eower lic-hame betere banne paet reaf.
26 BehealdeS heofenen fugelas : forpan pe hyo ne saweS, ne hyo ne ripaS, ne hyo ne gaderiaS on berne ; 1 eowre heofenlice Faeder hyo fet. Hu ne synde ge selre panne hyo.
27 Hwilc eower maig so¥ilice pencen paet he ge-eacnige enne elne to his anlichnysse.
28 And to hwi synde ge ymbhydige be reafe. BescewiaS aekeres lilian, hu hye wexaS ; ne swincaS hyo, ne hyo ne spin- neS:
29 Ic segge eow soSlice, Daet forpan Salo- mon on eallen hys wuldre naes oferwrigen swa swa an of pi sen.
30 SoSlice, gyf akeres weod, baet pe to daig ys, 1 beoS to morgen on ofen asend, God swa scrit, eale ge gehwaedes geleafen, pam mycele ma he scryt eow.
31 Nelle ge eornestlice beon embhydige, pus cwe^ende, Hwaet ete we, oSfte Hwaet drinke we, oSSe mid Hwan beo we ofer- wrogene.
32 SoSlice ealle pas ping peode secheS : witodlice eower Fader wat paet ge eallen pisen pinge bepurfen.
33 Eornestlice secheB aerest Godes riche, "i hys rihtwysnesse; 1 ealle pas ping eow beo<5 paer to ge-eacnode.
Various Readings.
Ch.vi. v. 25. ic; syn; eowre lic-hamen; seon ymbscrydde; seo saul; (jonne; lic-hama; |>onne. 26. behealdaS heofo- nan; forbam; sawaS ; heofonlice ; synd; Jjonne. 27. moBg; anlicnysse. 28. synd ; embhydige ; aceres ; hwu hyo ; spin- naS. 29. for|>on; eallum; )>ison. 30. seceres ; by8; eala; geleafan. 31. ymbhydige; drince; hwam. 32. seceS; fae- der; eallum (jisum );inga beburfon. 33. seceS; rice; riht- wisnysse; ge-ecnode.
55
ForSon ic cue8o to iuh ne gemende gie sie saules iurres huaet ge gebrucca scile M
25 ' Ideo dico vobis, ne solliciti sitis animae vestrae quid manducetis, neque ' 4!' \
lichoraa iuer huaet ge gearuiga iuh ah ne sauel forSor is Son mett 3 lichoma fortor
corpori vestro quid induamini. Nonne anima plus est quam esca; et corpus plus
is 5on wede
est quam vestimentum ?
behaldas4'locas 8a flegendo4'fuglas heofnes forSon ne
26 Respicite volatilia caeli, quoniam non
settas+sawas ne rioppas 3 ne somnigas in ber-ern 3 fader iuer heofonlic foedas
serunt neque metunt, neque congregant in horrea: et pater vester caelestis pascit
Sa ilco+hia aline iuih suifcor+mare suiSe monege aro ge bi him-rfrom him
ilia. Nonne vos magis plures estis illis ?
hueelc uutetlice 27 Quis autem
iurre geSences maege at+to-ece to licnesse-l'to lengo his elne un+enne
vestrum cogitans potest adicere ad staturam suam cubitum unum ?
28 Et
of gewedo huset gemende aro ge sceauiges-tlocas-rbehaues Saet wyrt londes hu waexas
de vestimento quid solliciti estis ? Considerate lilia agri quomodo crescunt :
ne Wynnes 3 ne nestas
non laborant, neque nent.
ic cueSo soSlice iuh forSon ne salamon in all
29 Dico autem vobis, quoniam nee Salomon in omni
wuldre his efne-befceht-tgegearued waes sua enne-tan of Sisum gloria sua coopertus est sicut unum ex istis.
gif uutedlice gers+heg 30 Si autem faenum
londes f to daeg is 3 to morgen in heofone biS gesended God suae ge-uoedes4gegearuas
agri, quod hodie est, et eras in clibanum mittitur, Deus sic vestit :
sua forSor-tsua mara iuih lytles geleafes * quanto magis vos minime fidei ?
neelleS gie Sonne gemende gesie ge-cueSas hua?t 31 Nolite ergo solliciti esse, dicentes : Quid
walla ue eatta 4" huaet we gedrince 4" of huon we biSon wrigen Sas forSon alle
manducabimus, aut quid bibemus, aut quo operiemur ? 32 Haec enim omnia
cynna-thsedno insoecas-tbefraignes wat forSon fader iuer forSon ofSaem allum ge behofes-Huh behofes
gentes inquirunt. Scit enim pater vester, quia his omnibus indigetis.
soecas-tbiddas ge uutedlice serist ric godes 3 soSfsestnisse his 3 Sas alle
33 Quaerite autem primum regnum Dei, et justitiam ejus : et haec omnia
t6-ge-eced biSon iuh adicientur vobis.
Ch. vi. 25. for^on ic cwe(>e to eow f> ge. sorgige eowrum fere hwset ge etan ne eowrum lichoma hu ge eowic gearwige ah nis mare ■)» ferh fionne se mete 3 se lichoma );onne f hraagl. 26. geseojj 4" behalde)? heofun fuglas •p hiae ne saweS ne ripath ne somniaJ> in ber-ern 3 eower feeder se heofunlica foedet> f>a ah ge ne sindun diorre jionne ]>a. 27. hwile eower maeg (;onne |>encende aetece to his lengo ane elne. 28. 3 be hraeglae forhwon sor- giaj; ge sceawigaj? lilia londes hu hie waexa)? ne winnajj ne spinnaj;. 29. so(> ic eow (jonne saecge f> ne Salomon in allum his wuldre waes be)>seht swa swa an )>ara. 30. nunu )>onne -js londes hoeg |jaet to daege is 3 to maer- gen+marne biS in ofne sended god swa gearwaej; hu micele mae eowic [jobs medmasta geleafe menn. 31. for[>on ne sorgigaef> ge cwejiende hwset ge-etafc> wae o()|>e hwaet drincaj> wae o|>)je hu beoj) we gewrigene. 32. for^on (>e f>as \>eode all soecef> for(>on \>e eower faeder wat £ ge (jissa alra Surfun. 33. soeca|> t=onne aerest godes rice 3 his so(;f8estnisse 3 all )?as bioS ge-eced eow.
* Gegerues god suiSor alle Singo hffifeS us gesald monnum bi allum wihtum.
56
34 Ne beo ge na hogiende ymb pa mor- [ 34 Ne beo ge na hugiende emb pa mor- genlican neode : soSlice se morgenlica daeg gendliche neode : soSlice se morgendliche caraS ymb hyne sylfne. JEghwylc daeg dayg chareS embe hine selfne. Aighwilc hsefS genoh on hys agenum ymbhogan. daig hafS genoh on his eagen embhugan.
Dys sceal on bone feorfcan sunnan-daeg ofer Pente- costen.
Dys godspel sceal to Gang-
CHAPTER VII.
1 Nellen ge deman, -p ge ne syn for- de'mede.
2 Witodlice pam ylcan dome pe ge de- ma¥>, eow by?) gedemed: and on );ara ylcan gemete pe ge metaS, eow by'S gemeten.
3 To hwi gesihst pu ~p mot on pines broSor egan, and pu ne gesyhst pone beam on pinum agenum eagan.
4 OSSe humeta cwysti pu to pinum brewer, BroSor pafa f ic ut ado f mot of Jnnum eagan ; ponne se beam biS on pinum agenum eagan.
5 La pu liccetere, ado aerest ut pone beam of pinum agenum eagan ; and behawa ponne ~p pu ut ado -p mot of pines broftur eagan.
6 Nellen ge syllan ~p halige hundum, ne ge ne wurpen eowre mere-grotu toforan eowrum swynon, pe hes hig mid hyra fotum hig fortredon, and hig ponne ongean ge- wende eow toslyton.
7 BiddaS, and eow biS geseald ; seceaS, and ge hit findaS ; cnuciaS, and eow biS ontyned :
8 Witodlice aelc paera pe bit he onfehS ; and se pe secS he hyt fint ; and pam cnuci- endum biS ontyned.
Various Readings.
Ch. vi. v. 34, 2. A. beon. 6. A. ymbe. 12. A. morgenlican. 15. A. ymbe. 25. A. ymbe-h.
Ch. vii. 3,9. A. broSer. B. brofcur. 10. A.B. eagan. 24. A. bro8er. 6, 1. A. nellon. 3. A. f. h. syllan. 10. A. worpen. 12. A. mere-grota. 15. A.swynum. 16. A. by. 7,6. A. seca8. 11. A. cnyssaS. 8, 11. A. sece<5. 14. A. findeS. 17. A. cnys- sendum.
CHAPTER VII.
1 Nellen ge demen, past ge ne syen [Nome juji-
„ . , care, ut non
IOrdemde. judicabimini]
2 Witodlice pam ilcan dome pe ge de- nied, eow beoS gedemed : 1 on pam ylcan gemette pe ge meteS, eow beS gemeten.
3 To hwi gesihst pu paet mot on pines broker eagen, 1 pu ne gesihst panne beam on pinen agenen eagen.
4 OBfte humaete cwaeSst pu to pine bre- Ser, Broker pafe paet ic ut do paet mot of pinen eagen ; ponne se beam beoS on pinen agenen eagen.
5 Laet pu liketere, ado aerest ut panne beam of pinen agenen eagen ; 1 behawe panne paet pu ut do paet mot of pines broker eagen.
6 Nellen ge syl paet hilige hunden, ne gewurpen eowre mere-groten toforen eowren swinen, py laes hye mid hyra fotan hyo to- fortredan, 1 hyo panne ne ongean ne wend eow toslyten.
7 ByddeS, 1 eow beoS geseald; secheS, 1 ge hit finde<5 ; cnokieS, 1 eow beoS un- tynd :
8 Witodliche aelch pare pe bit he onfehS; 3 se pe sechS he hyt fint ; 1 pan cnokienden beoS untyned.
Various Readings.
Ch. vi. v. 34. hogiende ; morgendlice, morgendlica daig careS ; selfne ; aeghwylc hsefis ; eagan ; ymbhugan.
Ch. vii. v. 1. deman; syn. 2. ban. 3. broSor eagan; sihst bonne ; bine agenum eagan. 4. cwefcst, broSur bafa ; £inum eagum; biS; binum agenum. 5. bonne; binum agenum aegen, behawa bonne; brofcor eagun. 6. halige hundum ne ge ne wurpen; eowrum swinum; hyo; heora; fortre- don; bonne; slyton. 7. byS; seceS; cnocieS; untyned. 8. Witodlica; selc bara; sec«; bam cnuciendum biS.
57
nsolleS ge Sonne sie gemende in merne
34 Nolite ergo esse solliciti in crastinum.
him seolfum wel mceg-l'wel licas Sa?m dreg werignise his sibi ipsi : suflficit diei malitia sua.
morgen forton dseg gemende biS Crastinus enim dies sollicitus erit
CAP. VII.
NellaS ge doeme f> ge ne se gedoemed 1 'Nolite judicare, ut non judicemini.
in Sasm forSon dome gie doemes
2 In quo enim judicio judicaberitis, l50. ii.
ge biSon gedoemed 3 in sua huelc woegas hripes ge biSon gewegen biS iuh judicabimini : et in qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis.
huaet 3 2Quid '5l.».
Sonne gesiistu sore-tm6t in ego broSres Sines 3 Sone beam in ego Sin ne gesiistu
autem vides festucam in oculo fratris tui : et trabem in oculo tuo non vides ?
4" hu cueSestu broeSer Sinum buta ic worpe mot-tsore of ego Sin 3 heonu
4 Aut quomodo dices fratri tuo : Sine eiciam festucam de oculo tuo : et ecce
beam is in ego Sin trabes est in oculo tuo ?
Su esuica worp aerest Sone beam of ego Sin 3 5 Hypocrita, eice primum trabem de oculo tuo, et
Sonne Su gesiist geworpe Sone mot of ego broSres Sines nellas ge sella halig * hundum
tunc videbis eicere festucam de oculo fratris tui. 6 3Nolite dare sanctum canibus : s 12- *•
ne sendas ge meregrotta T iurre before berg Sy lass hia getrede Sa ilco mis fotum hiora
ueque mittatis margaritas vestras ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis,
3 gewoendo-l'gecerdo to slitas iuh
et conversi dirumpant vos.
giwas-l'gebiddas ge 3 gesald biS iuh soecaS ge 3 7 4 Petite et dabitur vobis : quaerite, et * 13. v.
ge infindes-tge begeattas cnysaS-tcnyllas ge 3 untyned bis iuh eghuelc forSon seSe giuocS-lbiddes
invenietis: pulsate, et aperietur vobis. 8 Omnis enim qui petit,
onfoeS 3 seSe soecas infiudes 3 Srem cnysende-rcnyllende untuned biS
accipit : et qui qua?rit, invenit : et pulsanti aperietur.
Ch. vi. 34. sorgigafj ge in morgen se morgen for|>on d»g sorga)> beob selfa him genoh weotudlice da>ge wea his.
Ch. vii. 1. ne doeme|j ge by les ge siaen doemed. 2. in Ssem weotudlice dome be ge doemeb ge beob doemde 3 in Ssem gemete be ge metab biS eow meten. 3. forhwon bonne gesihstu streu in ege broker bine 3 beam in ege binum ne geseces-tsis. 4. obba hu cwebestu broker binum brober abid -JS ic ofdo f> streu of ege binum 3 sih fie beam in ege binum is. 5. bu licettere gebo eersest bone beam of ege binum 3 bonne gesihst bu awearpe f streu of bines broker ege. 6. ne sellaS ge halig hundum ne gewearpab ercnan-stanas eowre beforan swinum byles hise tredan Sa heora fotum 3 gehwerfseb to slite eowic. 7. biddab 3 eow bib said soecab 3 ge gemoetab cnyssa|> 3 eow bib ontyned. 8. seghwilc wiotudlice sebe bit he onfoe[> 3 sebe soeceb he findeS 3 cnyssande him biS ontyned.
* Scm. cueS halig ; -p is Sy halga gesaegdnisse set hundum nere gesald, £ is unwyrSum and unclaenum monnum.
t Praecepta euangelii, f aron ba meregrotta -JS sindon godspelles bebodo. Ante porcos, before bergum; Saet sindon Sa maestel- bergas ; -)5 aron -pa gehadade menn, and Sa gode menn, and Sa wlonce men forhogas Codes bebod and godspelles.
H
58
Pentecosten.
9 Hwylc man is of eow, gyf his sunu hyne bit hlafes, sylst pu him stan.
10 OSSe gyf he byt fisces, sylst pu him naedran.
11 Eornustlice nu, ge pe yfle synt, cunnun gode sylena eowrum bearnum syllan, mycle ma eower Faeder pe on heofenum ys syleS god pam Se hyne biddaS.
12 Eornustlice ealle pa {ring pe ge wyllen •p men eow don, doS ge him -f sylfe : -p ys soSlice a; and witegena bebod.
13 GangaS inn purh -p nearwe geat: for- Son Se -f geat is swySe wid, and se weg is swiSe rum, be to forspillednesse gelaet, and swySe manega synt pe purh bone weg faraS :
14 Eala hu neara and hu angsum is -p geat, and se weg, pe to life gelaedt, and swySe feawa synt pe bone weg findon.
Dysgodspeii \§ WarniaS eow fram leasum witegum,
gebyrao on © 7
(paw nygo8an pa cumaS to eow on sceapa gegyrelum, ac
wucan ofer ' I o ©./
hig beoS innane reafigende wulfas.
16 Fram hyra waestmun ge hi under- gytaS. Cwyst pu gaderaS man win-berian of bornum, oSSe fic-aeppla of byrn-cinum.
17 Swaaelcgod treow byrS gode waestmas; and aelc yfel treow byreS yfele waestmas.
18 Ne maeg -p gode treow beran yfele waestmas, ne ~p yfele treow gode waestmas.
19 MXe treow be ne byr<5 godne waestm sy hyt forcorfen, and on fyr aworpen.
20 Witodlice be hyra wsestmum ge hig oncnawaS.
Various Readings.
Ch. vii. v. 9, 12. A. sylest. 10, 4. A. byt. 6. A. sylest. 11,1. A. eornostlice. 5. A. yfele. 6. A. synd. 7. A. cunnon. 13. A. mycele. 15. A. eowre. 12, 1. A. eornostlice. 7. A. wyllon. 13, 2. A. in. 5. B. nearuwe. 7. A. forbam. 10. A. get. 22. A. -nysse. 27. A. synd. 14, 3. A. nearu. 6. B. ancgsum. 16. A. last. 20. A. synd. 24. B. finden. 15, 12. A. gegyrlum. 17. B. reafiende. 16, 5. A. hig. 7. B. cwysbu. 11. A. win-bergean. 17. A. byr-cenum. 17,4. 11. B. tryw. 18, 6. B. beoran. 7. B. yfle. 19, 8. A. sig. 20, 3. A. lieora.
9 Hwilc man is of eow, gyf his sune hym bit hlafes, selst bu him stan.
10 OSSe gyf he him bit fissces, sylst pu him naeddren.
11 Eornestlice nu, ge be yfele synt, cun- nan god eowre bearnen syllen, mycele ma eowre Faeder be on heofene ys sylleS god ban be hine biddaS.
12 Eornestlice ealle pa ping be ge willen past men eow don, doS ge heom paet sylfe : paet ys so^lice lage, 1 witegena bebod.
13 Ganged enn purh beet narewe geat : for ban baet geat is swiSe wid, 1 se weig is swiSe rum, be to forspillendnysse gelaet, 3 swiSe manige synde be burh bane weig fareS :
14 Eala hu nara !! hu angsum ys pact geat, 1 se weig, pe to lyfe gelaet, 3 swiSe feawe synde pe panne weig findeS.
15 WarnieS eow wiS leasan witegen, pe Attendee fvo- cumeS to eow on sceapene kertlen, ac hyo prophage beoS innenan reafiende wulfas.
16 Fram heora waestman ge hyo under- gyteS. CweSst pu gadereS man win-berian of pornen, oSSe fic-epple of pyrn-cinum.
17 Swa aelch god treow byrS gode waest- mes; et aelch efel treow byra'S yfele waestmes.
18 Ne paet gode treow beren yfele waest- mes, ne paet yfele treo gode waestmas.
19 iElch treow pe ne bereS godne waestme syo hit forcorfen, 1 on fer aworpen.
20 Witodlice be heora waestman ge hyo oncnawaS.
Various Readings.
Ch. vii. v. 9. sunu; hine; sylst by. 10. fisces; naeddran. 11. eowrum bearnum sylen; heofonum; syleS; bam; ee pro lage. 13. inn ; naruwe ; forbam be ; weg ; swuSe ; forspillednysse ; synt; bone. 14. neara; ancsum; weyg; gelsedt; fewe synt; bonne weyg finden. 15. leasum wite- gum; sceapa gyrlum; byfc innane. 16. undergeateS; cwySst; gaderaS; bornum; -sepplum. 17. elc; waestmas; tele yfel tryw beraS; waestmas. 18. nemaeg; treo; waest- mas. 19. elc, waestm; fyr. 20. waestmum.
59
i hua is from iuh monn Sene gif he giuias sunu his hlaf cuiSestu
9 Aut quis est ex vobis homo, quern si petierit filius suus panem, numquid
Sone stan raeceS-lseles him -\ gif fcone fysc wilniaS-r giuias cuiSestu Sa nedrie noces
lapidem porriget ei ? 10 Aut si piscem petet, numquid serpentem porriget
him gif Sonne iuh miSSy ge aron yflo wutas ge godo gesealla sunum iurum
ei? 11 Si ergo vos, cum sitis mali, nostis bona dare filiis vestris:
mara woen is fader iuer seSe in heofhum is geselleS godo biddendum+giuiendum hine
quanto magis pater vester, qui in cselis est, dabit bona petentibus se?
alle Sonne -rforSon suahuset gie welle f> hia gedoe iuh Sa menn 3 gee doeS-rwyrcas
12 'Omnia ergo quaecunque vultis ut faciant vobis homines, et vos facite ' 54. v.
him Sius is forSon se 3 witgas-twitgo ingeonges Serh nearuo port+dure-rgaet
eis. Haec est enim lex, et Prophete. 13 2 Intrate per angustam portam ; * 55. v.
forSon Siu wide geat 3 rumwelle weg Siu laedas to lose-Hosing 3 monige sint Sa Se
quia lata porta, et spatiosa via, quae ducit ad perditionem, et multi sunt qui
inngeongas Serh Sa ilco suiSe naruu port-lgaet 3 bogehte woeg Siu leedes to life
intrant per earn. 14 Quam angusta porta, et arta via quae ducit ad vitam:
3 huon aron Sa Se onfindes 8a ilco behaldas ge from leasum witgum 8a Se
et pauci sunt, qui inveniunt earn! 15 3Attendite a falsis prophetis, qui 3 56. x.